Op vrijdag 5 maart werd David P. gewelddadig om het leven gebracht in een buurtpark in Beveren. Alles wijst op homohaat als motief. Hij werd via een datingapp naar de plek gelokt en door drie minderjarige mannen in elkaar geslagen en neergestoken. “We zullen in ons land dit soort geweld nooit aanvaarden”, zei premier Alexander de Croo. De LGBTQI+ gemeenschap reageert onthutst. De drie daders zijn intussen geïdentificeerd en opgepakt. Het blijkt om drie minderjarige jongens te gaan die niet aan hun eerste homofobe misdaad toe waren.
Door Boris (Gent)
Homohaat helaas nog steeds deel van onze ‘LGBTQI+vriendelijke’ maatschappij
“In België kan onze genderidentiteit of geaardheid, ondanks alle vooruitgang op dat vlak, leiden tot geweld en de dood. Dat is volkomen onaanvaardbaar,” twitterde Sophie Wilmès op 8 maart, de internationale vrouwendag.
“Ondanks alle vooruitgang op dit vlak”, is hier het hete hangijzer. Want hoe kan het inderdaad, dat ondanks de enorme legislatieve vooruitgang homofobie zich steeds dieper lijkt te nestelen in onze maatschappij?
In 1998 begon België een wettelijk kader in te voeren voor de daadwerkelijke integratie van holebi’s in de samenleving met de wet op wettelijk samenwonen. Sinds 2003 is het homohuwelijk in België goedgekeurd. Adoptierecht voor holebi-koppels kwam er in 2006. België heeft internationaal een hoog aanzien als “veilige haven voor holebi’s en transgenders”. De jaarlijkse Belgian Pride lijkt sindsdien op een overwinningsfeest, waar de politieke punten en het strijdbaar karakter steeds verder naar de achtergrond verdwijnen.
Terecht zou je denken, ware het niet dat statistieken toch een ander beeld geven over het welzijn van LGBTQI+ mensen in onze samenleving.
In 2018 meldde het interfederaal gelijke kansencentrum UNIA een toename van dossiers inzake discriminatie omwille van seksuele geaardheid met 49% tegenover het voorgaande jaar. Ook in de vijf daaraan voorafgaande jaren was er met een toename van 40% eenzelfde trend waarneembaar. Bij het overgrote merendeel van de incidenten ging het om fysiek geweld.
De toename treedt ook op bij ‘subtielere’ vormen van discriminatie. Een verdubbeling van incidenten tegenover klanten, huurders … Gaande van homokoppels die telkens naast een appartement grijpen omdat de verhuurder een ‘stabiel koppel’ wil en een job die je niet krijgt omdat je er niet ‘zoals anderen’ uitziet, tot bus- of taxichauffeurs die holebi-klanten uitschelden.
Uit het Fundamental Rights Agency LGBT online onderzoek van 2013 blijkt tevens een groot probleem van onderrapportering. Slechts 22% van de incidenten die de respondenten meemaakten in de 5 jaar voorafgaand aan de enquête werd gemeld. Ook rapporten van het steunpunt voor gelijke kansen tonen gelijkaardige cijfers. Zo blijkt dat van de Vlaamse holebi’s slechts 1 op 10 contact opnam met de politie. Dit is meestal omdat het incident als ‘zwaar genoeg’ werd ervaren en ze de dader wilden straffen. 1 op 7 daarentegen contacteerde nooit iemand. Van de Vlaamse transgender personen rapporteerde slechts ongeveer 6% van de slachtoffers van verbaal of psychologisch transfoob geweld het incident. Bij fysiek geweld steeg dat tot 20%. Redenen om niet te rapporteren, bleken het idee dat het incident ‘niet ernstig genoeg’ is en een gebrek aan vertrouwen dat de autoriteiten het incident zullen onderzoeken.
“Er is duidelijk een onderstroom waar virulente haat speelruimte krijgt,” stelde Unia-directeur Els Keytsman toen.
En dat maakt dat LBTQI+ personen zich vaak onveilig voelen. Dit is een factor die druk zet op het fysieke en mentaal welzijn van LGBTQI+ personen. LGBTQI+ personen hebben nog altijd een sterk verhoogd risico op een lager mentaal welbevinden dan de algemene bevolking. Dit zie je weerspiegeld in de zelfdodingscijfers bij holebi’s en transgender personen. Zo onderneemt 17-22% van de holebi’s en 22-38% van transgender personen in Vlaanderen een zelfdodingspoging. 33-65% van de holebi’s en 62-80% van transgender personen kampt met zelfdodingsgedachten. Dit bleek uit de laatste grootschalige enquête in Vlaanderen in 2010.
Wat doet de politiek (niet)?
De verontwaardigde reacties van politici en media op de moord in Beveren zijn terecht. Maar hoe geloofwaardig zijn ze? Dit zijn dezelfde politici die, indien niet persoonlijk, dan wel via hun partij, schuldig zijn aan een beleid dat door privatisering en onderfinanciering van openbare diensten en de welzijnssector het leven van minderheden, zoals de holebi’s en transgender personen, moeilijker maakt. Tekorten aan jobs en betaalbare woningen maken het makkelijker om te discrimineren op basis van geaardheid en genderexpressie. Unia krijgt jaarlijks meldingen binnen van vermoedelijke discriminatie bij de zoektocht naar een woning. “Bij een koppel vrouwen vraagt een eigenaar bijvoorbeeld wie de tuin van het huis gaat onderhouden,” zegt directeur Els Keytsman. “Bij een koppel mannen horen we regelmatig dat de eigenaar de voorkeur geeft aan een ‘stabiel koppel’.”
Zelfs figuren zoals Vlaams Belang voorzitter Tom van Grieken veroordeelden het recente geval van gaybashing. Van Grieken stelde: “Voor zulk homofoob tuig is geen plaats in onze maatschappij. Nu niet. Nooit.” Op hetzelfde ogenblik stelt het Vlaams Belang Jef Elbers voor als bestuurder van het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF). Elbers spreekt over de pride als “homoseksueel gezeik”, iets wat hij “echt vies” vindt met die “strontkarren”. In 2015 nam Filip Dewinter deel aan een ‘mars voor het leven’ in Antwerpen, op dezelfde dag als de Brusselse Pride en met als eis een verbod op de Pride. Transgenders werden in de media door Dries Van Langenhove en andere VB’ers als compleet “abnormaal” beschreven. Pas verkozen als parlementslid voor het Vlaams Belang verklaarde Dominiek Sneppe in 2019: “Wij hebben op zich niets tegen holebi’s. De vraag is alleen of zij moeten kunnen trouwen en kinderen adopteren. Dat vind ik een brug te ver.”
Laten we ook de homofobe uitspraken van Theo Francken (N-VA) rond “echte mannen” niet vergeten, er zal daarvoor meer nodig zijn dan het uithangen van een regenboogvlag aan het gemeentehuis van Lubbeek. Zijn Antwerpse partijgenoot Bart De Wever verbood loketbedienden om een regenboog t-shirt te dragen onder het mom van ‘neutraliteit’. De uitspraken en politieke acties bevestigen keer op keer dat er een politiek gevoerd wordt waarin heteroseksualiteit de norm is en alles wat daarvan afwijkt als abnormaal en verstorend voorgesteld wordt.
Dit geeft de voedingsbodem voor homofobie mee vorm.
Maar al te snel wordt homofobie bestempeld als een religieus probleem, vooral dan binnen de moslimgemeenschap. Unia verzet zich tegen die benadering. Homofobie valt zeker niet zomaar terug te brengen tot een migratieachtergrond. Onderzoek toont dat er bijvoorbeeld in de Congolese gemeenschap veel homo-negativiteit heerst, maar evengoed krijgt Unia bij meldingen te maken met ultrakatholieke fora waar homofilie gelijkgesteld wordt met pedofilie of met homofobe extreemrechtse studentenclubs zoals Schild & Vrienden.
Traditionele politici beschermen met hun besparingsbeleid een systeem dat, in steeds hoger tempo, steeds crisissen met zich meebrengt. Dit is gevaarlijk voor LGBTQI+ personen en andere minderheidsgroepen, aangezien zij steevast de eerste zijn die de gevolgen hiervan voelen. Sociale spanningen en een verharding van de samenleving impliceren een toename van geweld op LGBTQI+personen. Crisissen in huisvesting, toenemende werkloosheid etc. zijn duidelijke broeihaarden van precarisering en van discriminatie. Geweld is een structureel probleem, dat vasthangt aan een systeem in crisis, en dat alleen effectief tegengegaan kan worden door met dit systeem te breken.
Goedkope ‘oplossingen’ bestaan niet
De regering en lokale besturen hebben een verpletterende verantwoordelijkheid. Jobcreatie, sociale woningbouw en een LGBTQI+ inclusief onderwijs zijn essentieel in de strijd tegen homofobie, naast de uitbouw van een doeltreffende justitie en slachtofferhulp. Discriminatie tegengaan, kan niet louter met ideeën of mooie woorden: het vraagt middelen!
Zo legt LGBTQI+ organisatie Çavaria een grote focus op onderwijs. Uit een onderzoek in 2018 beek immers dat meer dan 5 op de 10 leerkrachten in het secundair onderwijs seksuele oriëntatie onbespreekbaar vindt. In het basisonderwijs is dat zelfs 60%! Ondersteuning van scholen en personeel in de strijd tegen discriminatie moet een prioriteit worden. Het moet gedaan zijn met het ‘roeien met de (steeds meer beschadigde) riemen die we hebben’-mentaliteit en daaraan gekoppelde onderfinanciering van het onderwijs.
Tevens moeten de subsidies voor socioculturele LGBTQI+ organisaties en evenementen omhoog. Uit voorgaande gaybashing-incidenten en deze vreselijke moord blijkt meer dan ooit dat de organisaties, verenigingen en ontmoetingsplaatsen waar LGBTQI+ personen zich veilig kunnen voelen, levensnoodzakelijk zijn. Helaas zijn dit soort ruimtes in de afgelopen decennia enkel in aantal afgenomen. Steeds meer LGBTQI+ bars en ontmoetingsplaatsen sluiten de deuren, wat de kwetsbaarheid van de LGBTQI+ personen in het uitgaansleven vergroot. Elkaar ontmoeten, gebeurt via apps, waar ook mensen met haatmotieven zich achter valse profielen kunnen verschuilen. Een tactiek die we tot nu toe voornamelijk kenden van de horrorverhalen uit Rusland, Brazilië, Marokko … maar nu dus ook hier wordt toegepast.
Solidaire actie en opbouw beweging als antwoord
Zichtbaarheid op straat als gemeenschap is een krachtig wapen tegen toenemende homofobie. Niet enkel als reactie op incidenten, maar constant. De LGTBQI+ beweging kent haar ontstaan in protest op straat. De legendarische Stonewall-opstanden in 1969 zorgden voor onze eerste stap uit de obscuriteit. We hebben onze verworven rechten aan protest te danken en kunnen/moeten ze ook via die weg beschermen.
Vandaag wordt één van deze rechten duidelijk aangevallen: het recht om op straat te kunnen zijn wie we zijn.
Discriminatie en geweld zijn bovendien niet enkel kwesties voor de LGBTQI+ gemeenschap. Als LGBTQI+ beweging moeten we de brug slaan naar de #Metoo beweging, de Black Lives Matter beweging en vele andere anti-discriminatie organisaties, tegen het geweld dat voortkomt uit een systeem van/in crisis.
Campagne ROSA lanceert een oproep naar andere (LGBTQI+) organisaties voor de gezamenlijke opbouw van lokale “PRIDE IS A PROTEST”-demonstraties, waar we met concrete eisen en in eengemaakte solidariteit terugvechten tegen elke vorm van discriminatie, uitbuiting en geweld.
