Your cart is currently empty!
Tag: energie
-
Nu officieel bevestigd: Turteltaks dient om bedrijven te subsidiëren
Bij het invoeren van de asociale Turteltaks werd het voorgesteld alsof we met z’n allen moesten opdraaien voor de kost van de zonnepanelen van onze buren. Toen al was duidelijk dat het gros van de zonnepanelen in grote industriële concentraties stond, waardoor grote bedrijven subsidies konden opstrijken. Nu het Duitse German Pellets failliet lijkt te gaan, blijkt dat het bedrijf voor een biomassacentrale 2 miljard subsidies zou krijgen en dat dit bedrag via de Turteltaks zou opgehaald worden. Het gebrek aan investeringen in milieuvriendelijke energie door de grote bedrijven die jarenlang grote winsten maakten maar dit doorsluisden naar hun aandeelhouders, zorgt er blijkbaar voor dat de regering ons met een asociale taks wil laten betalen voor investeringen.
Het Duitse German Pellets moest met een biomassacentrale in Langerlo voor een groot deel van de doelstellingen inzake groene stroom zorgen. De 2 miljard subsidies aan het bedrijf zouden betaald worden door de Turteltaks op elektriciteit. Deze taks moet volgens berekeningen ongeveer 2,9 miljard euro opbrengen tussen 2016 en 2021. Kortom, twee derden van de Turteltaks zou gebruikt worden om een nieuwe biomassacentrale te bouwen. Met de zonnepanelen van onze buren heeft deze taks dus niet veel te maken.
Het failliet van German Pellets zou niet leiden tot een daling van de Turteltaks, de gevestigde partijen stellen dat de middelen zullen nodig zijn om de Europese doelstellingen op vlak van groene stroom te halen. Waar klimaatdoelstellingen nooit aangehaald worden als er op pakweg openbaar vervoer wordt bespaard (het plan-Galant alleen is goed voor 3 miljard besparingen op de NMBS!), is het wel altijd een handig excuus om een asociale belasting door te drukken.
Waarom moeten gewone burgers opdraaien voor investeringen in groene energie? Wellicht staan veel mensen uit oprechte bezorgdheid om het klimaat open voor een bijdrage hieraan. Maar de belangrijkste reden waarom een asociale belasting wordt opgelegd, is het feit dat de private energiebedrijven de afgelopen jaren grote winsten boekten maar dit niet gebruikten voor nieuwe investeringen. De winsten verdwenen in de dividenden van de aandeelhouders. Zij werden nog rijker op onze kap.
Electrabel dient als melkkoe voor moederbedrijf Engie (het vroegere GDF Suez). De winsten worden niet in productie geïnvesteerd. In de eerste tien jaar van deze eeuw heeft Electrabel minstens 20 miljard euro winst gemaakt, waarop overigens amper belastingen betaald werden. De afgelopen jaren zijn de cijfers opgesmukt waardoor een groot deel van de winst rechtstreeks naar Engie doorvloeit en de officiële winstcijfers lager liggen. Omdat Electrabel de miljardenwinsten niet heeft geïnvesteerd in alternatieven op kernenergie, zitten we nu vast: de kerncentrales zijn verouderd en worden een steeds groter gevaar voor onze veiligheid, investeringen in groene stroom worden gesubsidieerd maar hiervoor worden de middelen niet bij de energiewinsten gezocht. Dat is de basis voor de asociale Turteltaks waarbij arm en rijk evenveel betaalt per aansluiting.
Open Vld voerde begin dit jaar campagne met het idee dat werkenden er netto op vooruitgaan door belastingverlagingen. Met hun Turteltaks, suikertaks, … hebben ze meteen een bestemming gevonden voor wat er netto eventueel bijkomt. De indexsprong en de diverse nieuwe belastingen zorgen ervoor dat het netto beschikbaar inkomen van gezinnen er vorig jaar op achteruitging. Dat bevestigt ook de Europese Commissie. Door het asociale karakter van de nieuwe taksen, zoals die van Turtelboom, worden de laagste inkomens het hardste getroffen.
Zolang we energie overlaten aan bedrijven die enkel uit zijn op winsten, onder meer door subsidies die door ons betaald worden, zullen we niet in staat zijn om van betaalbare groene energie de norm te maken. De miljardenwinsten die al in de zakken van de aandeelhouders verdwenen zijn, zadelen ons met een gebrek aan investeringen in groene energie op. Het enige alternatief van de rechtse regering is om ons een tweede keer te laten betalen: eerst voor de superwinsten en dan nog eens voor de subsidiëring van de toekomstige winsten.
We moeten de liberalisering terugdraaien en energie in publieke handen nemen, zowel de productie als de distributie. Het zou toelaten om op planmatige wijze een overgang naar groene energie te realiseren en de nodige middelen vrij te maken voor investeringen in groene energie. Het zou ook toelaten om de facturen naar beneden te halen omdat energie niet langer ten dienste van de grote aandeelhouders zou staan, maar ten dienste van de volledige bevolking. Halfslachtige maatregelen volstaan niet, energie moet volledig in publieke handen komen! Haal de stekker uit de geprivatiseerde energiemarkt!
-
Stop de Turteltaks, haal de stekker uit de private energiemarkt
Nadat jarenlang grote subsidies werden gegeven aan bedrijven als Katoen Natie en ING voor de voetbalvelden aan zonnepanelen die ze aanlegden, wordt de rekening hiervoor nu aan de gewone bevolking gepresenteerd. De totale schuldenberg voor de groenestroomcertificaten was opgelopen tot bijna 2 miljard euro. Minister Turtelboom (Open Vld) wil elk gezin 100 euro per jaar extra laten betalen om deze schuld af te betalen. Eerder werden we al gevraagd om de gokschulden van de banken te betalen, nu volgen ook de cadeaus voor de zonnepanelen van Huts en co. Het zorgt voor een black-out in onze portemonnee. Als we daar verandering in willen brengen, zullen we de stekker uit de private energiemarkt moeten halen en de hele energiesector, zowel productie als distributie, in publieke handen moeten brengen.
De Turteltaks werd deze zomer al beslist, maar wordt nu geconcretiseerd met het bedrag van 100 euro extra per gezin. De belofte van de regering om ons tegen 2019 100 euro extra nettoloon te bezorgen – een bedrag dat we zelf betalen via onze sociale zekerheid – blijft vaag, de extra uitgaven zoals die voor de Turteltaks zijn concreet. Nog voor we die 100 euro krijgen, als we die al zullen krijgen, hebben we er een veelvoud van moeten uitgeven aan alle maatregelen. Naast de Turteltaks waren er eerder extra taksen op diesel, dieselwagens, frisdrank (de ‘Maggietaks’), tabak, … En dit bovenop de indexsprong waarmee we aan reële koopkracht inleveren en de afbouw van alle openbare diensten.
De Turteltaks is een vlaktaks, dit betekent dat arm en rijk, een kleine gebruiker of een grote gebruiker, net evenveel betaalt: 100 euro per aansluiting. De kosten van de heffing zijn per schijf vastgelegd, waardoor een gezin in verhouding meer dan 50 keer meer betaalt dan een groot bedrijf. Er zijn vrijstellingen voor bedrijven voorzien. Eerder werd en professionele verbruikers ook buiten de BTW-verhoging gehouden.
De grootste verantwoordelijken dragen het kleinste aandeel bij in het vullen van de put van de groenestroomcertificaten. Zelfs professor fiscaal recht Michel Maus (VUB), niet bepaald een linkse rakker, stelde in De Morgen: “Er moest iets gebeuren aan die groenestroomcertificaten, daarover was iedereen het eens. Maar dat kon ook op een faire en correcte manier. De put die is ontstaan door de groenestroomcertificaten kwam er ook door de bedrijven, die er in sommige gevallen erg goed aan verdiend hebben.” Hij noemde de maatregel “crapuleus”.
Gezinnen zullen hun elektriciteitsrekening fors zien stijgen. Er was de afschaffing van de gratis stroom, de verhoging van de distributietarieven en de BTW-verhoging. Samen met deze 100 euro extra kan de elektriciteitsrekening voor sommige gezinnen verdubbelen! Het deed de satirische website Raaskalderij al opmerken dat gezinnen zichzelf beter zouden omvormen tot een bedrijfsstructuur. (zie: http://www.raaskalderij.be/2015/10/steeds-meer-gezinnen-richten-bedrijf-op/).
Wie genoot de subsidies die wij nu moeten betalen? De 3.386 grote zonnepanelenparken krijgen jaarlijks 231 miljoen euro subsidies, een bedrijf als Katoen Natie is goed voor 13,4 miljoen euro subsidie per jaar. De 100 euro die wij nu zullen moeten betalen, moet bijna 500 miljoen euro per jaar opleveren. Kortom, wij betalen de subsidie die recht in de zakken van Fernand Huts en co verdwijnt.
De geprivatiseerde energiesector in ons land heeft niet geleid tot lagere prijzen, maar wel tot extra winsten voor bedrijven als Electrabel. Voor moederbedrijf GDF Suez is Electrabel een melkkoe die maar winsten blijft opleveren. Die winsten worden niet in productie geïnvesteerd, alles gaat netjes naar de aandeelhouders. Toen in 2011 werd beslist om de kerncentrales langer op te houden, werd becijferd dat dit Electrabel 27 miljard euro winst extra zou opleveren (aldus Trends). Electrabel maakte in de eerste tien jaar van deze eeuw minstens 20 miljard euro winst. Daarop werden overigens amper belastingen betaald. De afgelopen jaren zijn de cijfers opgesmukt, boekhoudkundige operaties zorgen ervoor dat het leeuwendeel van de winst meteen naar moederbedrijf GDF Suez vloeit.
Is er hier niets aan te doen? Als we onze hoop stellen in de rechtse regeringen of de goede wil van GDF Suez moeten we geen beterschap verwachten. Energie als melkkoe overlaten aan bedrijven als Electrabel en anderen die er grote winsten mee boeken maar weigeren te investeren in milieuvriendelijke en voldoende productiecacapaciteit is het logische resultaat van de liberalisering van de sector. We zullen deze liberalisering moeten terugdraaien en energie in publieke handen nemen, zowel de productie als de distributie. Het zou toelaten om op planmatige wijze een overgang naar groene energie te realiseren. Het zou ook toelaten om de facturen naar beneden te halen omdat energie niet langer ten dienste van de grote aandeelhouders zou staan, maar ten dienste van de volledige bevolking. Halfslachtige maatregelen volstaan niet, energie moet volledig in publieke handen komen! Haal de stekker uit de geprivatiseerde energiemarkt!
-
Asociale beleid is ook slecht voor milieu
De regering-Michel probeert het besparingsbeleid een ecologisch tintje te geven. In naam van het milieu worden taksen op diesel opgetrokken, in naam van gezondheid ook die op tabak, alcohol en frisdrank. Niet dat de regering in milieu en gezondheid investeert. Neen, ook daarop wordt bespaard. Met de onderhandelingen over het vrijhandelsverdrag TTIP, onderhandelingen waarin de lobbyisten van de grote bedrijven meer te zeggen hebben dan verkozen vertegenwoordigers, laat staan gewone mensen, wordt de basis gelegd voor een volgende ronde van aanvallen op sociale verworvenheden en ecologische normen. Het asociale besparingsbeleid is ook rampzalig voor het milieu.Tax shift en ecofiscaliteit: pogingen om ons verantwoordelijk te stellen voor milieuproblemen
De excuses van ecofiscaliteit en promotie van de gezondheid dienen met de tax shift enkel voor het rechtvaardigen van de besparingen. Zal een verhoging van de BTW op elektriciteit echt leiden tot minder energieverbruik? Energie is een basisbehoefte waarvan de particuliere consumptie amper verandert bij prijsveranderingen. De verhoging van de accijnzen op diesel gaan gepaard met een afbouw van het aanbod en prijsstijgingen bij het openbaar vervoer. Straks is enkel de fiets nog een betaalbaar vervoermiddel. Maar dan val je beter niet zonder werk waarna je verplicht bent om gelijk welke job binnen een straal van 60 kilometer te aanvaarden.
Naast het zogenaamde ‘groene besparingsbeleid’ aarzelt de regering niet om geheime akkoorden met bedrijven als Electrabel te sluiten. Het akkoord dat uitlekte, had betrekking op het langer openhouden van Tihange 1. De grote aandeelhouders krijgen daar een enorme premie voor: 9,3% van het bedrag van de investeringen en 57 miljoen voor een ‘studie’ van Tractebel (1), dat is al een cadeau van 113 miljoen euro. De ‘nucleaire taks’ wordt beperkt tot 70% van de winst boven het rendement van 9,3%. In het geval van tekorten, zelfs indien dit boekhoudkundig georganiseerd wordt, zijn deze volledig voor de gemeenschap. Tenslotte kan de overheid in tegenstelling tot Electrabel het contract niet eenzijdig beëindigen. (2)
- Weg met de regering van rijken die slecht is voor mens en milieu! 7 oktober: grote nationale betoging
Nieuwe Europese aanval in voorbereiding
De Europese Unie en de Amerikaanse regering onderhandelen in het geheim over een “Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag”, het beruchte TTIP.
De politieke leiders willen ons doen geloven dat wat goed is voor de winsten van de multinationals en de grote bedrijven ook goed zou zijn voor ons. Met dit verdrag kunnen sociale en ecologische regels gezien worden als hindernissen voor de vrijhandel. Een multinational die meent dat een land regels oplegt die de vrije handel belemmeren, kan naar een internationale rechtbank stappen die de staat boetes kan opleggen. Alles voor de winsten van de rijksten, ook de democratie moet ervoor wijken.
- Stop het Europa van het kapitaal – neen aan TTIP. 15 oktober: omsingeling van de Europese Top. 17 oktober: Europese betoging
Hoe het asociale beleid stoppen?
De gevestigde politici en wereldleiders tonen vooral hun hypocrisie: de 21ste Klimaattop wordt een nieuwe hoogmis van hypocrisie. De gevestigde partijen verdedigen de belangen van de superrijken en leggen ons een chaotische productie op die leidt tot enorme verspilling en die zich baseert op de uitbuiting van de werkenden en uitputting van de natuur.
De strijd tegen het besparingsbeleid en voor de verdediging van ons milieu gaan hand in hand. Als we bijvoorbeeld opkomen voor gratis en degelijk openbaar vervoer, dan moeten we ingaan tegen de liberalisering en privatisering van de sector. Een democratische planning van de productie in de metaalsector die in handen is van de werkenden en de consumenten zou toelaten om de nodige bussen en treinen te bouwen.
We moeten een krachtsverhouding uitbouwen om onze bedrijven zelf in handen te nemen. Een democratische controle en publiek bezit van de sleutelsectoren zijn nodig om de productie te kunnen plannen op basis van de behoeften van de meerderheid van de bevolking. Het zou de creatie van degelijke jobs mogelijk maken en tegelijk ook rekening houden met het milieu.
- Jongeren, werkenden, uitkeringstrekkers, we moeten ons organiseren en strijden voor een democratisch socialistische maatschappijverandering
[divider]
- “Tihange 1: le contrat secret entre l’État et Electrabel” in RTBF : http://www.rtbf.be/info/belgique/detail_tihange-1-le-contrat-secret-entre-l-etat-et-electrabel-exclusif?id=9028884
- Electrabel dépouille l’État belge et le citoyen” in Greenpace: http://www.greenpeace.org/belgium/fr/actualites-blogs/actualites/Electrabel-depouille-Etat-belge-et-citoyen/
-
Getuigenis over het falende energiebeleid
We spraken met een LSP-lid die werkt als werkbegeleider voor een Kringwinkel en meer specifiek als energiesnoeier. De taak van energiesnoeiers bestaat uit het helpen van mensen bij het besparen op hun energiefactuur, begeleiden bij het aanvragen van premies, … Als onderdeel van de besparingen besliste de regering eind 2014 om het project van energiesnoeiers te stoppen.
“De afgelopen drie jaar kwam ik praktisch elke dag in contact met mensen die hun energiefactuur amper of niet meer kunnen betalen. Het gaat om mensen die in armoede wegzinken en vaak in slechte en niet geïsoleerde woningen overleven. Voor hen was het energie- en huisvestingsbeleid van de vorige regering ook al een regelrechte ramp. Maatregelen zoals het sociaal tarief, minimale leveringen van energie, het energiefonds van OCMW’s, … volstaan niet en botsen telkens op hun beperkingen.
“De maatregelen van de huidige regering zullen tot meer onbetaalde facturen en armoede leiden. De afbouw van de sociale zekerheid, de indexsprong en de mogelijkheid van een tweede indexsprong om de BTW-verhoging voor elektriciteit uit de index te houden, zullen de armoede versterken. Mensen die nu nog net hun factuur kunnen betalen, zullen dat straks niet meer kunnen.
“Het is niet alleen de BTW-verhoging op elektriciteit die een rol speelt. Een aantal premies worden afgebouwd en vanaf 1 januari wordt geen gratis elektriciteit meer geleverd. Het gefaalde beleid rond zonnepanelen en groene stroomcertificaten – een beleid dat gekaapt werd door enkele grote bedrijven – zal de factuur voor elektriciteit met 8% doen stijgen. Ook ons project van energiesnoeiers stopt op 1 januari 2016.
“Als de facturen voor een gemiddeld gezin met 200 tot 250 euro per jaar stijgen, zullen veel mensen het moeilijk krijgen. Zowel om armoede te bestrijden als om duurzame energie mogelijk te maken, moet de energiesector in publieke handen komen. Een grootschalig project om woningen structureel te verbeteren, investeringen in efficiënte verwarmingsinstallaties – waarom overigens niet op collectieve basis voor volledige wijken, dorpen of steden? – en het begeleiden van mensen bij hun energieverbruik, kunnen het energieverbruik drastisch beperken. Het zou zowel de mensen als het klimaat ten goede komen.
“Uiteraard ligt de opwarming van de aarde en klimaatverandering vooral aan het systeem en de productiewijze die maakt dat bedrijven op massale schaal het klimaat om zeep helpen. Maar dat betekent niet dat we niet moeten ingaan op hoe energie, huisvesting, … kunnen verbeterd worden. Bij voorstellen daarover botsen we wel meteen met het huidige systeem. Het volstaat niet om binnen het systeem het beleid wat te wijzigen. Het hele systeem moet veranderen.”
-
Ecologie. Markt is rem voor hernieuwbare energie
Dossier door Pete Dickinson uit Socialism Today.
Het aandeel van hernieuwbare energie in de totale elektriciteitsproductiecapaciteit nam van 7,8% in 2012 toe tot 8,5% in 2013 (United Nations Environment Programme [UNEP], Global Trends in Energy Investment, 2014). Indrukwekkender was dat 43,6% van de nieuwe capaciteit hernieuwbaar was. Een dergelijke toename van het gebruik van niet-vervuilende energie is natuurlijk erg welkom. Maar betekent het ook dat de kapitalistische regeringen eindelijk het gevaar van de globale opwarming ernstig nemen? Heeft het marktsysteem ons op weg gezet naar een koolstofvrije toekomst?Om op die vragen te beantwoorden, moeten we gedetailleerder op de data ingaan. We moeten nagaan hoeveel in welke landen werd geïnvesteerd en daarbij kijken naar de trends in deze investeringen en nagaan wat de achterliggende redenen waren. De volledige omvang van de investeringen kan dan vergeleken worden met wat nodig is om de temperatuurstijging onder 2 graden celsius sinds de periode voor de industrialisering te houden, een grens die wordt gehanteerd om te waarschuwen voor oncontroleerbare gevolgen van de klimaatveranderingen. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met de tijdschaal die nodig is om dit resultaat te bekomen.
De investeringen in hernieuwbare energie namen toe tot 257 miljard dollar in 2011. Sindsdien was er evenwel een afname met 23%. Het besparingsbeleid in de EU speelt daar een belangrijke rol in. De Duitse uitgaven daalden met 56% in 2013, in Italië ging het zelfs om 75% (Bloomberg New Energy Finance, 2014). Duitsland lag voordien voorop in Europa wat groene energie betreft. De afname met 23% is in feite veel erger dan op het eerste gezicht lijkt als we Japan bekijken. Daar was er in 2013 een toename van 80% van investeringen in hernieuwbare energie tegenover 2012. Hiermee komt Japan op de derde plaats na de VS en China. De huidige tendens zou Japan in 2015 op de eerste plaats zetten. Dit is vooral toe te schrijven aan de gevolgen van de kernramp in Fukushima in 2011. Maar het volstaat niet om de klimaatveranderingen aan te pakken.
De Japanse regering moest een groot deel van de nucleaire energie uitschakelen omdat verschillende kerncentrales gesloten werden na de ramp met een aardbeving en tsunami die de reactoren van Fukushima vernietigden. Het leidde tot een tekort aan energie waarbij noodmaatregelen werden genomen om de toevoer op peil te houden. Het antwoord was een toename van fossiele brandstoffen en hernieuwbare energie. Het netto effect hiervan is geen afname van de uitstoot van broeikasgassen, aangezien de energiebron die vervangen wordt, kernenergie, geen significante kwantiteit aan gassen uitstoot die bijdragen aan de globale opwarming. (Wat uiteraard niet betekent dat kernenergie groene energie is, de grote hoeveelheid bijzonder giftig afval is immers onvermijdelijk).
Er zijn gelijkaardige tegengestelde elementen in de VS en China. Ondanks hun leidersplaats inzake investeringen in hernieuwbare energie, bleef ook de uitstoot van broeikasgassen verder toenemen. De VS ging de afgelopen jaren, onder druk van een strategisch doel van grotere energieonafhankelijkheid, over tot een massale toename van fracking, een technologie waarbij gas en olie wordt geproduceerd waarbij broeikasgassen vrijkomen als ze verbrand worden.
Toen de Chinese economie met 10-12% per jaar groeide, was er een tekort aan energie die ertoe leidde dat de regering hernieuwbare energie begon te promoten, naast fossiele brandstoffen en kernenergie. Chinese bedrijven wilden ook wereldleiders worden inzake zonne-energie. Ze slaagden daar tot op een zekere hoogte in, onder meer door de toegang tot gemakkelijke door de overheid uitgeschreven kredieten en een bescherming van de binnenlandse markt. Terwijl groene technologie werd ontwikkeld, bleef China het overgrote deel van de energiebehoeften invullen met steenkool, de meest vervuilende van de fossiele brandstoffen. Het nettoresultaat voor zowel de VS als China is dat de investeringen in hernieuwbare energie niet opwegen tegen de investeringen in technologieën die fossiele brandstoffen gebruiken.
Het rapport van UNEP wijst op de interessante ontwikkeling dat de kost van zonnepanelen zo hard is afgenomen dat er zelfs bij een afname van de investeringen een toename was van het aantal panelen. Dit kan leiden tot een groter gebruik van zonne-energie en sommigen gaan dan misschien denken dat er een keerpunt komt waarbij de omvang van hernieuwbare energie het overwicht zal halen op vervuilende technologie.
De toename van zonne-energie is met verschillende factoren verbonden. Regeringssteun en subsidies, openlijk in Europa en meer indirect in China, speelden een belangrijke rol in de toename van het gebruik van deze energie. (Dit geeft overigens een idee van de mogelijkheden als de markt aan de kant wordt geschoven). De grote recessie van 2008, gevolgd door het besparingsbeleid, heeft de prijzen naar beneden gehaald omdat de vraag naar energie afnam. Tegelijk waren er historisch hoge olieprijzen, onder meer door de geopolitieke instabiliteit en de afspraken binnen OPEC. Hierdoor werd zonne-energie aantrekkelijker.
Maar deze combinatie van factoren is nu aan het verdwijnen. De olieprijs is van 110 dollar per vat gezakt tot 85 dollar per vat. De subsidies zijn gestopt waardoor er een ineenstorting van investeringen in hernieuwbare energie is. Tegelijk zijn er geen tekenen dat de vraag op de wereldwijde markt opnieuw toeneemt. Een sterke groei zou kunnen leiden tot een nieuwe toename van de vraag naar zonne-energie in China en het zou de olieprijs de hoogte kunnen induwen, waardoor zonne-energie aantrekkelijker wordt. Maar het besparingsbeleid doorkruist dit. Bovendien wordt door de meeste kapitalistische regeringen gegaan voor een jarenlang besparingsbeleid. Hierdoor zullen er geen nieuwe subsidies komen en is er geen vooruitzicht op een sterk economisch herstel.
Zelfs indien er terug een combinatie van gunstige marktfactoren ontstaat, zal dit wellicht geen significante verandering teweeg brengen in het algemene beeld van de aantasting van het milieu. Het Stern-rapport over globale opwarming, een rapport dat op vraag van de vorige Britse Labour-regering werd opgemaakt maar nooit werd doorgevoerd, stelde dat gedurende 40 jaar 1% van de economische output naar investeringen in hernieuwbare energie moest gaan. Het is onwaarschijnlijk dat er gedurende een dergelijke lange onafgebroken periode voldoende gunstige marktomstandigheden zouden bestaan om dit in de realiteit om te zetten.
Het is bovendien slechts de helft van het verhaal. De omvang van de uitgaven om het doel van 1% te halen, werd nooit behaald. Ook niet in 2011 toen de wereldwijde investeringen in groene energie een piek kenden. Dat jaar werd 257 miljard dollar geïnvesteerd. Dat is slechts 0,33% van de wereldwijde economische output die door het IMF in 2014 op 77 triljoen dollar werd geschat. Het percentage ligt nog lager indien de meest recente cijfers van investeringen in hernieuwbare energie zouden gebruikt worden. Het cijfer van het Stern-rapport was gebaseerd op data van tien jaar geleden. Sindsdien is de uitstoot fors toegenomen, waardoor het doel van 1% vandaag zeker niet meer zou volstaan. Maar zelfs indien 3% van de economische output vereist is, kan dit investeringsniveau gehaald worden zonder de rest van de economie te verstoren. Groene investeringen zijn bovendien relatief arbeidsintensief waardoor miljoenen nieuwe jobs kunnen gecreëerd worden.
De positieve effecten van de subsidies voor hernieuwbare energie gaven een idee van wat mogelijk is indien het keurslijf van de markt wordt verworpen. Subsidies in het kader van een vrije markt zullen echter nooit volstaan of lang genoeg volgehouden worden om het benodigde resultaat op te leveren. Om de koolstof uit de economie te halen, moeten we beginnen met de nationalisatie van de energiesector, waaronder de energiecentrales en de hernieuwbare energie. Deze sector moet op democratische wijze beheerd worden met vertegenwoordiging van de nationale regering, energiegebruikers en het personeel van de sector. Een topprioriteit van de genationaliseerde sector zou de strijd tegen globale opwarming zijn. Dit zou internationale samenwerking vereisen, wat enkel mogelijk is indien de huidige kapitalistische regeringen aan de kant worden geschoven.
-
Energie: black-out in onze portemonnee
De afgelopen jaren boekte Electrabel grote winsten in ons land. Voor moederbedrijf GDF Suez is Electrabel een melkkoe die maar winsten blijft opleveren. In plaats van deze winsten te investeren in de productiemiddelen, wordt alles netjes uitgekeerd aan de aandeelhouders. Resultaat: de verouderde energieproductie dreigt deze winter niet te volstaan en een black-out te veroorzaken.
Toen in 2011 werd beslist om de kerncentrales langer op te houden, werd becijferd dat dit Electrabel 27 miljard euro winst extra zou opleveren (aldus Trends). Electrabel maakte in de eerste tien jaar van deze eeuw minstens 20 miljard euro winst. Daarop werden overigens amper belastingen betaald. De afgelopen jaren zijn de cijfers opgesmukt, boekhoudkundige operaties zorgen ervoor dat het leeuwendeel van de winst meteen naar moederbedrijf GDF Suez vloeit.
Voor de afgelopen jaren is het moeilijk om exacte cijfers van Electrabel te brengen, het bedrijf had het in 2013 zelf over een bedrijfswinst van 422 miljoen euro. Maar dit werd doorgesluisd naar het Franse moederbedrijf. Een indicatie van de winsten zijn er wel. Trends merkte deze zomer op dat iedere maand inactiviteit van Doel 3 en Tihange 2 ongeveer 40 miljoen euro van de nettowinst afroomt. Per jaar zouden de kerncentrales dus minstens 1,5 miljard euro nettowinst opleveren! De kerncentrales zijn immers afgeschreven en de nucleaire rente – de belasting op de winsten van de kerncentrales – staat niet in verhouding tot de enorme winsten.
GDF Suez gaat met enorme winsten lopen, maar voor investeringen in de productie wordt naar de overheid gegekeken. Die overheid kwam in het verleden niet veel verder dan een beleid van subsidies voor zonnepanelen. Niet de gewone werkmens die uit milieubezorgdheid of uit financiële overwegingen enkele zonnepanelen plaatst, maar bedrijven zoals Katoennatie van Fernand Huts gingen met het leeuwendeel van de subsidies lopen. Met 160 voetbalvelden vol panelen kreeg het bedrijf destijds 12 tot 15 miljoen euro per jaar.
En nu stelt de regering dat een prijsverhoging voor elektriciteit onvermijdelijk is. De dreiging van een black-out moet dat verteerbaar maken. En uiteraard wordt ook verwezen naar de zonnepanelen zodat we onze buur die er wel heeft, als zondebok kunnen nemen voor de prijsstijgingen. Het einde van de bevriezing van de prijzen zou tot een sterke stijging van de tarieven kunnen leiden. Met de Vlaamse regering die dan nog eens de beperkte hoeveelheid gratis energie afschaft, dreigt de factuur wel heel hoog op te lopen. De eerste black-out dreigt in onze portemonnee plaats te vinden.
Is er hier niets aan te doen? Als we onze hoop stellen in de rechtse regeringen of de goede wil van GDF Suez moeten we geen beterschap verwachten. Energie als melkkoe overlaten aan bedrijven als Electrabel en anderen die er grote winsten mee boeken maar weigeren te investeren in milieuvriendelijke en voldoende productiecacapaciteit is het logische resultaat van de liberalisering van de sector. We zullen deze liberalisering moeten terugdraaien en energie in publieke handen nemen, zowel de productie als de distributie. Het zou toelaten om op planmatige wijze een overgang naar groene energie te realiseren. Het zou ook toelaten om de facturen naar beneden te halen omdat energie niet langer ten dienste van de grote aandeelhouders zou staan, maar ten dienste van de volledige bevolking. Halfslachtige maatregelen volstaan niet, energie moet volledig in publieke handen komen!
-
Energie. Van liberalisering tot black-out…
Artikel door Baptiste (Nijvel) uit de oktobereditie van ‘De Linkse Socialist’
Een black-out in Pakistan. Straks ook bij ons?De Belgische energiesector gaat door een nieuwe fase van chaos. De komende winter zullen slechts drie van de zeven kernreactoren in het land functioneren, wat een vermindering van meer dan een derde van de productiecapaciteit voor elektriciteit betekent. Het brengt het risico van een ‘black-out’ met zich mee, het gevaar dat de elektriciteitsvoorziening in een deel van het land even wordt uitgeschakeld.
De reden hiervoor? Volgens Electrabel en staatssecretaris voor energie Catherine Fonck (CDH) is het toe te schrijven aan de onvoorzienbare sabotage aan de reactor van Doel 4 in augustus. Hierdoor zal deze reactor meerdere maanden buiten dienst zijn. Maar naast deze sabotage is er ook het tijdelijk stilleggen van de reactor Tihange 1 voor het om de tien jaar geplande onderhoud alsook de tijdelijke uitschakeling van de reactoren Tihange 2 en Doel 3 wegens scheurtjes in de reactoren. De uitschakeling van deze twee laatste reactoren zou wel eens definitief kunnen zijn, recente tests door het centrum voor nucleair onderzoek uit Mol tonen aan dat de reactoren verzwakt zijn door duizenden kleine scheurtjes.
Het gaat kort gezegd meer om misdadig wanbeheer van productiemiddelen op het einde van hun dienst dan om zogenaamd “onvoorziene omstandigheden”. De reactoren Doel 1 en Doel 2 behoren tot de oudste in Europa en zouden in 2015 na 40 jaar dienst sluiten.
Liberalisering = tekorten en prijsstijgingen voor ons, meer winsten voor hen
Het is de liberalisering in 2005 die de energiesector aan de privé overleverde om er winsten te maken ten koste van de belangen van de gemeenschap. Electrabel, de belangrijkste producent en leverancier op de Belgische markt maakte gebruik van zijn dominante positie om hoge prijzen op te leggen en tevens werd het langer openhouden van de kerncentrales bekomen. Ondanks de wet op de kernuitstap uit 2003, werden de vette winsten van Electrabel – waar het bedrijf overigens amper belastingen op betaalt – niet aangewend om te investeren in hernieuwbare energie. Alle hoop wordt gevestigd op kernenergie als beste garantie op gemakkelijke winsten. Dat er risico’s voor de bevolking zijn, is niet van tel. Dit is wat onvermijdelijk het resultaat is van de privatisering van de energiesector.
Een regering die de belangen van de bevolking een beetje zou verdedigen, had in deze situatie geëist dat de enorme winsten van Electrabel de afgelopen jaren zouden gebruikt worden om te investeren in de ontwikkeling van alternatieven. In plaats van dit te doen, denkt de rechtse regering in vorming erover om de levensduur van de reactoren Doel 1 en 2 met tien jaar te verlengen, een maatregel die in 2012 al werd gesuggereerd door de regering van Di Rupo. Deze logica dient enkel de belangen van de multinationals voor wie de winsten op alles voorgaan, ook op de veiligheid van de bevolking. Voor ons betekent dit meer tekorten, prijsstijgingen en chaos.
Voor een publieke energiesector!
Om een chaotische onderbreking van de stroomvoorziening te vermijden, werden verschillende mogelijkheden aangehaald. Er wordt teruggegrepen naar generatoren, strategische reserves, meteorologische schietgebedjes voor een zachte winter, het ‘sensibiliseren’ van de consumenten, … Maar vooral het afschakelplan, niets anders dan een georganiseerde black-out, is een opmerkelijk voorstel. Het is een maatregel waar landen als India of Pakistan regelmatig beroep op doen. Het afschakelplan van Elia deelt het land in prioriteitszones in om zo de afschakeling gefaseerd te doen. Uiteraard leidde het plan al gauw tot reacties, waarbij onder meer werd opgemerkt dat de Waalse en Brusselse gezinnen meer gestraft zouden worden dan de Vlaamse gezinnen.
We mogen ons niet laten vangen aan een strijd voor een gelijke verdeling van de tekorten, laat ons integendeel de tekorten zelf bestrijden. Het gevaar van een black-out was niet onvoorzienbaar, het is het gevolg van de liberalisering en privatisering van de energiesector. LSP verdedigt de volledige nationalisatie van de energiesector, van de productie over de distributie tot de ontwikkeling van nieuwe technologie. Een publieke energiesector moet onder de democratische controle en beheer van de arbeiders en gebruikers geplaatst worden. Dit zou de sector toelaten om de noden van de bevolking, met inbegrip van ecologische noden, centraal te stellen.
-
Hoog tijd om de volledige energiesector in publieke handen te brengen
Nadat jarenlang op de infrastructuur werd bespaard en de hoge winsten niet werden aangewend om te investeren in voldoende groene stroom, krijgen we nu de dreiging van een black-out. De mogelijkheid om op koude windstille winterdagen de elektriciteit in grote delen van het land even uit te zetten, brengt de discussie over energie voor velen wel heel dichtbij.
Toen de energiesector geliberaliseerd werd, beloofden ze ons meer dienstverlening voor een goedkopere prijs. De realiteit is dat de prijzen gestegen zijn (zelfs indien er het voorbije jaar dalingen waren tegenover de piekprijzen) en nu dus ook dat de dienstverlening niet kan gegarandeerd worden. Het uitvallen van de elektriciteit associëren we met wat de Derde Wereld wordt genoemd. In Gaza, Pakistan of Liberia valt de elektriciteit regelmatig urenlang uit. Binnenkort ook in België?
Het gevaar is effectief bestaande dat er een black-out is op een bijzonder koude en windstille winterdag waarbij ook Frankrijk door een koudegolf wordt getroffen. Het gevaar is bestaande, maar lijkt tegelijk sterk gebruikt te worden om de afhankelijkheid van kernenergie te benadrukken en mogelijk de weg te openen voor andere betwiste vormen van energiebevoorrading, denk maar aan schaliegas.
Dat kerncentrales die veel langer openblijven dan aanvankelijk gepland een risico vormen, was nochtans duidelijk. De centrales werden opengehouden omdat ze Electrabel monsterwinsten opleverden en de overheid van de nucleaire taks een klein graantje daarvan kon meepikken. Dat de overheid door de fiscale cadeaupolitiek eerder miljarden aan inkomsten misliep, plaatst die nucleaire taks in perspectief.
De afgelopen jaren boekte Electrabel miljardenwinsten. In 2012 ging het om 1,2 miljard euro. In 2013 werden boekhoudkundige operaties ingezet om het cijfer te verdoezelen en er een verlies van te maken. Wellicht ging het vooral om Franse verliezen, maar erg transparant is het bedrijf hier niet over. De liberalisering van de energiesector heeft bedrijven als Electrabel en andere spelers op de energiemarkt grote winsten opgeleverd.
Die winsten zijn niet gebruikt om te investeren in veilige en voldoende energieproductie. De multinationals die de Belgische elektriciteitssector domineren zijn niet geïnteresseerd in de enorme maatschappelijke voordelen van hernieuwbare energie of de kernuitstap. Er wordt enkel geïnvesteerd als het op korte termijn rendement oplevert. En meer nog, Electrabel lijkt bewust op een stroomtekort aan te sturen. Waarom sloot het in 2012 anders twee centrales (Ruien, Oost-Vlaanderen en Les Awirs in Luik)? De afgelopen drie jaar verdwenen in de stoom- en gascentrales die gesloten werden meer dan 400 rechtstreekse jobs en nam de productiecapaciteit met 2.300 MW af, wat meer is dan het mogelijke tekort in de winter. En ook in de kerncentrales werd op personeel en onderhoud bespaard.
In 2011 publiceerden we een interview met een ABVV-delegee bij Tihange. Die stelde: “Om de liberalisering voor te bereiden, begon Electrabel al vanaf eind jaren 1990 te herstructureren. Dit werd nog scherper toen Suez (dat toen nog niet met GDF was gefuseerd) aandeelhouder van Electrabel werd. Toen was er een versnelling van de besparingen in de administratie, het onderhoud maar ook in de uitbating zelf. Vanaf 2001-2002 was er een groot herstructureringsplan, waarbij we ongeveer 30% van de kosten moesten besparen.” En nog: “Concreet werd in het onderhoud steeds meer met onderaannemers gewerkt, waardoor de kwaliteit van het onderhoud er op achteruit ging. We zijn van een preventief onderhoud (waarbij na zekere tijd ieder onderdeel wordt vervangen) naar een curatief onderhoud gegaan waarbij een onderdeel pas wordt vervangen als het stuk is. Dit beleid had een impact op korte termijn, maar het laat zich ook voelen op langere termijn met een mindere beschikbaarheid van de kernreactoren.”
Wie is verantwoordelijk voor een eventuele black-out? Zijn het diegenen die voor een kernuitstap opkomen of die zich tegen schaliegas verzetten? Of zijn het diegenen die energie in private handen laten om grote bedrijven als multinationals als Electrabel monsterwinsten op te leveren in plaats van de middelen aan te wenden om veilige en schone energieproductie uit te bouwen?
Eerder schreven we op deze site waarom wij voor een energiesector in publieke handen opkomen (zie dit artikel). In ons laatste artikel brachten we onderstaande conclusie naar voor.
Voor socialisten is het alternatief duidelijk: een volledige (her)nationalisatie van de energiesector, zowel productie, distributie, onderzoek en ontwikkeling in de sector moet in publieke handen worden gebracht. Bij zo’n nationalisatie kan er geen sprake zijn van vergoedingen voor de grote kapitalisten die de sector grotendeels in handen hebben, enkel voor kleine spaarders, op basis van bewezen noden.
Zo’n publieke energiemaatschappij beheert niet enkel de productie en distributie van energie, maar coördineert ook de investeringen en het onderzoek naar nieuwe, milieuvriendelijke technologieën. Aan de consumenten wordt goedkope, of zelfs gratis, energie geleverd, terwijl de winsten van het bedrijf worden geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling van groene energie. Er komt een plan voor een kernuitstap op korte termijn, waarin de elektriciteitsproductie verzekerd wordt door massale investeringen in hernieuwbare energie.
Het is duidelijk dat zo’n scenario onrealistisch is binnen een kapitalistische economie. Om maar één voorbeeld te geven: via belastingen, taksen en vergoedingen gaan heel wat middelen vanuit de sector naar de verschillende overheden in ons land: vooral de gemeenten hebben deze inkomsten broodnodig voor de openbare dienstverlening. Bij een nationalisatie moet ook hiervoor een oplossing worden gevonden.
De discussie over de nationalisatie van de energiesector is dus slechts een begin van een veel bredere discussie over welke maatschappij waarin we willen leven. Recent publiceerde Forbes haar jaarlijkse ranking van miljardairs. Het rapport toonde zwart op wit aan dat tijdens de crisis de rijksten alsmaar rijker worden, de armsten steeds armer.
Het mobiliseren van die enorme rijkdommen, om ze te investeren in hernieuwbare energie, maar ook in onderwijs, gezondheidszorg, openbaar vervoer, sociale zekerheid, wetenschap en technologie zou een enorme sociale en technologische vooruitgang teweegbrengen voor de hele wereldbevolking. Laten we komaf maken met het kapitalistisch systeem dat zoiets verhindert, en gaan voor een democratisch socialisme, waarin dat eindelijk mogelijk wordt!
-
Energie. Over de BTW-verlaging, groene energie en nationalisatie
Analyse vanop de blog van Tim (Brussel)
Eind november 2013 besloot de federale regering om van 1 april 2014 tot en met eind 2015 de BTW op elektriciteit te verlagen van 21% naar 6%. Vooral vice-premier Johan Vande Lanotte had aangedrongen op zo’n verlaging, hoewel hij er zelf niet de uitvinder van was: de linkse partij PVDA beschouwt het al jaren als een fundamenteel onderdeel van haar energiebeleid. De regering was wél innovatief in haar redenen om de BTW-verlaging door te voeren: het zou er voor zorgen dat de overschrijding van de spilindex, voorzien voor juni 2014, 6 maanden zou kunnen worden uitgesteld tot december 2014, en stevige besparing op ambtenarenlonen, en vooral – nog belangrijker – een cadeau voor de bedrijven.Effecten van de maatregel voor een gemiddeld gezin
Een gemiddeld Belgisch gezin verbruikte, volgens distributienetbeheerder Eandis, in 2012 zo’n 3.500 kilowattuur elektriciteit, en betaalde daar zo’n 837€ per jaar voor [1]. In dat bedrag zit zo’n 145€ BTW (aan een BTW-tarief van 21%). Een BTW-verlaging naar 6% zou dit gemiddelde gezin dus een besparing opleveren van een kleine 104€ op jaarbasis. Dit uiteraard op voorwaarde dat de elektriciteitsprijzen in dezelfde periode niet wijzigen, én dat het elektriciteitsverbruik gelijk blijft.Tegelijkertijd had datzelfde Belgische gezin, volgens de cijfers van het Huishoudbudgetonderzoek van de FOD Economie, in 2012 zo’n 33.936€ netto-inkomsten [2]. Een indexering van dit bedrag zou het gezin zo’n 678,72€ extra inkomsten opleveren per jaar. Het uitstellen van de indexsprong in 2014 met 6 maanden betekent een koopkrachtverlies van 339,36€, ruim drie keer meer dan de besparing op BTW op elektriciteit!
Maar daarmee zijn we er nog niet: de expertengroep die de Nationale Bank bijeenbracht om in opdracht van de regering de maatregel te bestuderen, berekende dat de maatregel ook de komende jaren telkens het overschrijden van de spilindex zou uitstellen: 3 maanden uitstel in 2015, en telkens 2 nogmaals twee maanden voor 2017 en 2018 [3]! Dit wil zeggen dat, bij gelijke inkomsten en energieprijzen, de maatregel de gezinnen in 2015 nogmaals 169,68€ doet verliezen, en telkens 113,12€ in de daaropvolgende jaren!
Bovendien is de BTW-verlaging door de regering voorlopig aangekondigd als een tijdelijke maatregel, die eind 2015 opnieuw zou worden geëvalueerd, en eventueel terug zou kunnen worden ingetrokken. Maar zelfs indien de maatregel blijft bestaan, zorgt ze voor een stevige achterstand voor de index, die de komende jaren niet meer wordt ingehaald. De meerderheid van de gezinnen verliest dus koopkracht, in plaats van er op te winnen.
Ook voor de openbare financiën draait de maatregel niet gunstig uit. Verlagen van de BTW zorgt voor minder inkomsten voor de overheid. De regering meende dat deze minderopbrengst zou kunnen worden opgevangen door minder uitgaven op ambtenarenlonen, en doordat lagere loonkosten meer jobs, en dus meer belastingen zouden opleveren. Ook op dat vlak moest de Expertengroep van de Nationale Bank de gevoelens enigszins temperen: daar waar de regering in eerste instantie sprak van de creatie van 15.000 nieuwe jobs door de maatregel, schatten de Experten dat slechts 7.930 nieuwe banen konden verwacht worden. We kunnen uiteraard nog enkele kritische kanttekeningen maken bij het idee dat lagere lonen zorgen voor meer jobs, een veronderstelling die zeer twijfelachtig is als we kijken naar alle lastenverlagingen van de voorbije jaren, maar zelfs àls het waar is, rekende de Nationale Bank voor dat de BTW-verlaging in 2014 een positief effect zal hebben op de overheidsfinanciën van 52 miljoen € voor 2014 (vooral door lagere ambtenarenlonen), maar dat dit in 2015 omslaat naar een negatieve impact van maar liefst 526 miljoen €, en gemiddeld zo’n 350 miljoen € per jaar voor de jaren 2016, 2017 en 2018! [4]
Wie wint er dan wel? In de eerste plaats: de bedrijven. Met een loonmassa in de private sector van zo’n 135 miljard €, zou de theoretische winst van het uitstellen van de automatische indexering van de lonen de bedrijven zo’n 1,35 miljard kunnen opleveren. Echter, doordat de manier waarop er met de loonindexering in de privé wordt omgegaan sterk afhankelijk is van sector tot sector, is de uiteindelijke opbrengst moeilijk te berekenen: de regering sprak in de pers zelf van zo’n 500 miljoen € [5]: een stevig cadeau voor het patronaat, betaald door de gezinnen en besparingen op publieke uitgaven!
BTW is asociale maatregel
Socialisten beschouwen de zogenaamde “Belasting over de Toegevoegde Waarde”, BTW, als een asociale vorm van belasting. Het is een belasting die immers telkens de eindverbruiker van een goed treft, meestal de gewone bevolking. Bedrijven recupereren de BTW die ze betalen, het is voor hen dus geen kost die van de winst moet worden afgetrokken. Bovendien is de BTW, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de bedrijfsvoorheffing die men op een arbeidsinkomen betaalt, niet gedifferentieerd op basis van de hoogte van het inkomen: door telkens dezelfde aanslagvoet te heffen, weegt deze belasting zwaarder door voor lage inkomens dan voor de hogere inkomens. Het solidariteitsmechanisme “de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten” is niet van toepassing op de BTW.Daarom ook zijn socialisten principieel voor de afschaffing van de BTW. Echter, vandaag vormt de BTW één van de belangrijkste inkomstenbronnen voor de overheid: 26,6% van alle fiscale inkomsten, of 26,7 miljard €, kwam in 2013 voort uit BTW, enkel de bedrijfsvoorheffing (belasting op arbeidsinkomen) deed beter met 40,8% van de fiscale inkomsten. Ter vergelijking: de bedrijven in ons land droegen datzelfde jaar slechts 12,2 miljard € bij aan de schatkist, een luttele 12,1%! [6]
Het afschaffen van de BTW kan dus niet zonder alternatief. De werkende bevolking draagt in België relatief al bijzonder veel bij aan de overheidsfinanciën: we moeten dus in de eerste plaats kijken hoe de gigantische winsten en rijkdommen die de 1% rijksten in ons land bijeenschrapen kunnen gemobiliseerd worden om te investeren in degelijke openbare diensten. Anders zal het schrappen of verlagen van de BTW een enorme besparingsoperatie op alle openbare diensten én de sociale zekerheid inluiden [7].
Net zoals bij de discussie over een belasting op grote fortuinen of op de superwinsten van de bedrijven, raakt de discussie over het afschaffen van de asociale BTW meteen aan de grenzen van wat mogelijk is binnen het kapitalisme. Zolang de productiemiddelen en het grootste deel van de rijkdommen die ter wereld worden geproduceerd in handen blijven van een absolute minderheid, zal die minderheid al haar macht en invloed gebruiken om elke poging dat te wijzigen tegen te werken. Een fiscale hervorming leidt dus meteen tot de discussie rond de nationalisatie van de financiële sector, de controle op financiële transacties, en het beslissingsrecht van wat er met de winsten en rijkdommen in de maatschappij moet gebeuren.
Energieprijzen en prijscontrole
Op die manier kunnen we ons ook de vraag stellen of een verlaging van de prijs van elektriciteit wel moet gebeuren door het deel van de prijs dat naar publieke opbrengsten gaat te verlagen? Wat met de gigantische winsten en kosten die worden doorgerekend door de elektriciteitsproducenten en de distributeurs? Wat met de chantage die bedrijven zoals Electrabel gebruiken bij discussies rond prijzen of nucleaire energie?Eén ding is immers duidelijk: de energieprijzen blijven, de maatregelen van de regering rond prijscontrole ten spijt, veel te hoog, en steeds meer gezinnen slagen er niet meer in om de energierekening voor basisbehoeften als warm water, verlichting, verwarming of een koelkast te betalen. In 2012 werden meer dan 80.000 gezinnen door hun elektriciteitsmaatschappij aan de deur gezet wegens wanbetalingen, zij krijgen nu het hogere tarief van de netwerkverdeler aangerekend. Nog eens 106.000 gezinnen moesten een afbetalingsplan aangaan om hun factuur te betalen [8]. In Vlaanderen werd bij zo’n 44.000 gezinnen een budgetmeter voor de elektriciteit geplaatst, in Wallonië gaat het zelfs om 112.000 gezinnen [9]! In Brussel bestaat dit systeem niet, en kan een elektriciteitsleverancier zijn klanten veel moeilijker dumpen, maar dit wil niet zeggen dat ook daar de energierekening voor veel gezinnen elke maand niet een zware dobber is. Gemiddeld geeft een Belgisch gezin zo’n 5,77% van haar inkomen aan energie, maar bij de armste 25% van de bevolking is dit meer dan 10% [10].
Tegelijkertijd maken de aandeelhouders van de Belgische energiebedrijven mooie sier. Na jaren van recordwinsten (een winst van 1,2 miljard € in 2012, toen een stijging van 48% in vergelijking met het jaar ervoor [11]) verraste Electrabel in 2013 vriend en vijand door voor het boekjaar 2012 een verlies van 105,7 miljoen € aan te kondigen, het eerste negatieve jaarresultaat voor het bedrijf sinds haar ontstaan [12]. In het kluwen van dochterondernemingen, interne verrekeningen en doorschuivingen van middelen is het onmogelijk om na te gaan hoe de cijfers enkel voor België waren, maar het bedrijf liet wel uitschijnen dat het verlies vooral te maken had met dalende inkomsten in Frankrijk, Duitsland, Engeland en Nederland, terwijl de inkomsten in België wél stegen. Electrabel stelde wel dat de maatregelen die de Belgische regering de voorbije jaren had genomen in de energiesector, zoals de nucleaire rente van 480 miljoen € die het bedrijf betaalde voor het langer openhouden van de kerncentrales, of de bevriezing van de energieprijzen door de regering in 2012. Electrabel vertelt daarbij wel niet dat ze de nucleaire rente fiscaal mag aftrekken, én dat het op haar megawinst in 2012 door creatief boekhouden slechts 12,5 miljoen € vennootschapsbelasting betaalde, een aanslagvoet van 1,05%: slechts een fractie van de officiële aanslagvoet van 33,99%.
Maar Electrabel bleek nog wel over wat meer zaken te zwijgen bij het neerleggen van haar jaarverslag en jaarrekening. Midden februari 2014 bleek dat het bedrijf middelen had doorgesluisd naar haar moederonderneming GDF Suez. Electrabel kocht haar gas aan bij de holding aan veel te hoge prijzen, waardoor het bedrijf een fictief verlies in de boeken kon schrijven, en dus geen belastingen moest betalen in België [13]. Ook de Belgische gemeenten werden de dupe van de constructie: geen winst betekende voor hen immers ook géén dividenduitkering. Zo werd nogmaals aangetoond hoe het bedrijf door creatief boekhouden systematisch belastingen ontwijkt, of zelfs ontduikt, te hoge prijzen aanrekent voor energie, en haar publieke aandeelhouders oplicht.
De vraag die we ons kunnen stellen is hoe dergelijke zaken kunnen voorkomen worden, zolang het bedrijf in handen blijft van (buitenlandse) privé-aandeelhouders die enkel oog hebben voor hun winstuitkering op het einde van het boekjaar. Officieel voert de regering nu al vele jaren een systematische strijd tegen Electrabel en haar Franse moederholding GDF Suez om te proberen verhinderen dat een kleine minderheid van aandeelhouders massale winsten boekt op de kap van miljoenen gezinnen in ons land. De regering weigert echter het privébezit in de energiesector in vraag te stellen, en weet vaak gewoon niet hoe te reageren op wantoestanden: de fraudeconstructie die Electrabel in 2012 opgezet heeft was bij de regering reeds in september 2013 bekend. Bevoegde ministers Wathelet en Vande Lanotte hadden geen idee hoe ze dit konden aanpakken, en besloten dus te zwijgen. [14] Electrabel “aanpakken” kan blijkbaar alleen als het electoraal loont…
Groene energie en kernuitstap
Enerzijds zijn de grote elektriciteitsproducenten absoluut niet geneigd om de noodzakelijke investeringen te doen in technologieën rond hernieuwbare energie, of om mee te werken aan de afbouw van kernenergie. Investeringen zijn voor kapitalisten enkel interessant indien ze op korte termijn rendement opleveren. De multinationals die de Belgische elektriciteitssector domineren zijn niet geïnteresseerd in de enorme maatschappelijke voordelen van hernieuwbare energie of de kernuitstap.Diezelfde bedrijven zullen ook alle middelen die hen ter beschikking staan gebruiken om te vermijden dat ze op een bepaald moment gedwongen worden tot veranderingen. Terwijl in de nasleep van de kernramp in Fukushima over de hele wereld vragen worden gesteld over de veiligheid van kernenergie, lanceert het “Nucleair Forum” begin 2012 in België een groots opgezette mediacampagne onder de noemer “Stoot kernenergie CO2 uit?”. Het Forum is opgericht door bedrijven en organisaties zoals Electrabel, Agoria, Luminus, Synatom en Tractebel, die elk rechtstreeks belang hebben bij een positieve berichtgeving rond kernenergie [15]. Het Forum voert PR-campagnes die de bevolking moeten overtuigen dat kernenergie veilig, proper en goedkoop is. Het Forum blinkt vooral uit in het verspreiden van halve waarheden en dubieuze informatie [16], en treedt zo vooral op als propagandamachine voor de grote traditionele private elektriciteitsproducenten. “Als we niet te beschaamd zijn het te denken, moeten we niet te beschaamd zijn het te zeggen”, zullen ze, Cicero indachtig, bij Electrabel moeten denken…
Maar soms is zelfs dat niet genoeg. In 2012 sloot Electrabel twee centrales (Ruien, Oost-Vlaanderen en Les Awirs, Luik), terwijl op dat moment de discussie over een gebrek aan productiecapaciteit voor elektriciteit in België ten volle liep. De beslissing was des te meer opmerkelijk aangezien Electrabel nauwelijks een week voor de aankondiging van de sluiting een rapport had uitgebracht waarin het waarschuwde voor ernstige stroomtekorten, en zelfs stroompannes vanaf 2014, ten gevolge van de politiek van taksen op energie, en de geplande kernuitstap. Electrabel lijkt hier dus te werken aan een “selffulfilling prophecy”: eerst de productiecapaciteit voor energie afbouwen, om daarna vast te stellen dat de elektriciteitsproductie in België niet kan worden gewaarborgd zonder de kernuitstap uit te stellen.
Maar ook jonge, nieuwe bedrijven, die zich specifiek op die hernieuwbare energiebronnen richten, ontsnappen niet aan de beperkingen die de vrijemarkteconomie bepalen. Dergelijke bedrijven hebben vaak veel opstartkapitaal nodig, terwijl ze pas op langere termijn beginnen renderen. De recente neergang van het Oostendse groene energiebedrijf is typerend: de nieuwe milieuvriendelijke technologieën die het bedrijf gebruikt vragen veel investeringen, maar investeerders komen niet over de brug met de nodige centen wanneer hen geen mooi rendement kan beloofd worden. Bij gebrek aan privé-investeerders zocht het bedrijf haar soelaas bij 137,5 miljoen € investeringen uit publieke middelen [17]. Daarnaast werden ook particuliere spaarders met valse voorwendsels aangezet om te investeren in het bedrijf: zo’n 4.000 gezinnen investeerden via de coöperatieve Groenkracht elk enkele duizenden euro’s, goed voor in totaal 18 miljoen € [18]. Onder meer Testaankoop zette gezinnen aan om te investeren in het bedrijf [19], dat leek gesteund te worden door een hele rits publieke organisaties en politieke kopstukken: SP.a-er Johan Vande Lanotte is dan zelfs voorzitter van het bedrijf: blijvende publieke steun lijkt dus gegarandeerd.
Maar het bedrijf kan de mooie winstperspectieven niet waarmaken. Wanneer het bedrijf eind 2013 in betalingsmoeilijkheden komt, gaan de ballen aan het rollen. Al snel blijkt dat de grote investeerders in het bedrijf ongeoorloofd gespeculeerd hebben, zowel bij Electrawinds zelf (CEO Luc Desender [20]), als bij de zogenaamde “coöperatieve” Groenkracht [21]. Allen probeerden ze vooral hun eigen portefeuille en rendement veilig te stellen, de toekomst van het bedrijf, en van de publieke en kleine aandeelhouders kwam op de tweede plaats. Vandaag wordt het bedrijf dag na dag ontmanteld, en gaan de meest rendabele brokken naar opportunistische investeerders.
Ook in de zo belangrijke energiesector blijkt het kapitalisme voortdurend op haar eigen limieten te stoten: veelbelovende nieuwe technologieën worden niet toegepast omdat het niet past binnen een strategie van kortetermijnwinsten. Een energiesector in private handen is niet in staat om de steeds ouder wordende kerncentrales te sluiten, en massaal om te schakelen naar alternatieve energiebronnen.
Welk alternatief?
Voor socialisten is het alternatief duidelijk: een volledige (her)nationalisatie van de energiesector, zowel productie, distributie, onderzoek en ontwikkeling in de sector moet in publieke handen worden gebracht. Bij zo’n nationalisatie kan er geen sprake zijn van vergoedingen voor de grote kapitalisten die de sector grotendeels in handen hebben, enkel voor kleine spaarders, op basis van bewezen noden.Zo’n publieke energiemaatschappij beheert niet enkel de productie en distributie van energie, maar coördineert ook de investeringen en het onderzoek naar nieuwe, milieuvriendelijke technologieën. Aan de consumenten wordt goedkope, of zelfs gratis, energie geleverd, terwijl de winsten van het bedrijf worden geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling van groene energie. Er komt een plan voor een kernuitstap op korte termijn, waarin de elektriciteitsproductie verzekerd wordt door massale investeringen in hernieuwbare energie.
Het is duidelijk dat zo’n scenario onrealistisch is binnen een kapitalistische economie. Om maar één voorbeeld te geven: via belastingen, taksen en vergoedingen gaan heel wat middelen vanuit de sector naar de verschillende overheden in ons land: vooral de gemeenten hebben deze inkomsten broodnodig voor de openbare dienstverlening. Bij een nationalisatie moet ook hiervoor een oplossing worden gevonden.
De discussie over de nationalisatie van de energiesector is dus slechts een begin van een veel bredere discussie over welke maatschappij waarin we willen leven. Recent publiceerde Forbes haar jaarlijkse ranking van miljardairs: in 2013 vervoegden 268 nieuwkomers dit selecte clubje, dat nu 1.645 individuen telt. Samen bezitten ze 6.400 miljard $, meer dan het BNP van een land zoals Japan [22]. Eerder publiceerde Oxfam reeds een rapport waarin het aanklaagt dat slechts 85 individuen evenveel bezitten als de 50% armsten op aarden (3,5 miljard mensen), het rijkste 1% van de bevolking bezit meer dan 110.000 miljard $, zowat de helft van alle rijkdom op aarde. Het rapport toonde zwart op wit aan dat tijdens de crisis de rijksten alsmaar rijker worden, de armsten steeds armer. [23]
Het mobiliseren van die enorme rijkdommen, om ze te investeren in hernieuwbare energie, maar ook in onderwijs, gezondheidszorg, openbaar vervoer, sociale zekerheid, wetenschap en technologie zou een enorme sociale en technologische vooruitgang teweegbrengen voor de hele wereldbevolking. Laten we komaf maken met het kapitalistisch systeem dat zoiets verhindert, en gaan voor een democratisch socialisme, waarin dat eindelijk mogelijk wordt!
Noten
[1] Cijfers Eandis over gemiddelde elektriciteitsfactuur Belgische gezinnen 2012: te vinden op http://www.eandis.be/eandis/klant/k_4285.htm
[2] Cijfers Huishoudbudgetonderzoek 2012 FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie op http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/arbeidsmarkt_levensomstandigheden/huishoudbudgetonderzoek_2012.jsp
[3] Nationale Bank: “Nota voor Nota voor de Ministerraad – Analyse van de twee hervormingsvoorstellen: verlaging van de BTW op elektriciteit en verlaging van de loonlasten in de specifieke zones”, door de Expertengroep ‘Concurrentievermogen en Werkgelegenheid’ (EGCW) – november 2013:
http://www.nbb.be/doc/ts/publications/other/Report_GECE_November_2013.pdf, p. 10
[4] Idem, p. 17
[5] Zie uitspraken Alexander De Croo http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/politiek/1.1770487. De Croo verwijst naar het rapport van de Expertengroep dat hierboven reeds werd geciteerd, maar wij konden in dat stuk geen berekening van de loonkostenvermindering in de privésector terugvinden.
[6] Het gaat hier om alle inkomsten van de Federale Overheid en de Gewesten. Cijfers terug te vinden in het “Fiscaal Memento 2013”, gepubliceerd door de FOD Financiën, te vinden op http://financien.belgium.be/nl/binaries/FiscaalMemento2013_NL_tcm306-216807.pdf
[7] De inkomsten uit BTW worden door de Federale overheid verdeeld tussen de Europese Unie, de federale staat, de gemeenschappen en de sociale zekerheid. Dit gebeurt volgens een vastgelegde verdeelsleutel, de zogenaamde affectatie.
[8] http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/12/04/btw-verlaging-op-energie-de-beste-sociale-maatregel
[9] http://www.lavenir.net/article/detail.aspx?articleid=DMF20131009_00372406
[10] Zie “Energiearmoede in België”, rapport 2011 door de ULB en UA: http://www.mi-is.be/sites/default/files/doc/energiearmoede_in_belgie.pdf
[11] http://www.demorgen.be/dm/nl/996/Economie/article/detail/1462134/2012/06/29/Winst-Electrabel-48-procent-hoger.dhtml
[12] www.standaard.be/cnt/dmf20130527_00599548
[13] http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/2.32008?eid=1.1879904
[14] http://de-bron.org/content/belgi%C3%AB-en-de-gemeenten-gerold-door-frankrijk
[15] http://www.nuclearforum.be/nl/members
[16] Zo blijkt de bewering van het Nucleair Forum dat kernenergie minder CO2 uitstoot dan andere productiemethodes niet helemaal te kloppen: http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/Klimaat/1.624882
[17] Investeringen door het Vlaams Gewest (GIMV en PMV) de Federale overheid (FPIM) en de privaat-publieke investeringsmaatschappij (DG infra+).
[18] http://www.demorgen.be/dm/nl/12196/Autosalon-Brussel/article/detail/1751949/2013/12/04/Gezinnen-vrezen-lot-Electrawinds.dhtml
[19] http://www.test-aankoop.be/invest/wat-met-groenkracht-s644670.htm
[20] http://www.standaard.be/cnt/dmf20131202_00867550
[21] http://www.standaard.be/cnt/dmf20140126_029
[22] http://www.forbes.com/billionaires/
[23] http://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/bp-working-for-few-political-capture-economic-inequality-200114-summ-en.pdf -
Geen fracking in België, maar een hernationalisatie van de energiesector!
Minister van Leefmilieu Joke Schauvliege meldde recent dat de Limburgse Reconversie Maatschappij, opgericht om de Limburgse “maakeconomie” om te vormen tot “een innovatieve en technologische economie” samen met de Australische firma Dart Energy, 10 miljoen euro verzamelde voor eventuele proefboringen naar onconventioneel gas. Komt het controversiële ‘fracken’ zo binnenkort ook naar België?
Artikel door Jeroen (Gent) uit de novembereditie van ‘De Linkse Socialist’
What the frack?
Onconventioneel gas (zoals schaliegas of steenkoolgas) is gas dat zich in harde bodemlagen bevindt. Om het te kunnen winnen wordt een techniek gebruikt die men ‘hydraulic fracturing’ (letterlijk: hydraulisch kraken) of ‘fracking’ noemt. Diep ondergronds worden horizontale boringen uitgevoerd, soms kilometers lang. Vervolgens wordt een mengsel van water en chemicaliën in de gangen gepompt en zo wordt de druk opgevoerd tot breuken ontstaan in het gesteente waarlangs vervolgens het gas kan ontsnappen.
Deze vorm van fracking werd eind jaren ’90 ontwikkeld in de VS. De regering zette er sterk in op fracking om onafhankelijker te worden in haar energievoorziening en de prijzen te drukken. Wereldwijd is fracken aan een sterke opmars bezig door de hoge olie- en gasprijzen en de crisis. In verschillende Europese landen wordt vandaag al gefrackt, zoals het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Polen en Denemarken; in andere landen, zoals Frankrijk en België, wordt het sterk overwogen.
Ramp voor het milieu
De effecten van frackingoperaties op het milieu zijn desastreus te noemen. Het water dat gebruikt wordt, wordt gemengd met gigantische hoeveelheden chemicaliën, waarvan verschillende erg schadelijk zijn voor de mens. Slechts 10 tot 40%, afhankelijk van het gesteente waarin men werkt, van de gebruikte vloeistof komt terug aan de oppervlakte. Het bevat dan veel schadelijke chemicaliën, kankerverwekkende stoffen, corrosieve zouten en radioactief materiaal.
De zuivering van dit goedje kost veel tijd, kennis en geld, allemaal dingen die de multinationals hier liever niet aan spenderen. Wat achterblijft in de bodem wordt verondersteld daar te blijven, maar er zijn sterke aanwijzingen dat de vloeistof migreert, en niemand kan zeggen waar het op langere termijn terechtkomt.
Het gas dat vrijkomt bij het breken van steenlagen kan ook niet steeds allemaal opgevangen worden en komt soms in het grondwater terecht. In de Amerikaanse staat Pennsylvania kwamen onderzoekers tot de vaststelling dat het grondwater in regio’s waar aan fracking gedaan werd tot 17 keer meer methaangas bevat dan normaal. Er zijn zelfs gedocumenteerde voorbeelden van mensen die het water uit hun kraan kunnen doen ontbranden.
Daarnaast is er nog een gevaar op aardbevingen (zoals gebeurd bij de Britse stad Blackpool), het enorme waterverbruik (tot 13 miljoen liter per boring), het gevaar op ongevallen, de impact op het landschap, het gas dat ontsnapt in de atmosfeer,…
Investeren in alternatieven
LSP verdedigt een compleet verbod op onconventionele gasontginning en massale investeringen in duurzame, alternatieve energieproductie. Om dit mogelijk te maken moet beslag gelegd worden op de enorme hoeveelheid middelen die multinationals in deze ‘hype’ pompen (de Belgische chemiereus Solvay gaf recent 1 miljard euro uit aan één enkele overname). LSP verdedigt daarom de (her)nationalisatie van de energiesector onder democratische controle.
