Tag: Colombia

Na een gespannen en onzekere tweede ronde heeft Gustavo Petro de Colombiaanse presidentsverkiezingen gewonnen met 50,4% van de stemmen. Hij versloeg zijn rechts-populistische tegenstander Rodolfo Hernandez, die 47,3% van de stemmen haalde. Er was een verschil van 700.000 stemmen. De opkomst bedroeg 58%, tegenover 54% in de eerste ronde en de hoogste in een Colombiaanse verkiezing sinds 1998.

Analyse door ISA Colombia

De stemming onder de aanhangers van het Pacto Historico (Historisch Pact, de linkse alliantie geleid door Petro) is jubelend en miljoenen vieren deze waarlijk historische uitslag. In een bastion van het VS-imperialisme, waar links van oudsher te maken heeft met bruut geweld van de staat en rechtse paramilitairen – dit jaar alleen al zijn 52 activisten vermoord – hebben meer dan 11 miljoen mensen gestemd op Gustavo Petro, voormalig guerrillastrijder van M-19.

Petro wordt de eerste linkse president in de 213-jarige geschiedenis van de Colombiaanse staat. Hij krijgt gezelschap van Francia Marquez, die de eerste zwarte vice-president van Colombia zal worden. Arbeiders, jongeren en de onderdrukte massa’s zullen vertrouwen putten uit Petro’s overwinning in de hoop dat er een nieuwe periode aanbreekt, een periode die de opeenvolgende regimes van geweld en sociale ellende die Colombia decennialang hebben gedomineerd achter zich laat.

Uiteindelijk moet de overwinning van Petro en het Pacto Historico worden gezien als een resultaat van de massale strijd die Colombia de afgelopen periode op zijn grondvesten heeft doen schudden; de studentendemonstraties van 2018, de Paro Nacional van 2019 en vooral de sociale explosie van vorig jaar die op gang werd gebracht door de “paro nacional” (algemene staking) waarbij miljoenen in alle uithoeken van het land de straat op gingen. Stakingen en blokkades verlamden de economie en radicale jongeren, georganiseerd in “la primera línea”, trotseerden op heldhaftige wijze brute staatsrepressie en leidden een beweging die het Colombiaanse kapitalisme deed wankelen.

Tijdens de campagne van Petro en Marquez hebben honderdduizenden mensen deelgenomen aan betogingen in het hele land, gestimuleerd door hun programma voor verandering: het aanpakken van de enorme ongelijkheid en armoede, het invoeren van een systeem van universele openbare gezondheidszorg, het uitvoeren van de vredesakkoorden met de FARC en het stoppen van de winning van fossiele brandstoffen.

Ook wij delen het enthousiasme en het verlangen naar sociale verandering dat uit dit buitengewone resultaat spreekt. Toch hebben wij er al eerder voor gewaarschuwd dat Petro’s beperkte hervormingsprogramma en zijn neiging om zich aan de gevestigde orde aan te passen, niet voldoende zullen zijn om aan de behoeften en eisen van de Colombiaanse massa’s te voldoen. Naarmate het aftakelende wereldkapitalisme verder verzwolgen raakt in een overvloed aan crisissen, zal Petro geconfronteerd worden met economische en politieke onrust en een heersende klasse die wanhopig probeert de controle over de situatie te behouden.

Hoe Petro won

Helaas beweren sommigen dat Petro zijn overwinning te danken heeft aan zijn steeds gematigder aanpak en zijn vermogen om de angsten te sussen van degenen die bezorgd zijn over zijn radicale standpunten. Maar zit daar enige waarheid in?

Gedurende een groot deel van het afgelopen jaar leek Petro’s overwinning zo goed als zeker. Dat veranderde na de eerste ronde, toen de onverwachte opkomst van Rodolfo Hernández de zaken bemoeilijkte. Toen de resultaten in mei bekend raakten, werden veel activisten en aanhangers van het Pacto Historico gegrepen door een gevoel van gevaar en zelfs demoralisatie bij het vooruitzicht dat de reactionaire, seksistische Hernández president zou worden.

Zoals we in onze analyse van de eerste ronde al aangaven, kreeg de traditionele politieke elite een zware klap te verwerken doordat hun kandidaat Federico ‘Fico’ Gutierrez de tweede ronde niet haalde. Hernandez, een 77-jarige multimiljonair, stelde alles in het werk om zich te distantiëren van het volledig in diskrediet geraakte Uribismo, door zich noch links noch rechts voor te doen, maar eerder anti-systeem en anti-corruptie. Niettemin schaarde de heersende klasse zich snel achter hem als de meest geschikte figuur om de heerschappij van het kapitaal te dienen. Deze steunbetuigingen, die als een “kus des doods” fungeerden, hebben ertoe bijgedragen dat Hernandez het kon vergeten bij een groot deel van de arbeiders en de jongeren die in de eerste ronde op hem stemden omdat ze dachten dat hij een echte anti-establishment kandidaat was.

We moeten benadrukken dat het de heldhaftige inspanningen waren van veel gewone activisten die de dreiging van Hernandez inzagen en alles in het werk stelden om vrienden, familie, collega’s en buren ervan te overtuigen op Petro en Marquez te stemmen. In werkelijkheid was het deze strategie van stemmen trekken die Petro naar de overwinning leidde. Opvallend was de grotere opkomst in Bogota, aan de Caribische kust, in het Amazonegebied en in de Stille Oceaan. De regio’s met een grote Afro-Colombiaanse en inheemse bevolking, die geteisterd worden door bittere armoede, superuitbuiting en gewelddadige onteigening, stemden voor het Pacto Historico.

Uitdagingen, compromissen en verzoening

Hoewel deze resultaten een echte tegenslag betekenen voor rechts, dat in totale ontreddering verkeert, moeten we niet de illusie koesteren dat de krachten van de reactie eenvoudigweg zullen verdwijnen. In feite hebben sommige delen nu al duidelijk gemaakt dat zij zich fel zullen verzetten tegen het project van Petro. Maria Cabal van El Centro Democratico (de partij van Alvaro Uribe en uittredend president Ivan Duque), een vertegenwoordiger van de meest strijdlustige vleugel van de Colombiaanse heersende klasse en een potentiële kandidaat om de oppositie te leiden, twitterde: “Een moeilijke fase van het nationale leven staat op het punt te beginnen en we moeten ons voorbereiden om deze tegemoet te treden met de vasthoudendheid die nodig is om onze principes en waarden te verdedigen. Dit is geen tijd voor conformisme, het is tijd om te vechten voor onze vrijheid.”

Evenmin mogen we het potentieel onderschatten van paramilitair geweld door groepen die met duizend draden zijn verbonden aan de Colombiaanse heersende klasse. Op de verkiezingsdag zelf werden in Cauca twee activisten van het Pacto Historico vermoord, een macabere waarschuwing voor anderen.

Andere delen van de burgerij proberen Petro te domesticeren en feliciteren hem nu al met zijn bereidheid om compromissen te sluiten en de integriteit van de wet en de instellingen te respecteren. Het VS-imperialisme heeft voor een soortgelijke aanpak gekozen. In de context van zijn tanende invloed in de regio belde president Joe Biden Petro op om hem te feliciteren met zijn overwinning, in een poging de banden met zijn belangrijkste bondgenoot in Latijns-Amerika in stand te houden.

Hoewel het Pacto Historico de grootste partij in het parlement is, heeft het nog lang geen meerderheid behaald. Op het moment van schrijven vormen ze een coalitie met Comunes (het politieke project van FARC-strijders die hun opdracht hebben verloren), het centristische Centro Esperanza, en vooral één van de traditionele partijen van het Colombiaanse kapitalisme, El Partido Liberal. Om de vrees van grote bedrijven en buitenlandse investeerders weg te nemen, zal Petro een gematigde minister van financiën benoemen, in de persoon van Alejandro Gaviria – een voormalige presidentskandidaat wiens beleid Petro bekritiseerde omdat het “niet in staat is het neoliberalisme te overwinnen.”

Al deze stappen naar rechts en vooral de alliantie met de Liberale Partij worden gerechtvaardigd als een middel voor Petro om een stabiele regering te vormen die wetgeving kan doorvoeren. Dit zal echter een prijs hebben en, zoals een recent Bloomberg-artikel stelde, “[Petro] kan gedwongen worden om sommige van zijn meer radicale voorstellen af te zwakken om zijn bondgenoten aan boord te houden.” Dit is een verkeerde aanpak die er alleen maar toe zal leiden dat de activisten en sympathisanten die zich rond het Pacto Historico hebben geschaard in de hoop met de status quo te kunnen breken, gedemoraliseerd en gedemobiliseerd worden.

Hoewel Petro en anderen hun verzoening met de gevestigde orde rechtvaardigen als het streven naar “bestuurbaarheid”, is dat in de huidige periode van kapitalistische crisis uiterst onwaarschijnlijk. 40% van de Colombiaanse bevolking leeft in armoede en een inflatie van 11% zal nog veel meer mensen treffen. Nu de Amerikaanse Fed de rente verhoogt, dreigt de Colombiaanse peso verder te devalueren, waardoor Colombia problemen krijgt om zijn buitenlandse schuld af te lossen, die meer dan 50% van zijn BBP bedraagt. Als Petro ervoor kiest om het kapitalisme gewoon te beheren, zal hij toezien op nog meer ellende voor de Colombiaanse massa’s, en ruimte creëren voor extreemrechts om verder te groeien (met de opkomst van figuren die nog erger zijn dan Hernández)

Massale strijd opbouwen

Daarom moeten deze verkiezingen niet worden gezien als een doel op zich, maar veeleer als het begin van een nieuwe periode van klassenstrijd en sociale verandering. Als afspiegeling van de radicalere achterban van het Pacto Historico, verklaarde milieuactiviste Francia Marquez in haar overwinningstoespraak: “Laten we vechten voor waardigheid, laten we vechten voor sociale rechtvaardigheid. Laten we voor vrouwen gaan om het patriarchaat in ons land uit te roeien. Laten we strijden voor de rechten van de LGBTIQ-gemeenschap, laten we strijden voor de rechten van onze moeder aarde. Laten we structureel racisme uitroeien.”

Natuurlijk zijn wij het daar volledig mee eens en ISA is actief in deze strijd in Latijns-Amerika en internationaal. Maar de vraag blijft: welk programma en welke strategie zijn nodig om deze strijd te voeren?

Voor ons is het alleen door de voortdurende mobilisatie van de arbeidersklasse en de onderdrukte massa’s in de straten, op onze werkplekken, in onze buurten, op het platteland, en op scholen en universiteiten, dat we kunnen garanderen dat de beperkte hervormingen die door Petro en Marquez worden voorgesteld, zullen worden doorgevoerd. Maar om rechts te verslaan, een duurzame vrede te bewerkstelligen en een uitweg uit de economische en sociale crisis te vinden, moeten we verder gaan en het kapitalisme en het imperialisme bestrijden.

Colombiaans kapitalisme: ontwikkelen of omverwerpen?

In Petro’s overwinningstoespraak maakte hij echter nogmaals duidelijk dat dit niet zijn bedoeling was: “Wij gaan het kapitalisme in Colombia ontwikkelen, niet omdat wij het vereren, maar omdat wij in de eerste plaats het pre-modernisme in Colombia, het feodalisme en de nieuwe vormen van slavernij moeten overwinnen.”

Het moet duidelijk zijn dat de onderontwikkeling van het kapitalisme in Colombia structureel is. Dat wil zeggen dat zijn zwakte niet het gevolg is van slechte beleidsbeslissingen van deze of gene regering, maar van zijn economische ondergeschiktheid aan vooral het imperialisme van de VS (maar steeds meer, dat met de loyale hulp van de Colombiaanse heersende klasse het land van zijn overvloedige grondstoffen heeft geplunderd, zijn goedkope arbeidskrachten heeft uitgebuit en toegang tot zijn markten heeft gekregen).

Petro’s project gaat er ten onrechte van uit dat er een progressief deel van de kapitalistische klasse bestaat met wie de arbeiders zich kunnen verenigen in een gemeenschappelijk project van economische ontwikkeling. In werkelijkheid betekent dit dat de onderdrukten zich verenigen met onze onderdrukkers, dat de uitgebuitenen samenwerken met de uitbuiters. Dit kan alleen maar slecht aflopen voor de arbeidersklasse.

Voor een revolutionair socialistisch alternatief

Hier zien we de grote tegenstellingen van het Pacto Historico: aan de ene kant staan de vakbondsmensen, de milieuactivisten, feministen en antiracistische activisten en de miljoenen arbeiders, jongeren en armen die willen dat het Pacto Historico een instrument van strijd is dat voor hun belangen kan vechten. Aan de andere kant staan establishmentfiguren als Roy Barreras en Armando Benedetti die zich inzetten om binnen de grenzen van het systeem te werken en het volledige potentieel van de arbeidersklasse te ondermijnen.

Om de strijd te kunnen voeren die Marquez in haar toespraak schetst, moeten zij zich verenigen en zich laten leiden door een analyse en een programma dat begrijpt dat de wortel van het geweld, de armoede en de onderdrukking die de Colombiaanse massa’s teisteren het kapitalisme is – een systeem dat berust op seksistische en racistische verdeeldheid, een systeem dat ons in de richting van een ecologische catastrofe drijft, een systeem dat zijn heerschappij handhaaft door middel van geweld en onderdrukking.

Daarom waarschuwen we tegen het aanvaarden van de grenzen van het systeem en tegen het volgen van de doodlopende strategie van parlementaire manoeuvres en allianties met het politieke establishment. We bevestigen dat een werkelijke sociale transformatie alleen door een massabeweging kan worden bewerkstelligd en we hebben het volste vertrouwen in de arbeidersklasse, de jeugd en de onderdrukten om deze taak te volbrengen. We hebben hun inspirerende vastberadenheid, strijdbaarheid en vindingrijkheid gezien in de loop van de Paro Nacional van vorig jaar. We zagen hoe de titanische feministische beweging in februari historische abortusrechten won.

Het is deze kracht die moet worden aangewend en geconsolideerd. We roepen alle activisten en aanhangers van het Pacto Historico op om het momentum aan te grijpen, gemobiliseerd te blijven, door te gaan met het opbouwen van de strijd, de democratische organisatie van onderuit te versterken en te discussiëren en te debatteren over hoe we onze beweging verder kunnen brengen.

Voor ISA betekent dat een revolutionair perspectief aannemen en ons versterken met een socialistisch programma dat voor eens en altijd kan breken met de verschrikkingen van het kapitalisme en het imperialisme in Colombia, Latijns-Amerika en de wereld.

Wij zeggen:

• Belast de superrijken en multinationals! Annuleer alle buitenlandse schulden die door imperialistische financiële instellingen aan Colombia zijn opgedrongen. Onmiddellijke financiering van noodmaatregelen tegen armoede, zoals voedsel- en brandstofsubsidies.
• Stel prijscontroles in en verhoog de lonen om de inflatie te compenseren.
• Stop de privatisering van de gezondheidszorg en het onderwijs – voor een volledig gefinancierd universeel gezondheidszorgsysteem en een massale uitbreiding van openbaar onderwijs van hoge kwaliteit in het lager, middelbaar en universitair onderwijs.
• Gerechtigheid voor slachtoffers van politiek geweld, voor een onderzoek geleid door de vakbonden en organisaties van historisch onderdrukte gemeenschappen en een einde aan de straffeloosheid.
• Voor een echte landbouwhervorming. De landerijen van de grootgrondbezitters in beslag nemen en verdelen onder de boeren en de landarbeiders.
• Haal de leidende sectoren in de economie – de grote banken, energiebedrijven, mijnen en agro-industrie – uit het privébezit van de multinationals en de Colombiaanse oligarchie en breng ze onder in publiek bezit onder de democratische controle en het beheer van de echte scheppers van rijkdom – de arbeidersklasse.
• Hou fossiele brandstoffen in de grond! Voor een overgang naar groene energie zonder verlies van banen of loonsverlagingen voor arbeiders.
• Voor een democratisch geplande socialistische economie waarin de rijkdom en hulpbronnen van de maatschappij worden geproduceerd en verdeeld om in menselijke behoeften te voorzien, niet voor de winsten van een kleine elite.

Na meer dan twee weken van een volksopstand die zich tot in alle uithoeken van het land heeft verspreid, blijft Colombia in opstand. Traangas, rubberkogels en munitie hebben tot nu toe gefaald om de massa’s af te schrikken. Ze hebben de conclusie getrokken dat de enige uitweg uit hun eindeloze ellende bestaat uit massale strijd tegen de huidige rechtse regering en het verrotte systeem dat ze vertegenwoordigt.

Analyse door Darragh O’Dwyer (Socialist Alternative – ISA in Engeland, Wales en Schotland)

De opstand begon op 28 april met een algemene staking die was uitgeroepen door het Nationale Stakingscomité (een groep die bestaat uit de belangrijkste vakbondsfederaties en andere organisaties) als reactie op de door de rechtse president Ivan Duque voorgestelde belastinghervorming. De eufemistische naam “duurzame solidariteitswet” zou ertoe hebben geleid dat delen van de middenklasse en gewone werkenden in een hogere belastingschijf zouden terechtkomen. Ook zou de BTW worden uitgebreid tot een groter aantal voorheen vrijgestelde goederen en diensten. Onder het voorwendsel dat deze wet ten goede zou komen aan de armste lagen van de bevolking, werd al snel duidelijk wat hij in werkelijkheid inhield: een poging om de kosten van de pandemie af te wentelen op de massa’s.

De dag is voorbij dat dergelijke frontale aanvallen op arbeiders en de armen zonder ernstige gevolgen worden uitgevoerd. De reactie van de Colombiaanse massa’s laat duidelijk zien welk soort verzet de heersende klasse kan verwachten in deze periode van diepe kapitalistische crisis.

Eerste overwinning

Hoewel er aanvankelijk slechts één actiedag was gepland, bracht de algemene staking een beweging op gang van een omvang en intensiteit die de verwachtingen van de vakbondsleiding ver te boven ging. Keer op keer bleken de bureaucratie en de oppositiepartijen achter te lopen op de massa’s. Op 1 mei werd geen gehoor gegeven aan oproepen om de mobilisaties te beperken en de protesten breidden zich verder uit en raakten in een stroomversnelling.

In 250 steden en gemeenten waren er militante betogingen. Een groot deel van het land blijft verlamd als gevolg van blokkades. De beweging, die alle geledingen van de uitgebuitenen en onderdrukten in haar gelederen omvat, toont de diversiteit van de strijd in Colombia. Arbeiders, studenten, vrouwen, boeren, inheemse volkeren, afro-Colombianen, LGBTQI-activisten, milieuactivisten … zijn allemaal verenigd tegen een gemeenschappelijke vijand. Het arsenaal aan verdeel-en-heers tactieken van de Colombiaanse elite – van racisme tot anti-linkse propaganda – was ondoeltreffend om de opstand te doen ontsporen.

Op 2 mei behaalde de beweging een eerste overwinning toen Duque het wetsvoorstel introk. De volgende dag nam de architect van het wetsontwerp, minister van Financiën Alberto Carrasquilla, ontslag. De hoop dat deze toegevingen de mensen van de straat zouden halen, vervloog snel. De beweging radicaliseerde verder en er werden andere eisen opgenomen, die alle het inzicht weerspiegelen dat het wetsontwerp slechts het topje van de ijsberg was. Het gaat onder meer om de stopzetting van de privatisering van de gezondheidszorg en de pensioenen, gratis universitair onderwijs, de stopzetting van de repressie door de staat en het aftreden van Duque.

Pandemie wakkert woede van de massa’s aan

Wat zich in Colombia afspeelt, is een heropleving op een hoger niveau van de massabeweging die in november 2019 plaatsvond en deel uitmaakte van de golf van anti-neoliberale opstanden die Latijns-Amerika schokten en de hele wereld rondgingen. Net als elders heeft de verspreiding van Covid-19 het proces van beweging onderbroken, maar dit kon slechts een tijdelijk gegeven zijn. De ontevredenheid die in 2019 op straat trok, is blijven smeulen in de context van een pandemie die in de hele regio een ravage heeft aangericht.

Met 3 miljoen geregistreerde Covid-gevallen en bijna 80.000 doden heeft Colombia te lijden gehad onder één van de ergste gezondheidscrises ter wereld. De strenge lockdowns hadden een verwoestend economisch effect op een land waar 62% van de beroepsbevolking werkzaam is in de informele sector. De werkloosheid is meer dan verdubbeld, 500.000 bedrijven hebben hun deuren gesloten en in het afgelopen jaar is de economie met 7% gekrompen. De daaruit voortvloeiende sociale catastrofe heeft nog eens 3,6 miljoen mensen tot armoede gedwongen, wat het totale aantal op 21 miljoen brengt – 42% van de bevolking. Ondervoeding en zelfs hongersnood, geen van beide nieuw in het meest ongelijke land van Zuid-Amerika, rezen de pan uit.

De pandemie heeft niet alleen de ongelijkheid binnen naties vergroot, maar ook de kloof tussen rijke en arme landen verdiept. De rijkste landen ontsnappen niet aan de gevolgen van de pandemie, maar de armste landen beschikken niet over dezelfde middelen om de ergste gevolgen van de crisis op te vangen. De overheidsschuld van Colombia is het afgelopen jaar met 20 miljard dollar gestegen, maar de rechtse regering van Duque wilde investeerders verzekeren dat er geen reden tot bezorgdheid was. Zoals een Bloomberg artikel het formuleerde: “In tegenstelling tot de vele landen die blijven lenen en uitgeven om de groei te stimuleren temidden van de pandemie, heeft Colombia nu prioriteit gegeven aan het op afstand houden van obligatiewaakhonden en het overtuigen van ratingbureaus dat het één van Latijns-Amerika’s zeldzame investeringswaardige landen is.”

De heersende klasse van Colombia, die langs alle kanten met het VS-imperialisme is verbonden, durfde de belangen van de multinationals, banken en financiers niet te schaden. In plaats daarvan zochten ze naar methoden om het weinige dat nog in de zakken van de arbeidersklasse en de armen zat te plunderen.

Colombia is natuurlijk geen alleenstaand geval. De pandemie heeft de hele regio in economische, sociale en politieke beroering gebracht. In het afgelopen jaar hebben explosieve protesten van Guatemala tot Paraguay de woede aan het licht gebracht die onder de oppervlakte leeft. Ook de verkiezingsresultaten van links in Bolivia en Peru, en de opdoffer voor rechts in Chili, tonen aan steeds meer mensen op zoek zijn naar een alternatief. Geconfronteerd met dezelfde ondraaglijke omstandigheden als de Colombiaanse massa’s, kunnen de arbeiders, jongeren en onderdrukten in heel Latijns-Amerika wel eens dezelfde militante strijdmethoden hanteren. Al het ontvlambare materiaal is aanwezig voor een sociale explosie in het hele continent en, zoals de titel van een recent CNN-artikel stelde: “Colombia’s bloedige protesten kunnen een waarschuwing zijn voor de regio.”

“De regering is gevaarlijker dan het virus”

Zelfs een woedende pandemie kan de massa’s niet van de straat houden. Colombia beleeft zijn donkerste moment, met momenteel zo’n 15.000 gevallen en 400 doden per dag. Dat de beweging zich ondanks deze situatie heeft ontwikkeld, geeft een inzicht in de wanhopige omstandigheden waarin velen verkeren. De hoop op een toekomst zonder eindeloze ellende is gedoofd en het gevoel dat er niets te verliezen valt, is alom aanwezig.

Bepaalde affiches en slogans geven een inzicht in deze stemming: “De regering is gevaarlijker dan het virus”, “We zijn het zat om te overleven, we willen leven”, “Ik sterf liever in de strijd dan dat ik leef in ellende.”

Staatsrepressie

Er vielen al heel wat doden. De officiële cijfers liggen lager, maar mensenrechtenorganisaties maken melding van ten minste 40 doden door staatsrepressie, meer dan duizend gewonden en honderden gevallen van betogers die zijn ‘verdwenen’. De politie heeft vrouwen seksueel mishandeld – een verachtelijke, maar gebruikelijke methode om de meest radicale elementen ervan te weerhouden de straat op te gaan.

Net als de Carabineros in Chili staat de Colombiaanse oproerpolitie, de ESMAD, bekend om haar bijzonder wrede methoden. Er is brede steun voor de radicale eis van de ontbinding van de ESMAD. Het van dichtbij neerschieten van betogers, het met voertuigen op acties inrijden en het bewust terroriseren van arbeiderswijken behoren tot de vele vormen van repressie tegen de massa’s.

Dit alles is geen teken van kracht maar van zwakte. Het verraadt een angst voor een volksopstand die het hart van het Colombiaanse kapitalisme raakt. Om haar macht uit te oefenen, kan de heersende klasse alleen op brute kracht vertrouwen. Maar elke knuppelstoot, elke kogel en elke wolk traangas doet beseffen dat de staat geen neutrale macht is, maar een instrument om de klasse te overheersen. In plaats van de beweging te breken, hebben deze ervaringen de betogers gedwongen om radicale conclusies te trekken over wat er gedaan moet worden.

Cali – het epicentrum van de strijd

Het is in Cali, de derde grootste stad van Colombia, dat de strijd zijn meest gevorderde stadium heeft bereikt. Volkswijken staan onder controle van buurtcomités met elementen van zelforganisatie. In sommige wijken worden maaltijden voor betogers bereid en wordt medische basiszorg verleend. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de staat hier het hardst optreedt. Het overgrote deel van de geregistreerde doden is hier gevallen en, zoals blijkt uit een video die op sociale media circuleert, schoten politiehelikopters in menigten.

Om zich te verdedigen hebben de jongeren schroot omgebouwd tot schilden om zich te verdedigen tegen traangas en kogels. De verdediging kwam ook in de vorm van La Minga, een karavaan van inheemse mensen die heldhaftig de reis naar Cali maakten om zich bij de strijd aan te sluiten en bescherming te bieden aan andere betogers. De inspirerende eenheid tussen deze groepen verontrustte de elite nog meer. Rechtse paramilitairen die zich voordeden als bange gewone burgers openden het vuur op de inheemse betogers, dit alles onder het toeziend oog van de politie.

Het verzet in Cali was zo groot dat de president twee spoedbezoeken heeft afgelegd en opdracht gaf tot een versterkte inzet van troepen om de blokkades die een groot deel van de stad afzetten, op te heffen. Ondanks zijn lage populariteit hebben Duque en zijn partij, Centro Democratico (geleid door de reactionaire oud-president Alvaro Uribe), de beweging nog verder gedemoniseerd als misdadigers en vandalen om het bloedvergieten te rechtvaardigen.

VS-imperialisme en Colombiaanse heersende klasse: twee handen op één buik

De beweging zette ook Biden onder druk. Sinds zijn aantreden probeert hij zich te distantiëren van het oorlogszuchtige buitenlandse beleid van Trump. Door het VS-imperialisme een retoriek van democratie en mensenrechten aan te meten, staat Biden onder druk om de regering-Duque te veroordelen. Anderzijds hebben de VS belangrijke economische en geopolitieke belangen in Colombia die Biden wil beschermen tegen een opkomend Chinees imperialisme, dat onlangs zijn invloed in de regio heeft opgevoerd. “Ik ben de man die het Plan Colombia heeft opgezet,” pochte Biden vorig jaar tijdens de presidentsrace.

Als een intensivering van “de oorlog tegen drugs” was Plan Colombia een campagne tegen de FARC en andere guerrillagroeperingen die verwikkeld waren in een decennialange burgeroorlog met de Colombiaanse staat. De VS voorzagen opeenvolgende rechtse regeringen van geld, wapens en training om een militair en ideologisch offensief op te voeren tegen niet alleen guerrillagroepen, maar de hele linkse beweging en de arbeidersklasse. In feite leidde dit ook tot de oprichting van de ESMAD, die vandaag betogers terroriseert met geweren van Amerikaanse makelij en traangas.

Een verzwakte FARC ging in 2012 vredesonderhandelingen aan met de regering-Santos en in 2016 werd een historisch vredesverdrag ondertekend, dat leidde tot de demobilisatie en ontwapening van de voormalige guerrillastrijders. In tegenstelling tot de vaak geciteerde woorden van Benjamin Franklin was het akkoord zeer zeker een ‘slechte vrede’. Sinds 2016 zijn meer dan 600 leiders van sociale bewegingen en ex-guerrillastrijders afgeslacht – een griezelige herinnering aan het feit dat het systeem niet in staat is zijn eigen problemen op te lossen.

Dit alles is het nieuwste hoofdstuk in de met bloed doordrenkte geschiedenis van het Colombiaanse kapitalisme, dat door de heersende klasse over de hele wereld wordt geprezen als de meest stabiele democratie van Latijns-Amerika. Met de steun van het VS-imperialisme overtreft het geweldsniveau van de Colombiaanse staat (en de rechtse paramilitaire troepen waarmee regelmatig wordt samengespannen) dat van sommige van de meest despotische regimes uit de geschiedenis. Veel betogers begrijpen nu dat het bereiken van echte vrede volledig verbonden is met de strijd tegen Duque en Uribismo. Alvaro Uribe’s historische banden met de rechtse paramilitairen zijn welbekend en zijn een toonbeeld van de diepe banden tussen politici, het grootkapitaal en de drugskartels.

Links, de CNP en de weg vooruit

Deze langdurige en bloedige aanval op de arbeidersklasse en haar organisaties heeft zeker zijn tol geëist. Colombia is de gevaarlijkste plek ter wereld om syndicaal actief te zijn, met meer dan 3000 moorden in de afgelopen drie decennia. De syndicalisatiegraad bedraagt nu nog maar 4%. De arbeidersklasse en de onderdrukten hebben evenmin een echte politieke vertegenwoordiging. Als je naar het Colombia van vandaag kijkt, zou je anders kunnen denken, maar de massa’s beschikken niet over oneindige energiereserves. Op een bepaald moment is er een politieke strategie nodig om de zaken tot een einde te brengen.

Velen hopen dat dit zal gebeuren in de vorm van Gustavo Petro, voormalig lid van guerrillagroep M-19. Petro werd tweede na Duque in de presidentsrace van 2018 toen hij een gedurfde campagne voerde die uitdrukking gaf aan de toenemende ontevredenheid van arbeiders en jongeren. Hij doorbrak de electorale impasse voor links. Dat een voormalige guerrillastrijder – die geconfronteerd wordt met een constant spervuur van rechtse propaganda – nu favoriet is om de verkiezingen van volgend jaar te winnen, weerspiegelt een diepgaande radicalisering en verschuiving naar links in de samenleving. Niettemin is het bewustzijn van de meest gevorderde lagen in de huidige beweging over Petro’s milde sociaaldemocratische programma heen gesprongen en vooral over zijn gebrek aan vertrouwen in de massa’s om een revolutionaire strijd tegen het kapitalisme te voeren.

Op dezelfde manier schiet het door de vakbondsbureaucratie geleide Nationale Stakingscomité (CNP) tekort. Op maandag 10 mei had het een ontmoeting met Duque, maar het kwam niet tot een akkoord. De massamobilisaties gingen in volle gang door. Maar het feit dat het comité met de president aan de tafel ging zitten terwijl het land gemilitariseerd bleef en het bloed van betogers op de straten vloeide, wekte bij velen woede op.

Het laat de kloof zien tussen de officiële leiding en de meest militante delen van de beweging. De CNP heeft de actie niet naar behoren gecoördineerd, heeft geen strategie voorgesteld die gebruik maakt van de kracht van de massa’s. De massa’s kunnen mits coördinatie van hun mobilisatie het regime ten val brengen.

De embryonale vormen van zelforganisatie die in Cali en elders ontstonden, geven een inzicht in het soort organisatie dat werkelijk nodig is. Er moeten actiecomités worden opgericht in de wijken, op werkplekken, aan universiteiten, in boeren- en inheemse gemeenschappen. Deze moeten lokale acties plannen en coördineren, met inbegrip van het organiseren van zelfverdediging. Deze moeten vervolgens met elkaar worden verbonden via regionale en nationale vergaderingen. Op die manier kan de echte motor van de beweging het initiatief nemen, op democratische wijze discussiëren over de beste manier om verder te gaan en collectief een programma en een strategie overeenkomen die een uitweg uit de crisis kunnen bieden.

Voor ons betekent dat de uitbreiding van de staking naar alle sectoren van de economie om de productie volledig en voor onbepaalde tijd stil te leggen en te strijden voor een programma met de volgende eisen:

• Weg met de repressie! Onderzoek naar en bestraffing van de verantwoordelijken! Ontbinding van ESMAD!
• Nee tegen de contrahervormingen en andere neoliberale maatregelen! Nee tegen de privatisering van de gezondheidszorg! Vaccins en volksgezondheid garanderen voor iedereen! Noodhulp voor iedereen die het nodig heeft! Laat de kapitalisten en de superrijken betalen voor de crisis!
• Weg met Iván Duque en het politieke en economische systeem dat hem steunt!
• Voor een regering van de arbeiders en de onderdrukte massa’s

Colombia in verzet – internationale solidariteit

Solidariteit van de internationale beweging van de arbeidersklasse is absoluut noodzakelijk. Zwakke woorden van veroordeling door kapitalistische regeringen betekenen niets. Biden en anderen zijn trouwe verdedigers van een economisch systeem dat aan de basis ligt van al het lijden dat de Colombiaanse massa’s momenteel ondergaan. De heldhaftigheid en creativiteit van de betogers, vooral jongeren, zijn een inspiratiebron voor de werkenden en onderdrukten in heel Latijns-Amerika en daarbuiten.

International Socialist Alternative voert een internationale solidariteitscampagne met de opstand in Colombia en tegen de brutale repressie. Socialisten, vakbondsleden, antiracistische en feministische activisten van over de hele wereld zijn solidair met de heldhaftige opstand van de Colombiaanse massa’s. Wij strijden tegen hetzelfde wereldwijde economische systeem dat alleen maar ellende, geweld en ecologische vernietiging voortbrengt.

Juist daarom organiseren we ons internationaal – een wereldpartij die de strijd van de arbeidersklasse en de onderdrukten op elk continent met elkaar verbindt, verenigd in een gemeenschappelijke beweging om te breken met kapitalisme en imperialisme.

Op 28 april gingen de Colombiaanse massa’s de straat op. Honderdduizenden gingen in op de oproep tot een nationale staking, ondanks de dreiging van de pandemie en de beperkende maatregelen die momenteel van kracht zijn. Zonder angst voor de pandemie zouden dat er waarschijnlijk miljoenen zijn geweest.

Artikel door David S, SAV (ISA in Duitsland)

Dit vertegenwoordigt een terugkeer van de sociale mobilisatie die na eind 2019 stopte door het uitbreken van de COVID-pandemie. Ondertussen heeft de economische vertraging de situatie voor de arbeidersklasse alleen maar wanhopiger gemaakt dan ze was in de aanloop naar de stakingen van november 2019. De oproep voor het protest kwam toen van de arbeidersorganisaties en sociale bewegingen. Het land lag dagenlang plat en dit leidde tot brutale repressie.

De huidige regering heeft weinig steun buiten van een zeer klein deel van de bevolking, voornamelijk de ultrareactionaire kleinburgerij en de rijkste kapitalisten. Deze zijn echter bereid om alles te doen om aan de macht te blijven, ongeacht de menselijke prijs.

Belastinghervorming: tegen de ‘middenklasse’?

De aanleiding voor het huidig protest is het voorstel tot belastinghervorming. De regering van Ivan Duque, lid van de extreemrechtse partij Centro Democrático (CD), komt met dit voorstel na een reeks neoliberale pakketten in 2018 en 2019. Het laatste was de directe aanleiding voor de massale opstand die het land door elkaar schudde.

De nieuwe hervorming kreeg de cynische naam ‘duurzame solidariteitswet’ mee. Het doel is om het enorm gegroeide begrotingstekort als gevolg van de pandemie te bestrijden. De regering probeerde schaamteloos haar asociale karakter te verhullen door enkele maatregelen in te voeren die de armsten voordelen in de vorm van subsidies zouden garanderen.

In Colombia wordt iemand als arm beschouwd wanneer hij minder dan 168 dollar per maand verdient. Volgens die maatstaven omvat dat 67% van de bevolking. Deze belastinghervorming is bedoeld om extra middelen te voorzien voor de armste 18,8 miljoen mensen, waarbij dit geld wordt gezocht bij de zogenaamde ‘middenklasse’, voornamelijk arbeiders die zelf worstelen om de eindjes aan elkaar te knopen.

Dit deel van de samenleving zou 7,2 miljard dollar moeten bijdragen. De methoden om dat geld te vinden zijn tweeledig. Ten eerste komt er een verlaging van de drempel voor de inkomstenbelasting: iedereen die meer dan 690 USD per maand verdient, zal inkomstenbelasting moeten gaan betalen, terwijl dat voorheen ruwweg 940 USD was. Ten tweede, en dit is nog verontrustender, wordt er een belasting op de toegevoegde waarde (BTW) ingevoerd voor veel basisconsumptieproducten, waaronder kip en eieren, twee basisvoedingsmiddelen voor de Colombiaanse arbeidersklasse.

Wat kan Colombia zich veroorloven?

Ondanks het geschreeuw over gebrek aan middelen voor de staat, deinsde de CD-regering er niet voor terug om de middelen voor de staatsrepressie te verhogen. Midden in de pandemie besloot de president om gevechtsvliegtuigen van Lockheed Martin te kopen voor een bedrag van 4,5 miljard dollar. Hij besliste om voor 2,2 miljard dollar glysofaat van Bayer te kopen, na de oproep van de Amerikaanse president Biden om de uitroeiing van de cocaplant weer op gang te brengen. Er is misschien niet genoeg geld om de massa’s te behoeden voor honger of dakloosheid, maar er is genoeg om hen te vergiftigen of om de oorlogszucht tegen buurland Venezuela te financieren.

Hoewel er tijdens de pandemie een zekere mate van geldelijke steun voor de armsten was, werd deze uitgesteld en kwam het er pas na de publieke verontwaardiging rond berichten over gezinnen die verhongerden tijdens de lockdown. Bovendien werd de steun op een zodanige manier verstrekt dat de banken ervan konden profiteren via transacties van derden met de private sector.

En nu betaalt het leeuwendeel van de Colombiaanse armen de prijs voor de kruimels die de regering de massa’s genadig toewierp. Dit wetsvoorstel gaat ervan uit dat het de werkenden zijn, in een land waar ongeveer de helft van de beroepsbevolking werkloos is, die de lege staatskas opnieuw zullen vullen. Het geld wordt daar gezocht in plaats van bij de rijken die het grootste deel van de rijkdom en het land in hun ijzeren greep houden.

De nationale staking en staatsrepressie

Ondanks de beperkte vakbondsorganisatie in Colombia, waren het de vakbonden die het voortouw namen en opriepen tot een nationale staking op 28 april. Uiteindelijk was dit het resultaat van druk vanuit de arbeidersklasse, die uiting gaf aan een algemeen ongenoegen over de ondraaglijke situatie. Iván Duque stond toen al op een dieptepunt wat populariteit betreft.

De stakingen waren massaal, en zelfs in de meest conservatieve gebieden van het land werd betoogd. Dit overtrof de verwachtingen van iedereen, met inbegrip van de vakbondsleiding die een geringe aanwezigheid van mensen op de dag verwachtte. Tegen alle prognoses in gingen in elke stad duizenden tot tienduizenden mensen de straat op om vreedzaam te protesteren.

Maar geen enkel vreedzaam protest is goed genoeg voor het brutale repressieve beleid van de ‘meest stabiele democratie van Zuid-Amerika’. Op de ochtend van de 28ste werd een man gedood door een politieagent en die dag alleen al volgden er nog minstens vier. De mobilisaties zijn sindsdien doorgegaan. Het officiële aantal burgerslachtoffers bedraagt nu 26, hoewel het werkelijke aantal waarschijnlijk veel hoger ligt.

Er zijn meldingen van tientallen vermisten en nog veel meer gewonden. Hoewel de aantallen onduidelijk zijn, is één ding zeker: het epicentrum van het geweld ligt in Cali, de hoofdstad van de provincie Valle del Cauca. Daar zijn velen gewond geraakt door de politie, die niet alleen met rubberen kogels maar ook met scherp heeft geschoten, en traangas in woonwijken heeft afgevuurd. Ondanks de kennelijke bezorgdheid van de regering over het feit dat mensen tijdens een pandemie de straat op gaan, heeft de politie er geen moeite mee gehad om iedereen – ongeacht leeftijd – naar sportcentra en overvolle stations te brengen nadat ze opgepakt werden.

Senator en voormalig president Alvaro Uribe Velez, oprichter van de CD-partij en misschien wel de machtigste politicus in Colombia, riep de politie en het leger op om hun wapens te gebruiken om “mensen en eigendommen te verdedigen tegen terroristisch vandalisme.” Het leverde hem een Twitterban op. Maar de toon was al gezet. Op 1 mei verscheen president Iván Duque voor de camera’s met de commandant van het Colombiaanse leger om te verklaren dat het leger zich bij de politie zou voegen om “de orde te herstellen” en “de integriteit van het volk te beschermen.”

Dit dun versluierde dreigement was niet voldoende om de Colombiaanse massa’s te ontmoedigen. Het zette zelfs aan tot meer betogingen door bredere lagen van de samenleving. De steun voor de protesten bleef groot en de mensen probeerden onnodige confrontaties te vermijden door agent-provocateurs te outen en af te wijzen.

Zelfs degenen die niet naar buiten durfden te komen, gingen op de balkons en voor de ramen staan en sloegen op hun potten en pannen als teken van steun. Aangezien Colombia één van de ergste crisissituaties ter wereld doormaakt, zijn velen binnenshuis gebleven. Nu de slachtoffers van het politiegeweld de ziekenhuizen binnenstromen, kan worden verwacht dat de reeds overbelaste noodgezondheidszorg haar grenzen zal bereiken.

Een tegenslag voor de regering

Op 2 mei verklaarde president Duque dat hij de belastinghervorming niet zou doorzetten, en op 3 mei legde de beruchte minister Carrasquilla zijn functie neer.

Van de kant van de vertegenwoordigers van de staat en hun media werd verwacht dat dit zou leiden tot een terugkeer naar de normaliteit, maar de mobilisatie ging door. De arbeiders, armen en onderdrukten van Colombia weten dat ze het neoliberale beleid, waaronder de twee vorige belastinghervormingen, niet willen. Ze gaan de straat op om verandering te eisen.

Natuurlijk gaat de beweging niet alleen over dit specifieke wetsvoorstel, maar over de voortdurende aanvallen op arbeiders en de armen over een hele periode. Degenen die protesteren tegen deze hervorming zijn zich ook bewust van de komende poging om een hervorming van de gezondheidszorg door te voeren die de privatisering van het systeem zal voltooien en de zorgverleners meer macht zal geven om diensten te weigeren of meer in rekening te brengen: dit alles met een slechtere vergoeding voor het zorgpersoneel. Evenzo is de regering, na de schandalen in het pensioenstelsel, van plan om een nieuwe golf van privatisering door te voeren voor de pensioenen.

Dit alles is in de gedachten van de mensen wanneer zij op straat blijven komen. Bovendien weten ze dat een verklaring waarin het schrappen van een wetsvoorstel wordt beloofd niet hetzelfde is als het effectief schrappen ervan. De regering wil sowieso een belastingwet goedkeuren. Dit betekent wellicht dat ze een nog ondoorzichtiger project zal uitwerken dat, zoals bij vorige gelegenheden, weken in beslag zal nemen om te ontwarren.

Een aanhoudende crisis: geen kapitalistische uitweg uit Colombia’s economische mislukking

De Colombiaanse economie is gebaseerd op schulden. Zij wordt in stand gehouden door IMF-leningen die neoliberale eisen bevatten waaraan het land moet voldoen, en die het op hun beurt steeds moeilijker maken voor de economie om zich op lange termijn behoorlijk te herstellen. Ook al zag het land vóór de pandemie een opleving van het BBP, toch was dat weinig meer dan een verdere roofzuchtige financialisering van het leven van de mensen. Dit kwam tot uiting in de hogere winsten van de grote ondernemingen, zonder dat er sprake was van een noemenswaardige gelijkwaardige groei op het gebied van de productie.

Het land wordt bestuurd naar de belangen van de grootgrondbezitters, de bankiers en de grote industriëlen – de laatsten zijn voorzien van talrijke Vrije Economische Zones in de dubieuze veronderstelling dat zij terug zullen investeren in de gemeenschap – en last but not least, de drugskartels, die op de een of andere manier nauw verbonden zijn met deze drie sectoren. Deze helpen zichzelf aan het leeuwendeel van de staatskas door middel van staatscontracten met zeer weinig toezicht.

Colombia’s voornaamste exportproducten zijn grondstoffen. Er is weinig ruimte voor het land om concurrerend te worden ten opzichte van andere landen die beter in staat zijn om de voorwaarden te scheppen voor grootschalige industriële productie. Dit wordt nog versterkt door de trouwe navolging van de neoliberale doctrine sinds deze binnen de invloedssfeer van de VS mainstream is geworden.

Onder de huidige omstandigheden is er geen hoop op economisch herstel, en geen enkele vorm van onderdrukking van de arbeidersklasse om buitenlands kapitaal aan te moedigen zal daar verandering in brengen.

Het kapitalisme biedt Colombia geen uitweg, noch in zijn huidige vorm, noch via het sociaaldemocratisch reformisme. De Colombiaanse massa’s begrijpen het eerste, maar hebben ook hoge verwachtingen van het tweede in de persoon van Gustavo Petro. Het voormalige lid van M-19 (een linkse stedelijke guerrilla) lijkt nu de meest waarschijnlijke persoon om de volgende presidentsverkiezingen te winnen met zijn beweging Colombia Humana. Hij zou de eerste linkse president in de geschiedenis van Colombia kunnen worden. Maar de Colombiaanse arbeidersklasse mag zich geen illusies maken dat beperkte hervormingen van bovenaf de intrinsieke problemen van het globale kapitalisme zullen oplossen. Alleen een georganiseerde beweging van de arbeidersklasse, gewapend met een socialistisch programma, kan breken met het imperialisme en het kapitalisme, de werkelijke bron van de armoede, uitbuiting en onderdrukking die de Colombiaanse massa’s teistert.

Op de avond van 8 september heeft de politie een inwoner van Bogotá, Javier Ordoñez, vermoord. Een video van zijn brute moord raakte snel verspreid en lokte een wijdverspreide woede uit in Colombia. Dit kwam bovenop de 61 moordpartijen tot nu toe in 2020, waarbij meer dan 152 sociale en vakbondsleiders werden vermoord en meer dan 200 voormalige FARC-leden werden gedood nadat ze waren teruggekeerd naar het burgerleven.

Artikel door David Sanz Villamil, SAV (ISA in Duitsland)

In de daaropvolgende dagen waren er militante protesten tegen het politiegeweld. Deze gebeurtenissen vertonen grote overeenkomsten met de protesten tegen de moorden door de politie in de VS. De reactie van de Colombiaanse politie was nog gewelddadiger dan in de VS.

Dit is niet het eerste geval van brutaal geweld door de Colombiaanse politie tijdens de pandemie, om nog maar te zwijgen van de vele malen daarvoor. Maar de wreedheid die in de video wordt getoond, voegt zich bij de tientallen gerapporteerde situaties van vergelijkbare aard en vermengt zich met de toenemende armoede en het gevoel van de bevolking dat de regering hen in de steek laat. Dit alles verklaart waarom de protesten tegen de politie in Bogotá onmiddellijk na de melding van de moord zo massaal waren.

De betogers op 9 en 10 september weigerden te gehoorzamen aan de bevelen van de autoriteiten om zich te verspreiden. De politie reageerde met buitensporig geweld, met meldingen van 13 doden en meer dan 200 gewonden onder de burgerbevolking, waarvan 72 door geweerschoten. Drie vrouwen werden ontvoerd en verkracht op politiebureaus en men kan zich alleen maar afvragen aan wie ze dit afschuwelijke incident zullen gaan melden. De betogers verzetten zich tegen de aanwezigheid van de politie, waarbij naar verluidt 194 gewonden vielen en 45 kleine politiebureaus, die in Colombia bekend staan als CAI’s, in de hoofdstad Bogotá in brand werden gestoken.

Video’s en ander bewijsmateriaal onthulden de acties van de politie. Er werden wapens gegeven aan vermomde provocateurs om een verhaal van veralgemeende chaos te creëren als rechtvaardiging voor het excessieve gebruik van geweld. Er is echter geen aanvaardbaar excuus voor de politie die met scherp schiet op betogers.

Onverantwoordelijke politie

Er is een lange geschiedenis van gebrek aan verantwoordelijkheid en terughoudendheid van de regeringstroepen. De politie van Colombia maakt deel uit van het ministerie van Defensie en niet van de ministeries van Justitie of Binnenlandse Zaken. Hierdoor kan de politie worden berecht door de speciale militaire rechtbanken, in plaats van de reguliere civiele rechtbanken.

Deze situatie is in strijd met de Colombiaanse grondwet, die de politie tot een civiele instelling verklaart. Er zijn echter heel wat landen die te lijden hebben onder politiemisbruik en waarvan de politie een civiel karakter heeft, wat een teken is dat de oplossing verder moet gaan dan alleen maar voldoen aan dit grondwettelijk mandaat.

Het probleem van de verantwoordingsplicht gaat verder dan de manier waarop het politieoptreden wordt beoordeeld, want het gebeurt sowieso zelden dat het optreden van de politie wordt beoordeeld. Het regeringsverhaal heeft, net als in veel andere landen, politieagenten voorgesteld als helden van het vaderland en beschermers van de gemeenschap, wat in schril contrast staat met de realiteit van de veelvuldige misstanden waaraan zij de bevolking blootstellen.

Maar zelfs rekening houdend met de traditie van de Colombiaanse regering, is de extreemrechtse regering van Iván Duque bijzonder ver gegaan in de lofbetuigingen en verdediging van de ‘ordehandhavers’. President Duque stelde dat de politiekorpsen “de harten van de Colombianen hebben verdiend door hun cultuur van respect en moed.” Hij zei dit na de dood van Javier Ordoñez. Het is een aanfluiting van de geschiedenis van de Colombiaanse politie.

Minister van Defensie, Carlos Holmes Trujillo, ging verder met het goedpraten van excessen van politieagenten tijdens de protesten. Hij beweerde dat de protesten een systematisch karakter hadden en werden geïnfiltreerd door leden van de linkse guerrillastrijders en anarchistische en terroristische groeperingen die alleen maar geweld en vernieling wilden veroorzaken.

Zoals gebruikelijk in het geval van de rechtse verhalen is Javier Ordóñez al postuum tot persona non grata verklaard door de Colombiaanse reactionairen, waarbij zijn sociale drankgebruik al volstaat om hem zijn recht op een eerlijk proces te ontnemen.

Hij sluit zich aan bij de lange lijst van slachtoffers van mishandeling door de strijdkrachten, waaronder Dylan Cruz, die tijdens de protesten van vorig jaar met een pistoolschot in het hoofd werd gedood, een actie die werd gerechtvaardigd door zijn vermeende vandalisme. De verkrachting van de drie inheemse tienermeisjes door soldaten werd afgezwakt met de walgelijke bewering dat de meisjes op zoek waren naar seks. Tijdens de brute repressie in het begin van de jaren 2000 werden 10.000 jonge mannen vermoord door het leger, dat ten onrechte beweerde dat de mannen guerrillastrijders waren, zogenaamde “false positives”.

2020: een ongeluksjaar voor de werkende klasse

De uitbarsting van volkswoede is geworteld in de situatie van Colombia. Terwijl een succesvolle lockdown de eerste effecten van de COVID-19 pandemie beperkte, was de regering niet bereid te handelen om de stijgende werkloosheid en de daling van de werkgelegenheid in een overwegend informele nationale economie een halt toe te roepen. Dit bracht het Colombiaanse volk in een schrijnende situatie.

Het is één van de meest vruchtbare landen ter wereld en het wordt zelden of nooit getroffen door hongersnood. Maar nu zijn veel stadsbewoners hongerig, uitsluitend omdat ze geen geld meer hebben om boodschappen te doen om hun gezinnen te onderhouden. Rode handdoeken worden aan de ramen opgehangen als mensen in moeilijkheden de hulp van hun buren inroepen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de strenge maatregelen in het kader van de lockdown steeds minder worden nageleefd. Mensen zijn wanhopig op zoek naar werk en straatverkopers in het hele land werden het doelwit van politiegeweld.

De roep om een ‘basisinkomen’ werd door de regering grotendeels genegeerd en het zeer geringe bedrag dat zij in de vorm van één enkele betaling van de helft van het minimumloon aan de armste mensen in het land gaven, was bij lange na niet genoeg voor één persoon, laat staan voor een gezin.

Hoewel het breed aanwezige geweld nooit echt is verdwenen, is het dit jaar in een stroomversnelling geraakt, met een lange lijst van slachtpartijen die vooral gericht zijn op sociale, milieu- en vakbondsactivisten en voormalige FARC-leden.

Lange geschiedenis van staatsgeweld

Voormalig president Álvaro Uribe Vélez (2002 – 2010) was een rechtse populist die delen van de economie privatiseerde en een brute oorlog voerde tegen plattelandsguerrilla’s met een wijdverbreid gebruik van militaire, en vooral paramilitaire, doodseskaders. Soldaten kregen bonussen voor de door hen gedode guerrillastrijders. Het leger doodde duizenden onschuldige mensen en eiste de bonussen op. Zijn commentaar was: “Als ze werden gedood, zal het niet voor het oogsten van de koffie zijn geweest.” Uribe was populair bij de Amerikaanse president George W Bush. Hij werd geprezen voor zijn “oorlog tegen drugs”, hoewel hij betrokken zou zijn geweest bij de drugshandel. Colombia blijft overigens centraal staan in de cocaïneproductie.

Zijn opvolger, president Santos, onderhandelde over een vredesakkoord met de guerrilla. Zijn opvolger, de huidige president Iván Duque Márquez, is een protegé van Uribe en heeft het vredesproces niet voortgezet. In plaats daarvan trekken rechtse paramilitaire doodseskaders weer in groten getale door het land, vooral in regio’s die vroeger onder de controle van de FARC stonden. Er zijn ontvoeringen en dreigingen met ‘sociale zuivering’ in plattelandsgemeenschappen en kleine gemeenten waarvan de bevolking verdacht wordt van linkse overtuigingen.

De beloften van alternatieven voor de cocaproductie op het platteland hebben in het beste geval geleid tot bloedarmoede. De inspanningen om coca uit te roeien, waarbij vaak vanuit de lucht met glyfosaat wordt gesproeid dat water vergiftigt en ziektes veroorzaakt, zijn in de tijden van de pandemie nooit echt gestopt, waardoor de plattelandsbevolking zich tegen de politie en het leger keerde.

De rechtervleugel heeft het geweld opgevoerd nadat Uribe in augustus onder huisarrest werd geplaatst, beschuldigd van omkoping en valse getuigenissen. Het antwoord van Uribe was het oproepen tot nationaal verzet tegen het “virus van de FARC-jongeren” en de rechters.

De strijdkrachten werden ingezet om de politie te ondersteunen bij de repressie in Bogotá, omdat de grenzen tussen de politie en het leger vervaagd zijn. Men kan niet anders dan zich afvragen of de staat de oorlog heeft verklaard aan de arbeidersklasse.

Het oude adagium om nooit een goede crisis verloren te laten gaan, speelde zeker in het hoofd van Duque tijdens de pandemie. Hij nam de gelegenheid aan om de noodtoestand in het land in te stellen en te beginnen met het uitvoeren van nooddecreten.

Een van deze decreten was die waardoor Amerikaans militair personeel naar Colombia kon gaan, meerdere gevallen van belastingverlichting voor bedrijven in de particuliere sector en genereuze leningen voor grote bedrijven en landeigenaren. Decreten die direct ten goede komen aan de gewone bevolking waren schaars en één ervan is berucht omdat hij niet correct is ondertekend door dezelfde ministers die er geen probleem mee hadden om de rest te ondertekenen.

Deze acties zijn vergemakkelijkt door het feit dat de partij Centro Democrático (CD), opgericht door Uribe, een meerderheidscoalitie in de Senaat heeft samengesteld, en haar leden, die ook persoonlijke vrienden van de president zijn, de hoogste posities innemen in de controle-organen op de president en zijn ministers.

Met deze en vele andere dingen die gebeuren, is het niet verwonderlijk dat de opgekropte frustratie van de bevolking een krachtige reactie op het schaamteloze misbruik door de staatskrachten teweeg heeft gebracht.

Verzet

Het Colombiaanse volk heeft zich verzet tegen de rechtse regeringen. Bij de regionale verkiezingen heeft de partij van Duque gênante nederlagen geleden, onder meer in de twee grootste steden, Bogotá en Medellín. Duque ging echter door met hetzelfde beleid.

In november werd een nationale staking uitgeroepen door de nationale vakbondscomités en veel van de oppositiegroeperingen, waaronder een aantal parlementsleden. Het “Comité voor de Nationale Staking” riep duidelijk op tot verzet tegen de imperialistische financiële en ontwikkelingsinstellingen. De eisen omvatten verzet tegen de aanvallen op arbeidsrechten, belastingen, pensioenen en diensten, die allemaal de kosten van levensonderhoud voor de arbeiders en de armen zouden verhogen. Zij verzetten zich ook tegen de vorming van een conglomeraat van de grootste financiële instellingen, aangevuld met de staat om hun belangen te verdedigen.

Hoewel de doelstellingen van de staking niet werden bereikt, hebben de grootste antiregeringsprotesten in vier decennia, die plaatsvonden tussen november 2019 en januari 2020, de regering doen schrikken en werden de aanvallen op de arbeidersbeweging uitgesteld. Er waren walk-outs en protesten in het hele land in alle belangrijke stadscentra. Ze werden geconfronteerd met zware politierepressie.  Rapporten over het inzetten van politieagenten-provocateurs verhoogden de publieke verontwaardiging omdat de reguliere media, absoluut in lijn met de regering, probeerden om de protesten te minimaliseren.

De avondklok en vervolgens de COVID-lockdown zorgden voor een pauze in het protest. Nu, een half jaar na het einde van die beweging, explodeerde het kruitvat van de sociale onvrede in de vorm van het protest tegen politiegeweld.

Wat zijn de eisen van de bevolking?

Deze beweging heeft geen duidelijke organisatie en er is geen duidelijke groep leiders aan het roer. Het is een spontane uiting van volkse verontwaardiging. Toch zijn er enkele oproepen die weerklank vonden bij de betogers en hun sympathisanten op sociale media. Eén ding is duidelijk: de mensen willen een politiehervorming.

Drie specifieke dingen zijn vaak genoemd in deze protesten en in het verleden: de oproep om het Mobiele Anti-Verstoring Squadron (ESMAD) af te schaffen, dat militaire voertuigen bezit en het meest repressieve deel van de politie is, de algemene demilitarisering van de politiediensten, het verbieden van de meeste van hen om vuurwapens te dragen en het beperken van de soorten vuurwapens waartoe ze toegang hebben, en de overdracht van de politie-instellingen aan het ministerie van Binnenlandse Zaken, zodat het speciale militaire rechtssysteem hun misbruik niet in de doofpot kunnen stoppen.

De regering zal niet zomaar toegeven aan deze eisen. De verontwaardiging van de bevolking over de repressie van de regering en de politie lijkt met de dag toe te nemen, met betogingen in grote steden als Medellín en Cartagena. Het Nationaal Stakingscomité heeft opgeroepen tot protesten in het hele land. Het is waarschijnlijk dat de eisen zullen toenemen tot meer dan een politiehervorming met oproepen tot één of andere vorm van hulp aan de massa’s en het terugdraaien van veel van de recente asociale aanvallen op de werkende klasse.

De situatie van de grootste bondgenoot van de VS in Zuid-Amerika wordt steeds instabieler, waarbij de rechtse regering en haar bondgenoten in een ongekend tempo aan geloofwaardigheid verliezen. Dat weerhield Mike Pompeo, de minister van Buitenlandse Zaken van Trump, er niet van om Duque tijdens een recent bezoek te prijzen. Geen woord van kritiek op de schendingen van de mensenrechten in Colombia. De opmerkelijke steun van de VS voor Colombia in de vermeende oorlog tegen de drugshandel wordt door het Colombiaanse volk op hoongelach onthaald. De bevolking weet dat Colombia de belangrijkste producent van cocaïne ter wereld is, en de VS de grootste afnemer.

De steun van de bevolking voor Gustavo Petro, de linkse presidentskandidaat vorig jaar, staat op een historisch hoogtepunt, maar het vertrouwen in het verkiezingsproces is ingestort. Eén ding dat veel mensen in deze situatie vrezen, is dat de huidige regering op de afnemende steun zal reageren door de volgende verkiezingen illegaal te beïnvloeden. Als Petro zou worden gekozen, zou hij de eerste linkse president in de geschiedenis van Colombia zijn. Het lijdt geen twijfel dat de reactionaire rechterzijde geen tijd zou verliezen om die regering zoveel mogelijk te bekampen en te ondermijnen.

Eén ding is zeker: Colombia zit in een diepe sociale en economische crisis die naar verwachting alleen maar erger zal worden, een kapitalistische crisis zonder uitweg. De noodzaak om steun op te bouwen voor een socialistisch alternatief, binnen de massabewegingen van arbeiders, jongeren en alle onderdrukten, gekoppeld aan een strijd in het hele continent voor een socialistische federatie van vrije volkeren, is nog nooit zo groot geweest.

Het is opvallend dat regeringen over de hele wereld de moorden en bloedbaden in Colombia niet hebben bekritiseerd. International Socialist Alternative benadrukt de hypocrisie van regeringen die in sommige landen wel, maar in andere landen niet over mensenrechten praten. Wij staan voor echte internationalistische solidariteit van de arbeidersklasse in de strijd voor een socialistische samenleving.