Tag: Polen

Interview met Tiphaine, lid van ‘Alternatywa Socjalistyczna’, de Poolse zusterorganisatie van LSP

Op 3 oktober staakten 150.000 Poolse vrouwen voor het recht op abortus. Naar aanleiding van de protestbeweging tegen de verstrenging van de abortuswet in Polen, spraken we met Tiphaine van Alternatywa Socjalistyczna, onze zusterorganisatie in Polen die bijzonder actief is in de beweging voor vrouwenrechten.

Waar komt het idee vandaan om abortus volledig te verbieden en hoe is het gesteld met vrouwenrechten in Polen?

“Het is al enkele jaren dat de Kerk en zogenaamde pro-lifegroepen stellen dat ze abortus volledig willen verbieden. De Kerk voert de druk op om haar invloed op de Poolse politiek te bevestigen. Een groep  conservatieve advocaten heeft gebruik gemaakt van de aanstelling van een conservatieve regering om hun wetsvoorstel tot in het parlement te krijgen. Maar die conservatieve partij, PiS, werd verkozen op basis van sociale beloftes en niet op basis van een reactionair programma. De pro-lifebeweging verzamelde voldoende handtekeningen om haar voorstel te kunnen neerleggen in het parlement en verplichtte daarmee de regering om de kwestie van abortus op tafel te leggen. Op dit moment heeft het establishment geen concrete baat bij een verbod op abortus. Het voorstel is louter ideologisch.

“De anti-abortuspolitiek heeft een dramatisch effect op het leven van vrouwen. De huidige abortuswet (die abortus enkel toelaat in geval van verkrachting of incest, gevaar voor het leven van de vrouw of ernstige misvorming van de foetus) betekent niet dat er geen abortussen plaatsvinden. Maar wel dat die gebeuren in slechte omstandigheden. Er wordt geschat dat er jaarlijks 80.000 à 200.000 Poolse vrouwen een abortus laten uitvoeren. Heel wat vrouwen reizen daarvoor naar het buitenland, anderen laten de abortus illegaal uitvoeren in Polen. Bovendien stelt de Poolse wet dat dokters op basis van hun geloof kunnen weigeren om contraceptie voor te schrijven. Ook een legale abortus kan geweigerd worden op basis van het geloof van de geneesheer.

“In het algemeen remt de druk van reactionaire stromingen elke vooruitgang op vlak van vrouwenrechten af. Seksuele voorlichting bestaat niet in het Poolse onderwijs. Er zijn echter wel gevallen bekend van priesters die les geven over contraceptie en daarbij jonge vrouwen doen geloven dat de pil zou leiden tot baardgroei! Enkele jaren geleden weigerde de Poolse regering om de Europese Conventie voor de Strijd tegen Geweld op Vrouwen te ratificeren omdat het zou ingaan tegen het idee van het traditionele Poolse gezin…”

Hoe werd het verzet georganiseerd?

“Hoofdzakelijk via sociale media en op een erg spontane manier. Niemand weet exact wie de datum van de vrouwenstaking gelanceerd heeft noch wanneer deze gelanceerd werd, noch waar het idee vandaan kwam om de deelnemers te vragen om zich in het zwart te kleden. Vooral de populariteit van het idee op het internet maakte dat de beweging dit idee massaal overnam. Verschillende georganiseerde vrouwenbewegingen hebben heel wat actievoorstellen gedaan, maar zelfs het comité dat werd opgericht na de betogingen van april (naar aanleiding van de anti-abortusuitlatingen van de premier) heeft geen leidinggevende rol gespeeld in deze strijd.

“In verschillende middelbare scholen hebben vrouwelijke scholieren campagne gevoerd om groepsfoto’s te nemen in zwarte kledij en om nadien samen naar de betoging te gaan. Dit is een erg positieve ontwikkeling aangezien er geen politieke traditie bestaat in het Poolse secundair onderwijs. De enige politieke strekkingen die er doorgaans hun ideeën verspreiden zijn jammer genoeg extreemrechtse stromingen.

“Het spontane karakter van deze mobilisatie toont het enorme potentieel voor een strijd voor het recht op abortus. Maar het gebrek aan structuren en ervaring van de beweging beperken de inhoud en de mogelijkheden ervan: vaak verbieden de initiatiefnemers van de mobilisaties politiek materiaal opdat de beweging niet zou worden ‘gerecupereerd’. Tegelijk laten ze wel ruimte voor liberale politici die de beweging willen kanaliseren naar een louter verdedigen van het ‘’compromis’’ van de huidige wetgeving.”

Is dit de eerste maal dat een dergelijke beweging plaatsvindt?

“In 1993, toen het recht op abortus beperkt werd tot de drie reeds aangehaalde situaties, kwamen vrouwen op straat om hun rechten te verdedigen. Voordien, sinds 1956, konden vrouwen kiezen voor abortus omwille van “sociale redenen.” Maar in 1993 was een grote beweging zoals we die vandaag kennen niet mogelijk omwille van de enorme achteruitgang van linkse ideeën ten gevolge van de val van het stalinisme.”

Waar komt het idee van een vrouwenstaking vandaan?

“Het idee is afkomstig uit IJsland waar vrouwen in 1975 staakten. Ze staakten tegen de dubbele dagtaak en de loonkloof. Niet alleen op de werkvloer, ook in het huishouden werd gestaakt. 90% van de vrouwen hebben daar toen aan deelgenomen!

“Deze staking lag aan de basis van de beweging van 3 oktober in Polen. Toch zijn beide stakingen niet te vergelijken. Vrouwen moesten een dag verlof opnemen om aan de staking te kunnen deelnemen. De vakbonden riepen niet op tot staking en hebben er ook niet voor gemobiliseerd. Ook niet toen de vakbond OPZZ de beweging officieel ondersteunde. De meeste vrouwen konden pas na hun werkdag aansluiten bij de betoging. ”

Welke invloed had de val van het stalinisme op de sociale strijd? 

“Door de decennialange afwezigheid van onafhankelijke arbeidersorganisaties, en met het verraad van Solidarnosc, lag de sociale beweging in puin bij de val van het oude dictatoriale regime. De syndicale beweging is altijd aanwezig geweest, zeker in de belangrijke bastions van de arbeidersklasse, zoals de mijnen. Er ontstonden de voorbije jaren wel grote syndicale bewegingen, harde stakingen en grote mobilisaties. Maar gedurende lange tijd was het erg moeilijk om te spreken over een alternatief op het systeem. Er was een sterk anti-partij en anti-politiek gevoel. Deze stemming lijkt te veranderen naarmate verschillende partijen in de praktijk getest worden. De nieuwe generatie heeft het propaganda-offensief van de jaren 1990 niet meegemaakt en staat meer open voor linkse ideeën.”

De regering lijkt op haar voorstel terug te komen. Is dit werkelijk zo?

“De omvang van de beweging zorgde bij de conservatieve partij ( PiS) voor verdeeldheid over de manier waarop ze zouden reageren. Kaczynski (voormalige eerste minister en huidige voorzitter van de partij) pleitte voor het verwerpen van het wetsvoorstel en wist de meerderheid van de PiS-leiding achter zich te scharen. Maar in dezelfde periode bereidde de PiS een wetsvoorstel voor dat abortus verbiedt in geval van misvorming bij de foetus. Vandaag getuigen PiS politici dat wat gebeurde immoreel is en dat het wetsvoorstel behouden had moeten blijven. Het is zeker dat de regering het wetsvoorstel opnieuw op tafel zal leggen wanneer ze de mogelijkheid daartoe ziet.”

Wat zijn de perspectieven voor de verderzetting van de beweging?

“Er is een nieuwe actiedag voorzien, maar deze keer zonder ‘stakingsaanzegging’.  Als de regering de komende periode kan laten uitschijnen dat ze haar abortusproject stopzet en indien de mobilisaties beperkt blijven tot verzet tegen een volledig verbod op abortus, kan de beweging verzwakken. Om te vermijden dat het momentum verloren gaat, moeten we een volledige legalisering van abortus eisen en dit verbinden aan de kwestie van levensomstandigheden van vrouwen vandaag.

“Opdat vrouwen een werkelijke keuze zouden hebben, moeten we gratis en toegankelijke contraceptie eisen, toegankelijke gezondheidszorg, degelijke kinderopvang maar ook de zekerheid dat kinderen een toekomst hebben in deze samenleving. Er is nog een lange weg te gaan. Maar de strijd voor een vrije en gratis abortus uitbreiden met deze eisen zal de beweging in staat stellen om bredere lagen aan te trekken.”

Welke rol speelde Alternatywa Socjalistyczna in deze beweging ?

“Op 3 oktober verdeelden we heel veel pamfletten en hadden we een speciale editie van van onze krant, die opriep om zich niet te beperken tot het verdedigen van het “compromis” maar om te strijden voor vrije en gratis abortus. Alternatywa Socjalistyczna is van bij haar ontstaan aanwezig in de strijd voor het recht op abortus, en sinds enkele maanden werken we ook nauw samen met de initiatieven die de betogingen van april 2016 hebben verdergezet tot de huidige beweging.”

De conservatieve Poolse regering zal het voorstel om de toegang tot abortus nog verder te beperken intrekken. Die beslissing komt er na het uitbreken van een massale beweging in het land. Vorige week maandag was er een oproep aan de Poolse vrouwen om te staken, naar het voorbeeld van een vrouwenstaking in IJsland in 1975. Er waren 50.000 betogers in Warschau, 30.000 in Wroclaw en 25.000 in Krakow. Daarnaast waren er nog tienduizenden in andere steden. In Poznan waren er confrontaties met de politie, in Kielce maakten betogers een einde aan een controversiële homofobe tentoonstelling. De conservatieve inschattingen van de politie hebben het over 98.000 betogers in 143 acties. De linkse partij Razem schat het aantal deelnemers op 140.000. Alleszins was dit de grootste actiedag ooit voor het recht op abortus in Polen. Dit was veel groter dan de acties van 1993, toen de huidige strenge regels werden ingevoerd.

Artikel door Paul, Alternatywa Socjalistyczna

De eerste golf van de beweging was er in de lente. Toen raakte bekend dat een rechtse drukkingsgroep meer dan 100.000 handtekeningen ophaalde en daarmee een wetsvoorstel in het parlement kon indienen. De groep haalde uiteindelijk 400.000 handtekeningen op voor het voorstel van een totaal verbod op abortus en gevangenisstraffen tot drie jaar voor vrouwen die abortus plegen. Het barbaarse karakter van het voorstel blijkt uit het feit dat elke miskraam als een verdachte abortus zou onderzocht worden met een strafrechtelijk onderzoek.

Polen kent vandaag al een van de meest restrictieve anti-abortuswetgevingen van Europa. Abortus is enkel toegelaten na een verkrachting, bij een bedreiging van het leven of de gezondheid van de vrouw of indien de foetus misvormd is. Zelfs indien aan deze voorwaarden voldaan is, komt het dikwijls niet tot een abortus omdat de dokters de “gewetensclausule” kunnen inroepen om hun eigen religieuze standpunten te laten voorgaan op de vraag van een patiënt.

Deze wetgeving werd begin jaren 1990 doorgevoerd toen het kapitalisme hersteld werd in Polen. Het ging om een economische en sociale contra-revolutie met slechts enkele democratische hervormingen. Dat die democratische hervormingen slechts een vijgenblad waren, bleek uit het feit dat de overgrote meerderheid van de Polen (meer dan 70%) tegen het verbod op abortus was (en voorstander was van abortus wegens ‘sociale redenen’) en de regering de wetgeving toch doorvoerde. Tegelijk werden godsdienstlessen verplicht in de scholen en kreeg de kerk heel veel materiële en politieke privileges. Politici van verschillende partijen hadden het over een compromis. Dat was het niet, het was een nationale schande die een hel voor vrouwen creëerde.

Massale beweging in de lente

Als antwoord op het voorstel van een totaal verbod ontstond in de lente een massale spontane beweging via sociale media. De facebookgroep Dziewuchy Dziewuchom groeide op minder dan een week aan tot meer dan 100.000 leden. Er ontstonden informele groepen en initiatieven in het hele land. Het leidde ook tot betogingen, telkens met duizenden aanwezigen.

Een van de initiatieven richtte zich op het verzamelen van 100.000 handtekeningen voor een wetsvoorstel van burgers waarin de abortusregels versoepeld worden met de mogelijkheid van abortus in de eerste 12 weken van de zwangerschap zonder dat hiervoor een reden voor nodig is. Veel activisten in de huidige beweging beperken hun oproep tot de verdediging van de bestaande erg restrictieve wet, maar het voorstel van dit wetsvoorstel werd uiteindelijk wel overgenomen door de bredere beweging. Er zijn meer dan 250.000 handtekeningen opgehaald en het voorstel komt in het parlement.

Na een pauze van twee maanden in de zomer brak het protest eind september terug uit. Toen werden beide voorstellen immers in het parlement voorgesteld. Deze tweede golf begon met de zogenaamde ‘Zwarte protesten’ (Czarny Protest) in het hele landen. Mannen en vrouwen tooiden zich in zwarte kledij om de dood van vrouwenrechten te herdenken. Er waren betogingen in verschillende steden en mensen plaatsen selfies op sociale media met de hashtag #CzarnyProtest en #BlackProtest.

Het parlement verwierp het wetsvoorstel om abortus te versoepelen. Tegelijk werd het voorstel om een totaal verbod op te leggen doorverwezen naar de commissies. Er werd meteen ook aangekondigd dat een vitrofertiliteitsbehandeling eveneens kon verboden worden net als toegang tot bepaalde vormen van contraceptie. Het leidde tot brede woede tegenover de arrogantie van de politici en de kerk ten aanzien van vrouwen. Meer mensen dan voorheen raakten bij het protest betrokken.

Poolse vrouwen staken

Naar het voorbeeld van de IJslandse vrouwenstaking van 1976 werd het idee van een staking geopperd. De oproep kwam niet van de vakbonden, maar vanuit de vrouwenbeweging die geen eerdere ervaring had met vakbonden of stakingen. De antivakbondswetten maken het zelfs voor de vakbonden moeilijk om een staking op legale wijze te organiseren. Vrouwen werden dan ook niet aangemoedigd om te staken, maar om een dag vrijaf te nemen tijdens wat ‘zwarte maandag’ (Czarny poniedzialek) genoemd werd. Veel vrouwen konden niet meedoen omdat ze met slechte contracten werken en geen dag vrijaf kunnen nemen. Zo bedreigde supermarktketen Lidl het personeel: wie maandag afwezig bleef zou afgedankt worden.

Op de dag van de staking kondigde OPZZ, een van de drie belangrijkste vakbondsfederaties, uiteindelijk wel aan dat het de acties steunde en leden zou verdedigen als ze deelnemen aan het protest. Het maakte het voor veel werkenden in de publieke sector, zeker bij de lokale besturen, mogelijk om effectief te staken. Een aantal theaters en kleine bedrijfjes kondigden aan dat ze niet zouden opengaan die dag zodat het personeel kon meedoen. Veel andere vrouwen hadden geen andere optie dan zich in het zwart te kleden om hun steun aan het protest kenbaar te maken.

De steun van OPZZ moedigde veel leraars aan die groepsfoto’s namen met hun leerlingen, allemaal in het zwart gekleed. In veel scholen organiseerden scholieren en studenten hun eigen stakingen, waarbij de eerste les werd overgeslagen. Dit kreeg vaak de steun van de leerkrachten. Er waren verslagen van jonge vrouwen die door mannen bedreigd werden of zelfs bespuwd werden omdat ze mee staakten.

In Warschau kwamen ’s ochtends vroeg al duizenden mensen bijeen voor de kantoren van de heersende partij, de PIS (Partij voor Recht en Rechtvaardigheid). In de namiddag was er een grote betoging in het stadscentrum. Ondanks de regen waren er zowat 50.000 aanwezigen. Het waren vooral jonge vrouwen, studenten en scholieren. Het voorstel om zwarte tranen op de gezichten van de betogers te schilderen, werd niet opgenomen. Maar veel betogers hadden wel twee zwarte strepen op elke kaak, zo zagen ze eruit als strijders. Er was een erg levendige en kwade sfeer.

Betogers hadden zelfgemaakte protestborden mee met slogans als: “De regering is geen zwangerschap – ze kan wel afgebroken worden”, “De revolutie is vrouwelijk”, “Herover Polen op de fanatici”, “Abortus om het leven te verdedigen”, “Mijn lichaam, mijn keuze”, “Baas over mijn baarmoeder”, “Ik ben geen voortplantingsmachine”, “Ik ben niet jouw bezit”, “Er ontstaat geen nieuw leven als wij sterven,” “Er is niets mis met keuze”, …

De toespraken werden jammer genoeg gedomineerd door bekendheden en politieke partijen zoals de liberale Nowoczesna en de pro-liberale democratiebeweging KOD. Dit zijn politieke organisaties die op de kar sprongen en de beweging nu willen gebruiken voor hun eigen belangen. Ze verzetten zich tegen vrije toegang tot abortus en stellen dat de beweging zich moet beperken tot de verdediging van de huidige wetgeving. Vertegenwoordigers van feministische organisaties en groepen die voor het recht op abortus opkomen, mochten schandalig genoeg niet spreken. Ook al spelen zij al jarenlang een grote rol in de strijd voor abortusrechten.

De organisatoren hadden zich opgemaakt voor een betoging met ongeveer 5.000 aanwezigen. De meesten konden de toespraken dus sowieso niet volgen. Na enige tijd riepen betogers dat er een betoging naar het parlement moest volgen. De zee van paraplu’s volgde die oproep en liet de organisatoren alleen achter. De betoging was nu illegaal maar de politie besloot wijselijk om niet in te grijpen. De betogers trokken door het stadscentrum en hielden het verkeer tegen tijdens het spitsuur.

Zowat 10.000 mensen verzamelden voor het parlement. Hier waren er geen sprekers, maar de sfeer was luidruchtig en woedend. Er was het gerucht dat duizenden betogers naar het Teatr Polski trokken, het theater waar Jaroslaw Kaczyncski van de heersende PiS partij een meeting had.

De katholieke kerk reageerde op de vrouwenstaking en het Zwarte Protest door dit te veroordelen als een ‘duivels karnaval’. Daarmee toonde ze hoe ver ze van de realiteit staat. Bischoppen kwamen in de media met hun expertise over verkrachtingen en onvruchtbaarheid. Eén bischop verklaarde dat vrouwen bij een verkrachting zelden zwanger geraken omdat ze teveel stress hebben.

De beweging heeft de PiS partij geschokt. De regering wilde geen verandering in de abortusregels doorvoeren, toch nog niet dit jaar, maar ze werd door rechtsere elementen en de kerk in snelheid gepakt toen die met hun eigen burgerinitiatief uitpakten.

Hoe verder?

Onder druk van de beweging heeft de regering aangekondigd dat er een afgezwakt voorstel zal komen, waarbij abortus wellicht mogelijk blijft bij verkrachting en bedreiging van het leven van de moeder maar niet bij misvorming van de foetus. Dit is uiteraard geen compromis, het is een verdere verstrenging van het verbod en totaal onaanvaardbaar. Maar het geeft wel aan dat de regering de druk begint te voelen.

Dit is een duidelijk signaal dat de druk moet aanhouden en dat de strijd moet doorgezet worden. Nowoczesna en het Burgerplatform proberen met de hulp van KOD de politieke controle over te nemen en de spontane beweging te recupereren. De wijze waarop vertegenwoordigers van Nowoczesna en het neoliberale Burgerplatform, de vorige heersende partij, in het parlement stemmen, toont dat ze geen plaats in de beweging hebben. De strategie om enkel de bestaande wetgeving te verdedigen, moet gestopt worden.

Anderzijds is het ook fout om een verbod op alle politieke materiaal op acties op te leggen. In verschillende steden was er een verbod op spandoeken en pamfletten. Dit laat gecompromitteerde politici toe om langs de achterdeur binnen te raken in de beweging terwijl meer radicale organisaties hun ideeën en voorstellen niet naar voor kunnen brengen.

De staking van de Poolse vrouwen op zwarte maandag was totnutoe het hoogtepunt van de beweging. Er zijn tal van nieuwe krachten actief geworden: duizenden jonge vrouwen die pas de strijd vervoegen en hun eigen stem zoeken waarbij ze zelfvertrouwen winnen. De beweging moet zich onmiddellijk tot taak stellen om deze vrouwen te helpen organiseren.

Er zijn veel goede maar vaak elkaar bekampende initiatieven en groepen op sociale media. Vaak zijn het de ‘eigenaars’ van de groep die beslissen of er op acties een verbod op politiek materiaal is of niet. Vaak censureren ze discussies in de facebookgroepen.

Het ontbreekt aan democratische structuren op plaatselijk vlak met activisten van de verschillende initiatieven die ontstonden. Zo’n lokale democratische comités kunnen zich op regionaal en nationaal vlak coördineren om te gaan naar een nieuwe grootschalige actie. Er moet volledige democratische verantwoording zijn van alle nationale vertegenwoordigers van dergelijke comités.

Voor een strijdbaar programma

Enkel een duidelijk programma kan een overwinning opleveren. De voorbije weken werd aangetoond dat het mogelijk is om de publieke opinie te overtuigen. Maar als we nu net als Nowoczesna gaan zeggen dat we tegen abortus zijn, zal dat niet lukken. Dan kan je even goed zeggen dat de aanhangers van een totaal verbod op abortus goede argumenten hebben en dan kan je beter de strijd meteen opgeven.

Als we stoutmoedig opkomen voor het recht op abortus en de argumenten van rechts beantwoorden, dan kunnen we mensen overtuigen. We moeten uitleggen dat we opkomen voor het recht op vrije en veilige abortus om het leven van tal van vrouwen te redden. Dit moet gekoppeld worden aan de noodzaak van degelijke, kwaliteitsvolle en gratis gezondheidszorg door goedbetaalde professionals en niet door religieuze fanatici die een behandeling weigeren.

Veel ongewenste zwangerschappen kunnen vermeden worden door contraceptie toegankelijker te maken. Vandaag is contraceptie te duur voor veel jonge vrouwen. Wie geen 18 jaar is, kan enkel met toelating van de ouders een gynaecoloog bezoeken. Hierdoor is het voor velen onmogelijk om een voorschrift voor de pil of andere contraceptiva te krijgen. Alternatywa Socjalistyczna eist algemene toegang tot contraceptiva. We eisen ook seksuele voorlichting in de scholen in plaats van de godsdienstlessen die nu door pastoors en nonnen worden gegeven.

Vrouwen willen vooral een echte keuze, niet alleen om al dan niet een kind te hebben maar vooral ook om een kind een toekomst te kunnen geven. We verdedigen het recht op gratis fertiliteitsbehandelingen, meer plaatsen in openbare kinderopvang en kleuteronderwijs voor alle kinderen. Bredere sociale en economische kwesties hebben ook een impact op de keuze van vrouwen. Er is nood aan goedkope en degelijke sociale huisvesting en een leefbaar minimumloon met jobzekerheid. Slechte arbeidscontracten moeten afgeschaft worden en vervangen door vaste stabiele jobs waardoor wie zwanger is, haar job niet meteen verliest.

Om dit te bekomen is het nodig om banden te smeden met de arbeidersklasse die in de vakbonden georganiseerd is. Betere banden tussen basismilitanten zouden een goed vertrekpunt zijn, bijvoorbeeld in de lerarenvakbond ZNP en de vakbondsfederatie OPZZ. De beweging moet zich ook richten op het personeel in de publieke sector en de zorgsector, de steun voor de staking van Zwarte Maandag was daar erg groot. In onze strijd zullen we ook moeten ingaan tegen het economisch systeem, het kapitalisme, dat niet in staat is om degelijke huisvesting en jobs te garanderen voor de gewone werkende bevolking.

Op 31 maart kondigde de Poolse premier Beata Szydlo aan dat er een wetsvoorstel voor een totaal verbod op abortus wordt opgemaakt. Momenteel is abortus in Polen enkel legaal in het geval van een verkrachting, gevaar voor het leven van de zwangere vrouw of bij problemen met de foetus. Dokters die clandestien abortussen uitvoeren, riskeren gevangenisstraffen.

Artikel door Tiphaine,  Alternatywa Socjalistyczna (Polen)

De Poolse bisschoppen stuurden een open brief waarin ze vragen om terug te komen op dit ‘compromis’ en om abortus in alle gevallen te verbieden, behalve indien het leven van de zwangere vrouw in gevaar is. Ze eisen ook dat al wie betrokken is bij een illegale abortus kan vervolgd worden. Vervolgens kregen deze voorstellen steun van Beata Szydlo en andere partijleiders van de regerende conservatieve PiS.

Na de verkiezingsoverwinning van de PiS was het duidelijk dat er een aanvallen op de vrouwenrechten zouden komen. Wellicht had de regering er niet op gerekend om zo vlug rond dit thema iets te ondernemen, het effect van de beloften was immers nog niet uitgewerkt.

De verklaring van de premier kwam onverwacht, maar de reactie van de bevolking was toch enorm. Er waren de volgende dag al protestbijeenkomsten. Feministische groepen en de linkse partij Razem mobiliseerden op de sociale netwerken voor betogingen op 3 april. Een van de facebookgroepen kreeg op twee dagen tijd 66.000 likes bijeen.

Afgelopen zondag kwamen er 4000 tot 5000 betogers op straat in Warschau, 2000 in Krakau en honderden in andere Poolse steden. Er waren ook internationale acties in Londen en Oslo. Voor Polen is dit een grote mobilisatie. In Warschau en Krakau waren er meer betogers dan op de internationale vrouwendag, terwijl de acties op 8 maart maandenlang voorbereid worden.

Een ander ordewoord was om uit de kerken te vertrekken op zondagvoormiddag waar de brief van de bisschoppen werd voorgelezen. Velen gingen enkel naar de mis om te protesteren, maar het aantal vertrekkers was toch indrukwekkend. Videobeelden van kerken die leeglopen gaan overal rond op het internet. In enkele kerken van Krakau gaven de priesters er de voorkeur aan om de tekst niet voor te lezen.

Kleerhangers symboliseren de illegale abortussen. Dit werd dan ook het symbool van de beweging. In Warschau hingen betogers kleerhangers aan de bomen voor het stadhuis. Ze wezen erop dat een verbod op abortus niet leidt tot minder abortussen maar wel tot gevaarlijker omstandigheden. Elk jaar zijn er tussen de 80.000 en 200.000 illegale abortussen in Polen. Dit gebeurt zonder de nodige medische begeleiding en tegen een hoge financiële prijs. De slogans hadden niet alleen betrekking op de gezondheid van vrouwen, maar ook op het recht van vrouwen om over hun eigen lichaam te beslissen en er werd een scheiding van kerk en staat geëist.

Op maandag 4 april stelde de premier dat ze slechts een “persoonlijk standpunt” naar voor bracht. Dit zal de actievoerders niet stoppen maar meer zelfvertrouwen geven om de beweging door te zetten tot de regering toegeeft. Er is een nieuw actiecomité opgezet, “Alliantie om de keuze te veroveren”. Dit comité roept voor komende zaterdag op tot een betoging voor de kantoren van de premier.

Binnen het actiecomité zijn er tegenstanders van het wetsvoorstel die weigeren om op te komen voor vrije toegang tot gratis abortus. Wij denken dat dit verkeerd is. De zogenaamde ‘compromiswet’ van 1993 voorziet geen garantie op de mogelijkheid van abortus in de gevallen die volgens de wet legaal zijn. Dokters kunnen steeds weigeren om dit uit te voeren. Dokters mogen zelfs weigeren om contraceptieve middelen voor te schrijven op basis van hun persoonlijke overtuigingen. Vrouwen moeten dus naar een ziekenhuis gaan en daar zoeken naar een dokter die bereid is om hen te helpen. Sommige dokters en ziekenhuizen blijven treuzelen met de procedure tot de wettelijke periode waarbinnen abortus kan verstreken is.

Het zou een gemiste kans zijn als we nu niet gaan voor een reëel recht op abortus. De spontane en naar Poolse normen massale protesten tonen dat het mogelijk is om een grote beweging uit te bouwen waarmee de regering tot toegevingen kan gedwongen worden, ondanks de lobby van de kerk. Als dit gebeurt, zou het een formidabel precedent zijn voor toekomstige strijd tegen de conservatieve regering. Als we het potentieel laten voorbijgaan, zullen er ongetwijfeld nog meer aanvallen volgen op de vrouwenrechten, LGBT-rechten en op migranten.

Een deel van het actiecomité is voor een apolitieke benadering, waarbij het protest beperkt blijft tot de kwestie van abortus en niemand in de beweging een eigen politiek standpunt mag innemen. Dat zou de strijd verzwakken, het is belangrijk om de strijd voor vrouwenrechten te koppelen aan sociale kwesties zoals de lage lonen, het gebrek aan sociale bescherming, de besparingen op de ziekenhuizen, … Dit zou het mogelijk maken om nieuwe lagen in actie te brengen.

Alternatywa Socjalistyczna neemt enthousiast deel aan de strijd voor het recht op gratis abortus. Tegelijk wijzen we erop dat het kapitalisme vrouwen niets te bieden heeft, dit systeem maakt gebruik van vrouwenonderdrukking om de dominantie van de rijke elite te behouden.