Tag: Myanmar

“We zetten strijd tegen dit terroristisch militair regime door. We kunnen deze strijd niet alleen winnen, we hebben internationale steun nodig”

Wereldwijd zijn werkenden en jongeren onder de indruk van het vastberaden verzet in Myanmar tegen de militaire machtsovername en de brutale onderdrukking die daarop volgden. De arbeidersklasse heeft een centrale rol gespeeld. International Socialist Alternative sprak hierover met Khaing Zar, een voortrekster van de vakbond van textielarbeiders en nationaal penningmeester van de Confederatie van Vakbonden van Myanmar.

ISA: Dank u dat u de tijd neemt om met ons te praten. Wij waren bijzonder onder de indruk van het onmiddellijke verzet tegen de staatsgreep waarin de werkende klasse – zorgpersoneel, textielarbeiders, … – een zeer actieve rol speelde. Dit leidde tot het opzetten van de Civil Disobedience Movement (CDM). Kan u uitleggen hoe dat gebeurde en welke rol uw vakbond bijvoorbeeld speelde?

Khaing Zar: Ja, als vakbond hadden we onmiddellijk een vergadering van het uitvoerend comité, dat is ons centraal orgaan, om te beslissen hoe te reageren op de staatsgreep. We besloten om niet met de militairen samen te werken. We hebben een verklaring uitgegeven om dat uit te leggen, en we hebben onze leden georganiseerd om deel te nemen aan de betogingen tegen de militaire staatsgreep.

ISA: Vorig jaar was er een grote protestbeweging in Wit-Rusland. De arbeiders waren zeer actief in hun verzet tegen het regime, maar ze waren niet onafhankelijk georganiseerd. In Myanmar was er wel sprake van een onafhankelijke organisatie van de werkende klasse, onder meer in de zorg en de textielsector?

Khaing Zar: We hebben natuurlijk onze eigen organisatie. Onze leden wilden weten wat ze moesten doen en wachtten op onze beslissing. Dus op 2 februari, de dag na de staatsgreep, waren ze klaar om te handelen.

ISA: Vorige week zouden de scholen weer openen, maar naar verluidt boycotten veel studenten ze. Is dat zo, en zo ja waarom?

Khaing Zar: De studenten en scholieren willen niet naar school vanwege het militaire bewind. Bovendien was er een bomaanslag op een school waarbij twee jongeren gewond raakten, waardoor veel ouders ongerust waren over hun kinderen. Kinderen op de kleuterschool of de lagere school, die niet politiek bewust zijn, gaan niet naar school omdat hun ouders zich zorgen maken.

ISA: We begrijpen nu dat de economische situatie in het land heel slecht is, veroorzaakt door de staatsgreep en verergerd door Covid. Hoe is de situatie voor de arbeidersklasse en voor uw leden in de textielindustrie?

Khaing Zar: Na de militaire staatsgreep hebben bijna 200.000 kledingarbeiders en 500.000 bouwvakkers hun job verloren. Veel van onze leden verliezen hun job, vooral de leiders van de vakbond. Omdat ze hebben deelgenomen aan de betogingen, worden ze nu opgejaagd door het leger. Veel van onze leden en heel wat vakbondsleiders zijn moeten onderduiken. Zij verliezen dus hun job. Maar het zijn niet alleen onze leden. Honderdduizenden anderen verliezen hun job omdat op 14 maart grote industriegebieden zoals Hlaing Thar Yar en Shwepyitha door het leger werden aangevallen, waardoor vele, voornamelijk Chinese, fabrieken werden gedwongen te sluiten. De reden hiervoor was dat er in deze zones grote betogingen waren geweest die door het leger met harde hand werden neergeslagen. Hierdoor kwamen 150.000 arbeiders in slechts één zone zonder werk te zitten. Daarna heeft het leger de staat van beleg afgekondigd voor beide zones. De arbeiders moeten maar terugkeren naar hun dorpen, zij kunnen niet meer aan het werk vanwege deze aanvallen en omdat het vervoer naar deze zones is stopgezet. Na een week zijn de fabrieken weer open gegaan, maar nog steeds kunnen de arbeiders niet terugkomen. Hetzelfde gebeurt nog steeds: elke dag zijn er bomaanslagen in de industriezones. Het leger doet ook brutale huiszoekingen.

ISA: De situatie van de arbeiders in de industriezones is zeer belangrijk. We hebben ook veel gehoord over arbeiders in de publieke sector, in de steden, over de repressie tegen medisch personeel met arrestaties, en het ontslaan van leraren. Het lijkt erop dat in de Myanmarese revolutie, vergeleken met sommige andere bewegingen in de wereld, de rol van de arbeidersklasse centraler staat, en dus met meer repressie te maken heeft?

Khaing Zar: Ik zou zeggen dat de rol van de vakbonden en arbeiders heel belangrijk is. Er zijn veel leraren, dokters, verpleegkundigen en vroedvrouwen, treinpersoneel … betrokken in de strijd tegen de staatsgreep. Veel arbeiders uit verschillende sectoren sluiten zich aan bij de beweging voor burgerlijke ongehoorzaamheid, CDM. De regering, het militaire regime, probeert hen te dwingen terug aan het werk te gaan. Dat is waarom veel arbeiders opgepakt zijn of met een arrestatiebevel geconfronteerd worden. Velen hebben hun huizen moeten verlaten en zijn ondergedoken. Velen van hen die in de overheidssector werken, wonen in woningen die door de regering ter beschikking zijn gesteld. Nu zetten de militairen hen onder dwang uit hun huizen. Veel van die arbeiders die zich bij de CDM hebben aangesloten, bevinden zich dus in een heel moeilijke situatie. Daarom kan het militaire regime, dat nu al meer dan 100 dagen aan de macht is, het land niet besturen. Dat zullen we niet toestaan, we zullen doorgaan. We moeten de campagne nu opvoeren. Wij organiseren de leraren, laten zien hoe je een vakbond opricht en brengen hen in contact met de internationale vakbonden.

ISA: Er is al een paar keer gewezen op de CDM. Speelt die nog steeds een centrale rol in de strijd en hoe gebeurt dit dan?

Khaing Zar: De arbeiders staan nog steeds achter de CDM, zij gaan niet aan het werk omdat ze zich tegen het militaire regime verzetten. Dat komt omdat wij, het volk van Myanmar, zeer slechte ervaringen hebben met het militaire bewind. Ik ben er zeker van dat je weet dat Myanmar vele decennia onder militair bewind stond. Ons onderwijssysteem werd vernietigd, er werd gebruik gemaakt van kinderarbeid en dwangarbeid. Er was geen vrijheid van vereniging. Er waren geen werknemersrechten of mensenrechten. Er waren veel gevallen waarin kinderen als dwangarbeiders bij hun familie werden weggehaald. Dat was een zeer bittere en moeilijke situatie. We willen dus absoluut niet terug naar het militaire regime. Daarom moeten we ons verzetten tegen deze militaire staatsgreep.

ISA: Wij begrijpen de problemen met het militaire bewind, maar de NLD-regering was niet bepaald arbeidersvriendelijk. Evenmin had zij een goede relatie met de nationale minderheden, met name de Rohingya’s. Wat vindt u van de NLD en de regering van nationale eenheid – zullen zij de rechten van de arbeiders verdedigen?

Khaing Zar: Wij zitten in dezelfde situatie als vakbonden over de hele wereld: we krijgen doorgaans geen steun van regeringen. In de nieuwe regering die door de NLD wordt voorgesteld zie ik geen mensen die iets weten over vakbonden. De meeste NLD-leden die nu in functie zijn, zaten in de gevangenis onder het militaire bewind. We hebben tijd nodig om hen in te lichten en te vormen rond de positie van de werkenden. We hebben tijd nodig, maar die hebben we enkel als we betere omstandigheden kennen.

ISA: Bij de verkiezingen die ongeldig verklaard werden door het leger waren er enkele arbeiders en vakbondsleden kandidaat. Wat was hun rol in de verkiezingen?

Khaing Zar: We hadden enkele eigen kandidaten, hoewel we natuurlijk verloren. In de meeste gevallen won de NLD. Natuurlijk wilden de meeste mensen dat de NLD zou winnen, maar we hebben wel mensen nodig die de rechten van arbeiders begrijpen en die de arbeiders in het parlement verdedigen. We zagen in de vorige regering niemand die de arbeidersproblemen begreep, maar we wilden in het parlement vertegenwoordigd worden. Daarom hebben enkele van onze leden aan de verkiezingen meegedaan. We hebben dit gedaan zonder enige coördinatie met de NLD.

ISA: Je had het over de noodzaak van internationale steun voor vakbondsactivisten in Myanmar, onder meer om te wegen bij de Internationale Arbeidsorganisatie en andere organen. Onze ervaring is dat de meest effectieve solidariteit tot stand komt wanneer er direct contact is tussen de arbeiders op de werkplekken. Er is in Myanmar een groot probleem met de textielindustrie. H&M is een belangrijke klant. H&M schortte aanvankelijk zijn contract op, maar is nu weer begonnen met inkopen. In Spanje, Chili, Nieuw-Zeeland en ik meen ook in België waren er recent stakingen of andere acties bij H&M. Rechtstreeks contact met de werknemers is altijd nuttig, omdat zij het management onder druk kunnen zetten of het gebruik van goederen kunnen boycotten. Daarnaast is er de export van olie en gas, sectoren waarin werkenden georganiseerd zijn. Het boycotten van leveringen uit Myanmar zou het regime ondermijnen. Zijn er gesprekken in die zin gevoerd?

Khaing Zar: De Internationale Arbeidsconferentie (ILC) staat op het punt te beginnen en daar zullen wij de legitimiteit van het Myanmarese leger aanvechten. Voor het begin van de conferentie hadden wij een vergadering met het Internationaal Verbond van Vakverenigingen (ITUC) om hen te vragen onze oproep op de ILC te steunen en de regering van nationale eenheid (NUG) te erkennen. Alle internationale vakbonden zijn het met ons eens, steunen ons. Op het ILC steunt de arbeidersgroep onze oproep. Zowel de militairen als de NUG hebben delegaties naar het ILC gestuurd en beide hebben zich aangemeld. Het is nu dus aan de IAO om te bepalen wie wordt toegelaten.

Onlangs heeft de Wereldgezondheidsorganisatie besloten Myanmar uit te sluiten van hun jaarlijkse bijeenkomst omdat zij niet konden beslissen wie de legitieme vertegenwoordiger was. We willen niet dat hetzelfde gebeurt met de ILC. De IAO moet het militaire regime verwerpen en de NUG erkennen – we zijn daar nog mee bezig.

Wat de bedrijven betreft, werk ik als voorzitter van de Industrial Workers Federation of Myanmar samen met de merken die in Myanmar actief zijn. Ik was geschokt toen zij aankondigden dat zij het plaatsen van orders zouden verlengen. Vóór deze aankondiging onderhandelden we met hen over een overeenkomst om werknemers te beschermen die hun job kwijtraken door de militaire aanvallen. We leggen nu de laatste hand aan die overeenkomst om arbeiders te beschermen, met name om te benadrukken dat ze niet mogen worden gediscrimineerd vanwege de veiligheidskwestie. Op dit moment is het zo dat als werknemers niet weer aan het werk kunnen, zij na drie of vijf dagen kunnen worden ontslagen zonder compensatie. Wij pleiten ervoor dat werknemers niet zonder vergoeding kunnen worden ontslagen – dat zal na ons akkoord worden toegepast.

Ik maak me grote zorgen over de werknemers die niet hebben kunnen werken, die hun job zijn kwijtgeraakt. Daarom zijn wij in gesprek gegaan met de merken, maar nu zie ik dat zij hun orders in Myanmar hervatten. Daar ben ik het niet mee eens.

Wat de olie- en gasbedrijven betreft, vragen wij om uitgebreide sancties, vooral voor de olie- en gasbedrijven. Wij richten ons op deze sectoren omdat olie en gas veel geld opbrengen voor de militairen, en dat moet onmiddellijk stoppen. Een andere kwestie is die van de verzekeringen: we vragen nu aan de verzekeringsmaatschappijen om niet meer in Myanmar te investeren, want zonder verzekeringen kan geen enkel bedrijf werken. Dat is heel belangrijk, en daar zijn we nu mee bezig.

ISA: Een hefboom op de merken die momenteel niet gebruikt wordt, is die van het personeel van de grote textielmerken. Moet er geen campagne komen onder het personeel van de textielwinkels om jullie strijd te steunen?

Khaing Zar: Ja, daar ben ik het zeker mee eens.

ISA: Vrouwen stonden vooraan in het protest tegen de staatsgreep. Ze werden na arrestaties vaak het slachtoffer van afschuwelijk seksueel geweld. De actieve rol van vrouwen in inspirerend en met ISA en ROSA hebben we informatie daarover verspreid. Hoe ziet u de situatie van vrouwenrechten in Myanmar vandaag?

Khaing Zar: Ik zie dat veel vrouwen de revolutie leiden vanuit hun eigen positie. Ik zie dat in de vakbeweging en NGO’s, niet alleen in mijn eigen vakbond, veel vrouwen de activiteiten leiden. Maar zoals je zegt is seksuele intimidatie breed verspreid. Dat blijkt onder meer uit wat gebeurd is met Saw Myo Aye, één van de leidsters van de ‘Solidariteit van vakbonden in Myanmar’. Ze werd opgepakt en is helemaal niet in orde waardoor ze medische hulp nodig heeft. In de beweging zie ik dat mannen en vrouwen samen strijden. Vrouwen blijven zeker niet achter in het protest!

ISA: We zagen het cijfer dat 60% van de betogers in Myanmar vrouwen zijn?

Khaing Zar: Ja, dat kan wel kloppen.

ISA: We zouden graag wat meer willen weten over de rol van uw vakbond – we begrijpen dat wettelijk gezien vakbonden nieuw zijn, wat het des te indrukwekkender maakt dat ze een belangrijke rol spelen. Ook de rol van de textielarbeiders is zeer indrukwekkend. Hoe heeft uw vakbond zich ontwikkeld?

Khaing Zar: Op dit moment proberen we ons best te doen om arbeiders te steunen die de beweging van burgerlijke ongehoorzaamheid steunen. Zij verliezen hun loon, hun huis. Velen bevinden zich in een moeilijke situatie. Dus via de internationale vakbonden zamelen we al het geld in dat we kunnen krijgen. Telkens als we steun krijgen van de internationale gemeenschap, sturen we steun naar de arbeiders. En we doen wat we kunnen in het land.

Sommige van onze leiders moeten uitwijken naar de bevrijde gebieden waar de National Defence Force (NDF) een basis heeft opgebouwd. Waar onze leden zich organiseren, nemen we deel aan de betogingen met anderen, met andere politieke groeperingen. We proberen arbeiders in verschillende sectoren te organiseren en hen in contact te brengen met internationale organisaties, zodat we alle hulp kunnen krijgen die mogelijk is. Tot slot zou ik jullie om hulp willen vragen, jullie leiders om druk uit te oefenen op de regeringen om de militaire junta niet te erkennen op de ILC. We hebben echt alle internationale organisaties nodig, te beginnen met de VN, om te weigeren deze regering te erkennen, om haar te dwingen weg te gaan.

ISA: Je sprak over hoe slecht het militaire regime in het verleden was. Helaas noemde het zichzelf de Birmese Socialistische Boeddhistische Partij. En, natuurlijk, ISA is een socialistische organisatie. Hoe kijk je tegen socialisme aan?

Khaing Zar: Als vakbondsmilitant vertrek ik van een sociaaldemocratische ideologie en natuurlijk hebben veel partijen in het verleden socialistische en coöperatieve ideeën gebruikt. Ik denk dat de ideeën niet slecht zijn, maar de uitvoering was verkeerd. Ze zijn gecorrumpeerd, zodat de mensen het systeem niet vertrouwen. De mensen zien het niet als een probleem met een partij, maar met het systeem. Als vakbond hebben we plannen om onze leden voor te lichten, om hen de verschillende ideologieën bij te brengen. We hebben het natuurlijk erg druk gehad en hebben dat nog niet kunnen doen, maar onder de leiding hebben we plannen besproken. In 2012 waren we van plan een ideologische opleiding voor onze leidende leden te organiseren. We denken dat dit heel belangrijk is. Er wordt in Myanmar veel gesproken over democratie, maar de mensen begrijpen niet echt wat democratie is. We hebben veel politieke vorming nodig.

ISA: Is er tot slot nog iets wat je wil zeggen?

Khaing Zar: Als we meer kunnen communiceren, kan ik meer informatie delen. Wat de textielmerken betreft, hebben we nu een veilige plaats van waaruit we ons kunnen organiseren. Er zijn veel schendingen; het is heel moeilijk om ervoor te zorgen dat de rechten van de arbeiders worden geëerbiedigd. Maar ik denk wel dat de toeleveringsketens belangrijk zijn voor bedrijven als H&M, Primark, Adidas … Aangezien er problemen zijn met de veiligheid, zoals bomexplosies, huiszoekingen, arrestaties, ontvoeringen en plunderingen in industriegebieden, moeten de merken er samen met hun toeleveranciers voor zorgen dat hun toeleveranciers en fabrieken de rechten van de werknemers volledig eerbiedigen en niemand ontslaan omdat ze om veiligheidsredenen of vanwege communicatieproblemen afwezig zijn op het werk.

We blijven terugvechten tegen het terroristische militaire regime. We kunnen deze strijd niet alleen winnen. We hebben internationale steun nodig. Dan geloof ik dat we zullen winnen.

Na bijna 3 maanden van heldhaftig massaal verzet tegen de staatsgreep, zet het leger van Myanmar, de Tatmadaw, zijn schrikbewind voort. De junta is meedogenloos in haar onderdrukking van de beweging. Officiële schattingen spreken van 739 doden en meer dan 3300 gearresteerden en een memo van 11 april gaf de militaire troepen de opdracht de demonstranten “te vernietigen”.

Artikel door Campagne ROSA

In de afgelopen weken heeft het systematische geweld van het leger tegen vrouwen, met name seksueel geweld, tot een uitbarsting van woede geleid. Op de sociale media circuleerden foto’s van twee vrouwen, Ma Khin Nyein Thu, 31 jaar, en Ma Hsu Linn Htet, 19 jaar, waarop te zien is welke afschuwelijke verwondingen het leger hen heeft toegebracht tijdens hun gevangenschap. De 17-jarige anti-regime demonstrante Ma Shwe Yamin Htet, die een cel deelde met Ma Khin Nyein Thu, sprak zich moedig uit over de martelingen en het seksueel geweld van de militairen tegen haar celgenoot. Seksueel geweld en seksistische marteling en vernedering zijn wijdverbreid. Een paar dagen geleden sleepten de militairen 10 mensen uit hun huizen in Yangon omdat ze op potten en pannen hadden geslagen uit protest tegen de staatsgreep. Soldaten dwongen hen vervolgens om op de potten en pannen te blijven slaan en lieten twee vrouwen twee uur lang in hun pyjama op straat dansen.

Deze vrouwenhaat en het brute seksuele geweld van de militairen is niet nieuw. Het geweld van de Tatmadaw tegen vrouwen is berucht, in het bijzonder de verkrachting van Rohingya-vrouwen en vrouwen van andere etnische minderheden. Seksueel geweld gaat over het demonstreren en uitoefenen van macht. In elke oorlog en contrarevolutie worden verkrachting en geweld tegen vrouwen gebruikt om revolutionaire opstanden van de arbeidersklasse te demoraliseren en neer te slaan, in het bijzonder vrouwen uit de arbeidersklasse, die vaak in de voorste gelederen van de strijd staan.

Vrouwen van de arbeidersklasse, vooral jonge vrouwen, hebben in de frontlinie gestaan van de strijd tegen het uiterst reactionaire en patriarchale militaire regime. Veel van de “martelaressen” van de beweging zijn jonge vrouwen. Het eerste bekende dodelijke slachtoffer van de staatsgreep was de 20-jarige studente Mya Thwate Khaing. Een van de bekendste slachtoffers is de 19-jarige Angel Kyal Sin, die werd vermoord terwijl ze een t-shirt droeg met de slogan: “Alles komt goed.” Dit zijn slechts twee voorbeelden van de talloze vrouwen die hun leven hebben opgeofferd in deze heroïsche strijd tegen de repressie.

Vrouwelijke arbeiders hebben de afgelopen jaren het voortouw genomen in de stakingsbeweging en in de arbeidersstrijd in belangrijke sectoren. Het was zorgpersoneel dat als eerste in staking ging na de staatsgreep en zo de beweging van burgerlijke ongehoorzaamheid op gang bracht. Kort daarna kwamen daar personeelsleden uit het onderwijs bij. Dit is onderdeel van een wereldwijde trend van radicalisering van vrouwelijke arbeiders, in het bijzonder in de gezondheidszorg en het onderwijs. Stakingen van textielarbeiders, die voor het merendeel uit vrouwen bestaan, zijn ook een belangrijke factor in de strijd tegen de staatsgreep.

Naast hun belangrijke rol op de werkvloer en op straat, hebben vrouwen zich tegen de junta verzet door seksistische taboes op hun kop te zetten. Het opvallendste voorbeeld hiervan is de “longyi” of sarong revolutie, waarbij demonstranten het traditionele “htamein” kledingstuk van vrouwen, ondergoed en soms zelfs maandverband als “barricades” hebben opgehangen om de militairen te vertragen, die niet onder de kleding door kunnen. Dit is gebaseerd op het bijgeloof dat vrouwenkleding onder het middel de energie van mannen kan aantasten. De htamein is aangenomen als symbool van verzet en wordt gebruikt als vlag. Op de Internationale Vrouwendag mobiliseerden vrouwen onder de slogan “onze htamein, ons vaandel, onze overwinning”. Sommige mannen in de beweging hebben op de sociale media foto’s van zichzelf geplaatst waarop ze de htamein op hun hoofd dragen, waarmee ze seksistische opvattingen over het lichaam van vrouwen verwerpen.

Vrouwen in de revolutie strijden moedig voor hun democratische rechten en tegen onderdrukking, maar ook tegen gendergeweld en vrouwenhatende taboes. Socialistische feministen over de hele wereld van International Socialist Alternative en Rosa International Socialist Feminists zijn solidair met de arbeidersklasse, de armen en de onderdrukte vrouwen in Myanmar en met de massabeweging tegen de staatsgreep. Wij veroordelen de gruwelijke daden van seksueel geweld door de Tatmadaw en staan achter jullie in de strijd voor een wereld zonder gendergeweld, onderdrukking of uitbuiting.

Na meer dan twee maanden massaal verzet tegen de militaire staatsgreep in Myanmar, is de junta nog niet verdreven. Dit leidt tot discussie over hoe het verder moet en op welke bondgenoten kan gerekend worden. International Socialist Alternative meent dat de heldhaftige massa’s die de junta in het nauw gedreven hebben de kracht zijn die het werk moet afmaken.

Door Geert Cool

Algemeen offensief van de massa’s nodig

De afgelopen maanden toonden de massa’s dat ze vastberaden zijn om de macht van de legerleiding te breken. Die macht is niet alleen politiek: er zitten economische belangen achter, in het bijzonder met de door het leger gecontroleerde bedrijven maar ook met een economisch systeem gericht op uitbuiting en onderdrukking van de werkende bevolking en de armen.

Het is logisch dat in de bescherming tegen het geweld van het leger wordt uitgekeken naar efficiënte methoden, waaronder medische hulp en zelfs naar bewapening tegen de terreur van de junta. Na deze logische eerste stap volgt de coördinatie van verdedigingsgroepen onder de democratische controle van diegenen die de revolutie maken: de werkenden, jongeren en armen. Textielarbeiders, zorgpersoneel, leerkrachten … hebben er met hun stakingen voor gezorgd dat de militaire leiders niet wegkwamen met hun staatsgreep. Zij mogen het initiatief nu niet uit handen geven. De verdediging van de beweging is geen louter militaire kwestie. Moest dit het geval zijn, dan had het leger de beweging al lang neergeslagen. De beweging houdt vol omwille van de brede steun in de samenleving: dat is een politieke kwestie.

Stakingen zetten de toon en wijzen op de belangrijke rol van de werkende klasse in het paralyseren van het volledige systeem. Intuïtief wordt naar eenheid gezocht in de strijd tegen de legerleiding, waarbij ook naar de vele minderheidsbevolkingsgroepen wordt gekeken. Toch is de macht van het leger nog niet gebroken. De repressie slaat om zich heen, de dodentol loopt op.

Het is indrukwekkend dat de beweging het al ruim twee maanden volhoudt. Er zal echter een algemeen offensief nodig zijn om duidelijk te maken de junta steeds meer geïsoleerd staat en om te vermijden dat de legerleiding tijd krijgt om zich te reorganiseren om nadien des te repressiever toe te slaan.

Strijd is niet enkel militair, maar ook politiek

Een algemeen offensief vereist samenwerking en een politiek programma dat de doelstellingen van de beweging omschrijft. Het breken van het leger, betekent ook de economie van het land hertekenen. Het verdedigen van de eigen economische belangen van het leger was een belangrijke reden achter de staatsgreep. Een programma om de rijkdom van het land te gebruiken in het belang van de meerderheid van de bevolking is essentieel. Zo kan bovendien aangetoond worden dat de generaals niet de belangen van de soldaten en hun families verdedigen, om hen los te weken van het huidige regime.

Een politiek programma van maatschappijverandering moet de volledige ontmanteling van de Tatmadaw (het leger) omvatten, naast het in publieke handen nemen van de sleutelsectoren van de economie om een democratische planning mogelijk te maken gericht op de noden van de meerderheid van de bevolking, het erkennen van de rechten van alle minderheden met het recht op zelfbeschikking, inclusief het recht op afscheiding, en het verwerpen van elke inmenging door buitenlandse regeringen die elk hun economische belangen van uitbuiting van de Myanmarese bevolking verdedigen. Dat is noodzakelijk om te vermijden dat een regimewissel slechts een ‘democratisch masker’ oplevert, zoals Orwell het in 1929 omschreef in een artikel over het toenmalige koloniale Birma.

Deze revolutie zullen de massa’s niet winnen door barricade per barricade heldhaftig te vechten, maar door een alternatief voor de organisatie van de samenleving te verdedigen. Dat is waarmee ze een antwoord kunnen bieden op alle vormen van onderdrukking. Het is bovendien de manier waarmee de beweging een grotere aantrekkingskracht zal uitoefenen op gewone agenten en soldaten die het beu zijn om op hun broeders en zusters te schieten, maar pas de oversteek naar de beweging zullen maken als ze er de basis voor een alternatieve samenleving in zien.

Geen vertrouwen in gelijk welk establishment: lokaal, nationaal of internationaal

Heel wat betogers hopen dat de VN zal tussenkomen om orde op zaken te stellen. De woede tegen het Chinese regime wordt versterkt door het feit dat dit regime een sterker VN-standpunt blokkeert. Het is echter een illusie te denken dat de VN een ‘neutraal’ orgaan zou zijn, dat los staat van de belangen van de verschillende grootmachten.

Bovendien moet opgemerkt worden dat er bij de veranderingen in Myanmar vanaf 2010 actief werd samengewerkt met figuren uit VN-kringen waarbij een programma van opening naar het westen werd uitgevoerd. Het resultaat was een economische ontwikkeling, maar ook een enorme ongelijkheid met elementen van maffiakapitalisme waar zowel het leger als een aantal etnische legers volop aan deelnamen.

Als er vanaf 2010 veranderingen kwamen, was dit niet ingegeven door de belangen van de bevolking. Het was een zelfverdediging van minstens een deel van de legerleiding tegen de dreiging van compleet verval van het systeem en massaprotest dat een einde kon maken aan het regerende establishment. Het ging om liberale hervormingen van bovenaf om revolutie van onderuit te vermijden.

Tien jaar later zien we het falen van dit beleid: de internationale kapitalistische crisis en de gezondheidscrisis hebben de bestaande ongelijkheden en spanningen verscherpt en op een kookpunt gebracht. Waarom zou de VN het vandaag anders aanpakken? Neen, voor verandering moeten we niet naar het establishment in eigen land of in andere landen kijken, maar naar de massa’s. Zij hebben de potentiële kracht om alles plat te leggen, maar ook om de samenleving zelf in handen te nemen waarbij de winsthonger van big business, multinationals en maffiosi wordt uitgeschakeld.

Betogers stellen heel wat hoop in een alternatief leger, samengesteld uit de strijdkrachten van etnische legers. Met meer dan honderd etnische minderheden en heel wat brandhaarden kent Myanmar al decennia elementen van burgeroorlog. Grote delen van het land worden in de praktijk niet gecontroleerd door het officiële regime. Pogingen om tot akkoorden te komen, werkten tot op zekere hoogte. Vooral als het gesmeerd werd met inkomsten uit al dan niet officiële handel. Economische crisis zet dit alles onder druk en zorgt ervoor dat voorheen bestaande spanningen terug sterker op de voorgrond treden.

Heel wat arme mensen die deel uitmaken van etnische minderheden steunen het protest tegen de militaire staatsgreep. Etnische legers doen dit ook, ze hopen op een meer federaal systeem indien de junta verslagen wordt. De Nationale Liga voor Democratie (NLD) van Aung San Suu Kyi, en de door de NLD geleide parallelregering CRPH, lijkt daarop in te spelen en reikt de hand naar de etnische legers.

Werkende klasse staat centraal in de strijd

Het is belangrijk dat de beweging zich richt op de werkenden en armen om tot verandering te komen en hun actieve steun mobiliseert rond een programma van sociale verandering en het recht op zelfbeschikking. Hoop vestigen op de etnische legers, althans op de leiders van die legers, omvat grote gevaren zowel op een escalatie van etnisch geweld en burgeroorlog als op vormen van maffia-kapitalisme. In het noorden van Myanmar gingen voormalige ‘communistische’ rebellengroepen zonder problemen over tot drugsproductie en -handel op grote schaal, het bouwen van casinosteden om een stroom van goktoerisme uit China aan te trekken, handel in exotische dieren en de bijzonder lucratieve handel in edelstenen zoals het mineraal Jade. Dit kan enkel vermeden worden indien de georganiseerde zelfverdediging onder democratische controle van de werkende massa’s en de armen staat.

Na twee maanden massaprotest zijn de barsten in het staatsapparaat nog relatief beperkt, of komt er alleszins weinig van naar buiten. Het lijkt erop dat het regime hoopt dat het zich kan versterken door Russische steun te gebruiken om het Chinese regime volledig aan boord te houden. Op de verhouding met China zitten er historisch spanningen. Dat komt onder meer door Chinese steun aan groepen in het noorden van Myanmar. Het blokkeren van de Chinese plannen voor de bouw van de Myitsone Dam in 2011 onder Thein Sein kwam hard aan. De beslissing was deels ingegeven door angst voor protest en deels door een poging om de invloed van de grootmachten in Myanmar evenwichtiger te maken met een grotere rol voor het Westen.

Huidig juntaleider Min Aung Hlaing werd in 2010 gepromoveerd in het leger na een militair offensief tegen de Myanmar National Democratic Alliance Army in Kokang, een leger van etnische Han-Chinezen. Niet dat dit hem ervan weerhield om meteen daarna met het Chinese regime te onderhandelen in een poging om een akkoord te sluiten rond het conflict in Kachin.

Voor zowel het Chinese regime als de junta van Myanmar is de economische inzet belangrijker dan de verschillende standpunten omtrent de autonomie van etnische minderheden in het noorden van Myanmar. Dat blijkt onder meer uit de welwillende opstelling van de legerleiding tegenover het United Wa State Army, dat Chinese steun geniet en een deel van de drugshandel controleert, maar met Yangon Airways ook een belangrijk deel van het binnenlandse luchtverkeer bezit. Het United Wa State Army is met 30.000 strijders de sterkste etnische militie in het land en het semi-autonome Wa sluit vandaag eerder bij de Chinese provincie Yunnan aan dan bij Myanmar. Onder het gezamenlijk bewind van de NLD en de legerleiding vanaf 2015 was er een sterke toename van Chinese investeringen in Myanmar.

Rol van de NLD

De spanningen tussen de legerleiding en de NLD zijn deels symbolisch. Zo speelt Min Aung Hlaing al jarenlang een belangrijke rol in het tegenhouden van de grondwetswijziging die gevraagd werd door de NLD van Aung San Suu Kyi. Nu voorziet de grondwet dat iemand met directe familie in het buitenland geen president kan worden. Vooraleer Aung San Suu Kyi de door haar beoogde functie van president kan uitoefenen, is er dus een grondwetswijziging nodig. Het verklaart wellicht waarom de NLD vandaag de eis om de bestaande grondwet te verwerpen zo snel opneemt. Voor echte verandering zal er echter meer nodig zijn dan een aanpassing van het grondwetsartikel dat maakt dat ASSK geen president kan worden…

De belangrijkste factor in het groeiende conflict tussen de NLD en de legerleiding in de aanloop naar de staatsgreep van 1 februari is ongetwijfeld de strijd om toegang tot lucratieve delen van de economie.

De NLD was in 1988 een massapartij met betrokkenheid van onderuit, maar daar bleef het afgelopen decennium niet veel van over. Er bleef een sterke electorale steun die ging van enthousiasme tot vooral een stem tegen het leger. De NLD werd ondertussen vooral de politieke uitdrukking van die delen van de burgerij en de kleinburgerij die niet aan hun trekken kwamen bij de legerleiding.

De VS, Europa, Japan en anderen zagen in de NLD een meer betrouwbare partner om hun belangen te verdedigen, maar aarzelden eerder evenmin om samen te werken met het leger. Een voorbeeld van dergelijke samenwerking werd eind maart bekend: de Nederlandse pensioenfondsen APG en PGGM deden voor 2,3 miljard dollar aan dergelijke investeringen.

Het Chinese regime deed zaken met zowel het leger als de NLD, maar stond wantrouwig tegen de ‘openingen’ vanaf 2010 die zorgden voor een grotere rol van de VS en tevens voor problemen als het opschorten van het project rond de Myitsone Dam. Op dit ogenblik wil het Chinese regime ongetwijfeld vooral stabiliteit in Myanmar en geen massale protestbewegingen, die wel eens een bron van inspiratie in de hele regio kunnen worden.

De anti-Chinese gevoelens onder de bevolking, uit protest tegen de Chinese steun aan de junta op een ogenblik dat er een zichtbare Chinese aanwezigheid in de economie en het land is, worden maximaal benut door de junta om de beweging voor te stellen als een marionet van de VS en om China sterker in het eigen kamp te duwen. Tegelijk was het voor het bewind nuttig dat er op de nationale ‘Dag van de Strijdkrachten’ vertegenwoordigers waren van Amerikaanse bondgenoten als India en Thailand. Het uitspelen van deze regimes tegen elkaar kan tijd winnen voor de junta, maar zal geen stabiliteit brengen.

Mogelijk hoopt Min Aung Hlaing terug te keren naar de situatie van voor 2010. Dat is echter niet mogelijk. Er was een reden waarom het regime toen tot veranderingen moest overgaan: het was dat of aan protest onderuit gaan. Een poging om daar deels op terug te komen in de context van een nieuwe koude oorlog, is een bijzonder moeilijke evenwichtsoefening waarvan het uiteindelijke resultaat zal bepaald worden door het massaprotest op straat.

Het zijn de revolutionaire massa’s die de revolutie maken

De massa’s in Myanmar hebben potentiële bondgenoten in het buitenland: werkenden, jongeren en armen die opkomen voor hun belangen en daarvoor strijden tegen hun bazen en regeringen. Werkenden in strijd voelen dit instinctief aan: de solidariteit van activisten in de campagne voor vakbondsrechten bij Amazon in de VS werd beantwoord met solidariteit door steun door de Burma Federation of Trade Unions. Een offensief in Myanmar op basis van een algemene staking van onbepaalde duur, moet gekoppeld worden aan internationale solidariteitsacties vanuit de arbeidersbeweging. International Socialist Alternative zal er alles aan doen om dit te versterken, onder meer via haar Facebook-pagina ‘Revolutionary Workers’ Solidarity with #နွေဦးတော်လှန်ရေး’

De werkende klasse en de armen hebben niets te winnen bij de machtsstrijd van internationale grootmachten. Het gaat immers om een strijd wie de massa’s van Myanmar het meest mag uitbuiten. Zowel de NLD als de junta stellen een groot deel van hun hoop in deze machtsstrijd. De massa’s hebben een eigen agenda nodig die zich verzet tegen inmenging door buitenlandse kapitalistische machten en tegen een strijd op basis van binnenlandse marionetten van die machten. Een onafhankelijke klassenpositie is mogelijk: dat is de afgelopen twee maanden aangetoond met de heldhaftige strijd in de steden en op het platteland.

Op basis van de enorme solidariteit en vastberadenheid van onderuit kan de beweging winnen. De toenemende repressie, in het bijzonder de vreselijke dodentol op de ‘Dag van de Strijdkrachten’, is een waarschuwing: de beweging moet zelf in het offensief gaan om een eigen agenda op te leggen. Een oproep tot een nieuwe algemene staking van onbepaalde duur, georganiseerd door stakerscomités die zich lokaal, regionaal en nationaal coördineren en een scherp omlijnd eisenplatform uitwerken, is hoe een stap vooruit kan gezet worden.

Dit kan de basis vormen om tot een grondwetgevende vergadering te komen waarmee niet gewoon verandering aan de top maar verandering van de maatschappij wordt georganiseerd. De revolutie vandaag wordt van onderuit gevoerd door de werkenden, jongeren en armen van diverse etnische achtergronden. Zij moeten bepalen hoe de samenleving er moet uitzien en controle uitoefenen op alle instrumenten daartoe: van de zelfverdediging van de beweging tot het organiseren en beheren van de natuurlijke rijkdommen en de sleutelsectoren van de economie zodat een echte vrijwillige federatie van volkeren en etnische groepen op gelijkwaardige basis mogelijk wordt. International Socialist Alternative pleit voor een socialistische samenleving waarin de beschikbare middelen op democratische wijze worden ingezet in het belang van de meerderheid van de bevolking.

Terroristische Tatmadaw richt bloedbad aan in Myanmar

International Socialist Alternative spreekt, samen met arbeiders en jongeren over de hele wereld, haar totale afschuw en woede uit over de bloedige gebeurtenissen van afgelopen weekend in Myanmar.

Terwijl de militaire junta-leider Min Aung Hlaing zaterdag een banket organiseerde om de ‘Dag van de strijdkrachten’ te vieren, richtten zijn soldaten op straat een bloedbad aan. Daarbij kwamen 114 vreedzame betogers om het leven. Het werd nog erger: op zondag openden troepen het vuur op rouwenden die een begrafenis bijwoonden. Het lijkt erop dat de militairen bereid zijn tot het uiterste te gaan om hun heerschappij te verdedigen, terwijl de bevolking van Myanmar haar heroïsche strijd voortzet om zich te bevrijden van de dictatuur. Zoals velen zeggen, verschilt de Tatmadaw (het leger) nu nauwelijks meer van een terroristische organisatie. De Tatmadaw moet worden ontbonden.

Een opmerkelijk kenmerk van de strijd in Myanmar in de afgelopen weken is de eenheid van de verschillende nationale groepen, terwijl het leger blijft proberen hen te verdelen. De vele verschillende etnische groepen voeren nu al tientallen jaren strijd, ook gewapend, met de eis voor meer autonomie. Aung San Suu Kyi werd bijna universeel veroordeeld toen zij in 2017 de aanvallen van het leger op het Rohingya-volk rechtvaardigde. Hoewel er in delen van het land een staakt-het-vuren is afgekondigd, heeft het leger opnieuw bevolkingsgroepen in het noorden en oosten aangevallen. In het weekend werden twee nachten op rij dorpen die door het Karen-volk werden bezet, aan luchtaanvallen onderworpen.

Het “Algemeen Stakingscomité van Nationaliteiten” voert nu de steun op voor de stakingsgolf onder de eisen:

• Afschaffing van de dictatuur
• Vrijlating van politieke gevangenen
• Een federale democratische unie opbouwen
• Afschaffing van de grondwet van 2008

In een open brief aan alle gewapende etnische groeperingen, waaronder Karen National Army, Chin National Front, Arakan Army, Revolutionary Council of Shan state, National Socialist Council of Nagaland-Khaplang, staat: “Het is noodzakelijk dat de gewapende etnische organisaties collectief de bevolking beschermen.” Velen interpreteren dit als een poging om een nieuw federaal leger op te richten om de Tatmadaw te verslaan.

Een verenigde strijd van de verschillende volkeren tegen het militaire regime zou een enorme stap voorwaarts betekenen, en gekoppeld aan de oproep tot “hervatting van de staking” zou dit betekenen dat het epicentrum van wat voorheen een strijd van etnische groepen op het platteland was, nu naar de steden zou worden verlegd. Maar er is een gevaar. Als het nieuwe leger, zelfs indien het verenigd is, enkel een militaire strategie volgt, is er het gevaar dat Myanmar een oorlogsgebied wordt, vergelijkbaar met wat er in Syrië gebeurde.

Indien echter een multi-etnische zelfverdediging wordt opgericht en gecontroleerd door democratisch verkozen comités, gebaseerd op de werkplaatsen en de gemeenschappen, en gecombineerd met een algemene staking in het hele land, dan is er een enorme kans om de staatsgreep te verslaan.

De arbeidersklasse en de onderdrukte volkeren van Myanmar blijven in het centrum staan van het verzet tegen dit bloedige regime. Zo hebben artsen in Mandalay vrijdagochtend bij het krieken van de dag een staking tegen de militaire junta gelanceerd. Zoals onze correspondent uit Myanmar opmerkte: “De staking bij dageraad was zeer effectief. Het laat zien dat ze de staatsgreep op geen enkele manier steunen, dat we altijd vurig moeten zijn, altijd in opstand moeten komen.”

De stakingen van medisch personeel lopen voorop, maar de afgelopen weken waren er ook stakingen in de transportsector, het bankwezen, het onderwijs en de textielsector. Op woensdag riep het personeel van grote winkels in het hele land, waaronder City Mart, Sein Gay Har, Capital Hypermarket en Orange, waar de arbeiders al hadden geweigerd goederen te verkopen die geproduceerd zijn in fabrieken die eigendom zijn van het leger, op tot een stille staking. In de loop van de nacht werden honderd van de belangrijkste personeelsleden in Yangon gearresteerd en meegenomen voor verhoor.

Deze stakingen volgen op grote stakingen in de textielsector eerder in maart. De situatie in de textielsector is bijzonder moeilijk. De sector is in de afgelopen twee decennia gegroeid als een alternatieve, goedkopere, bron dan andere Aziatische landen, waaronder China. Hoewel de belangrijkste afnemers in het Westen gevestigde multinationals zijn, zoals H&M, TopShop en Gap, zijn bijna alle bedrijven eigendom van de aan het leger gelieerde Myanmar Economic Holdings Public Company Ltd (MEHL) en Myanmar Economic Corporation Ltd (MEC), of zijn het gemengde ondernemingen, hoofdzakelijk met in Hongkong gevestigde bedrijven.

Mensenrechtengroeperingen pleiten al jaren voor sancties tegen het Myanmarese leger, met name sinds de afslachting van de Rohingya’s. Westerse regeringen en bedrijven hebben dit geweigerd. Pas nu is men het vanwege de wereldwijde woede over de massamoorden eens geworden over beperkte sancties tegen MEHL en MEC. Beperkt, omdat de belangen van westerse oliemaatschappijen als Chevron, dat een joint venture heeft met de regering van Myanmar, ongemoeid zijn gelaten.

Pogingen om een embargo in te stellen op de verkoop van wapens aan het leger hebben evenmin veel succes. China, Rusland, India en Israël zijn schepen, pantservoertuigen, gevechtsvliegtuigen en raketten blijven leveren. Het zijn door Rusland en China geleverde gevechtsvliegtuigen die afgelopen weekend zijn gebruikt bij luchtaanvallen op mensen, hoofdzakelijk van de Karen-minderheid, die zich aan de grens met Thailand hebben verzameld.

Alexander Fomin, de Russische vice-minister van Defensie, woonde zaterdag de militaire festiviteiten bij en betuigde daarmee de steun van het Kremlin aan de militairen. Die aanwezigheid werd verklaard als een poging van de Tatmadaw om tegenwicht te bieden aan de invloed van China. Het is volkomen begrijpelijk en juist dat de massa’s van Myanmar een hekel hebben aan deze twee autoritaire regimes, die zij beschouwen als medeplichtig aan de gewelddadige onderdrukking.

Dit heeft geleid tot aanvallen op fabrieken in Chinese handen. Meer dan dertig fabrieken, die deel uitmaken van wereldwijde toeleveringsketens, waren het doelwit van brandstichtingen. De aanvallen op Chinese bedrijven zijn ten koste gegaan van de werknemers. In ten minste één geval kwamen meer dan dertig werknemers om bij de brand die hun werkplek verwoestte. De Tatmadaw legde de schuld al gauw bij de demonstranten, maar de omstandigheden zijn onduidelijk. De Chinese kapitalisten worden door de arbeiders gehaat wegens hun samenwerking met de militaire autoriteiten om de stakingsbeweging te breken. Deze bedrijven hebben stakers ontslagen, stakingsleiders onder druk gezet en in één geval zelfs 1000 arbeiders in een fabriek opgesloten om te voorkomen dat zij zich bij de protesten zouden aansluiten. Tot nu toe hebben textielarbeiders een sleutelrol gespeeld in de strijd, en in het algemeen is de stemming er één van eenheid tegen de militairen. Het valt niet uit te sluiten dat de militairen zelf achter sommige aanslagen zitten om de staat van beleg in de industriezones te rechtvaardigen en om China tot meer openlijke steun te bewegen. Het Chinese regime zegt dat de brandstichtingen geïnspireerd zijn door het Westen, maar al deze regeringen zijn schuldig aan het misbruiken van arbeiders in Myanmar door middel van brutale uitbuiting en onderdrukking.

Toonaangevende merken, waaronder H&M, Zara, Primark, Tesco, Tchibo en Next, hebben samen met de internationale vakbond IndustriALL een verklaring ondertekend waarin zij hun bezorgdheid uiten over de situatie in Myanmar. “Als bedrijven,” zeggen ze, “zijn we toegewijd aan het volledig respecteren van mensenrechten en arbeidsrechten in onze activiteiten en toeleveringsketens, in het bijzonder het recht op vrijheid van vreedzame vergadering, vrijheid van mening en vrijheid van vereniging volgens de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.”

De realiteit en hypocrisie achter dergelijke verklaringen blijkt echter uit de acties van bedrijven als H&M, dat ‘tijdelijk’ heeft afgezien van het plaatsen van nieuwe bestellingen. Dit is te wijten, zegt het bedrijf, “aan praktische moeilijkheden en een onvoorspelbare situatie die ons vermogen om in het land te werken beperken, waaronder uitdagingen met betrekking tot de productie en infrastructuur, de invoer van grondstoffen en het vervoer van eindproducten.”

In 2017 waren het fabrieken die voor H&M produceerden die in het middelpunt kwamen te staan van hevige collectieve arbeidersprotesten, aanvankelijk over onbetaald overwerk en toegang gezondheidszorg. Deze collectieve conflicten toonden overigens het asociale karakter van de regering onder Aung San Suu Kyi. H&M heeft sindsdien aangevoerd dat het de lonen van zijn leveranciers niet “eenzijdig” kan verhogen omdat het de productie met andere merken deelt. Nochtans is het duidelijk dat het bedrijfsmodel van H&M gebaseerd is op de uitbuiting van arbeiders in Myanmar en elders. In Myanmar hebben arbeiders in de textielsector een minimumloon van ongeveer 72 euro per maand, terwijl een zesdaagse werkweek de norm is.

De benadering van vakbonden zoals IndustriALL, in feite samenwerken met bedrijven die grote winsten maken uit hun samenwerking met Chinese bedrijven die arbeiders in Myanmar uitbuiten, zal niet alleen geen voordelen opleveren op lange termijn, maar staat in schril contrast met wat internationale klassensolidariteit eigenlijk betekent. De enige effectieve manier om druk uit te oefenen op dergelijke regimes is het boycotten door vakbonden van bedrijven die handel drijven met de militairen van Myanmar. De boycot door havenarbeiders in Genua van een wapentransport voor de oorlog in Jemen een jaar geleden was daar een schitterend voorbeeld van. De Birmese federatie van vakbonden stuurde solidariteit naar de werknemers van Amazon die in Bessemer, Alabama (VS), opkomen voor vakbondsrechten. Amerikaanse vakbondsactivisten stuurden op hun beurt solidariteit naar hun protesterende kameraden in Myanmar.

De strijd komt op een keerpunt met het brutale geweld door het leger afgelopen weekend. De strijd voor de val van de dictatuur moet opgevoerd worden. Hierna is een terugkeer naar hoe het was, echter geen optie. Terecht eisen veel betogers de afschaffing van de grondwet van 2008. Er moet afgestapt worden van de koers van de Nationale Liga voor Democratie (NLD) en Aung San Suu-Kyi, die niet heeft geleid tot echte verandering in het land en als enige alternatief heeft om zich te onderwerpen aan westerse multinationals. Een breuk met de bestaande grondwet en het gevoerde beleid voor de staatsgreep, vereist het bijeenroepen van een revolutionaire grondwetgevende vergadering om een regering van werkenden en armen van alle etniciteiten te vormen als onderdeel van een werkelijk democratische en vrijwillige federatie van Myanmar en Zuid-Oost Azië.

Er mag geen compromis met de militairen worden gesloten – als eerste stap moeten de middelen en bezittingen van de MEHL en MEC in publieke handen worden genomen en door democratische arbeiderscomités worden bestuurd. Tegelijkertijd moeten de natuurlijke rijkdommen van het land in publiek bezit worden genomen en moet er een democratisch plan worden opgesteld om een einde te maken aan armoede en tekorten, met inbegrip van alle etnische groepen. Alleen op die manier zal het mogelijk zijn een echte federatie tot stand te brengen, waarin alle etnische groepen recht hebben op zelfbeschikking.

International Socialist Alternative volgt de heldhaftige strijd van het Myanmarese volk en meent dat volgende eisen een weg vooruit aanbieden:

• Geen terugkeer naar een compromis met het leger of het kapitaal. Vrijlating van alle politieke gevangenen
• Verwerping van de grondwet van 2008. Voor een vrijwillige federatie en het recht op zelfbeschikking voor etnische minderheden.
• Ontbinding van de Tatmadaw. Breng de generaals voor het gerecht. Voor een democratisch gecontroleerde volksverdedigingsmacht.
• Voor een democratisch georganiseerde strijd en zelfverdediging gebaseerd op de stakende arbeiders, de jeugd en de onderdrukte minderheden.
• Stop de uitbuiting door het leger en de multinationals. Voor publiek eigendom van de industrie en natuurlijke rijkdommen. Voor democratische planning om een einde te maken aan armoede en behoeftigheid.
• Voor een revolutionaire vergadering om een regering van arbeiders en armen te vormen, waarin alle etniciteiten een plaats hebben, als onderdeel van een werkelijk democratische en vrijwillige socialistische federatie van Myanmar en Zuid-Oost Azië.

De bevolking van Myanmar komt massaal op straat uit protest tegen de militaire staatsgreep in het land. Ondanks Covid-19 en ondanks repressie door de autoriteiten groeit deze beweging aan. Als de militairen dachten dat ze zomaar met hun staatsgreep zouden wegkomen, vergisten ze zich. Het protest kan beslissend zijn.

Door James Clement (Socialist Alternative – Engeland, Wales en Schotland) en Geert Cool

Het leger van Myanmar (de Tatmadaw) ging op 1 februari, de dag voor het aantreden van het nieuwe parlement, over tot  een staatsgreep. De noodtoestand werd uitgeroepen, de resultaten van de parlementsverkiezingen van november 2020 ongeldig verklaard en leiders van de NLD (Nationale Liga voor de Democratie) van Aung San Suu Kyi werden opgepakt.

Deze staatsgreep komt op een belangrijk punt voor de gevestigde orde in Myanmar. De legerleiding zag zich de voorbije jaren verplicht om elementen van democratisering toe te laten, onder meer omdat het internationaal vele deuren opende en omdat een protestgolf in 2007 de interne stabiliteit bedreigde. Internationale regeringsleiders stonden in de rij om bij Aung San Suu Kyi op bezoek te gaan na haar vrijlating in 2010. Enkele dagen voor de coup gaf het IMF nog 350 miljoen dollar aan het land in de strijd tegen de Covid-19-pandemie. Voortrekkers van het protest vestigden hun hoop in verandering toen de NLD mee in de regering stapte. Dit leidde echter tot groeiende ontgoocheling. De NLD koos voor loyale samenwerking met de legerleiding. De loyauteit was niet wederzijds: zelfs nadat Aung San Suu Kyi tot in Den Haag de vervolging van de Rohinya-minderheid ging verdedigen, bleef de legerleiding wantrouwig.

De staatsgreep van 1 februari kwam er niet toevallig vlak voordat het nieuwe parlement zou starten. In november 2020 won de NLD van Aung San Suu Kyi een grote meerderheid van de zetels, zelfs indien het leger zichzelf automatisch een kwart van de zetels toekende. Hierdoor zou de NLD een grotere greep op de macht krijgen. De nakende pensionering van Min Aung Hlaing, die in juli 65 wordt, zou bovendien een sterke man in de legerleiding weghalen.

Wellicht dacht de legerleiding dat het met de staatsgreep zou wegkomen, gezien de gezondheidscrisis in eigen land en de toenemende spanningen tussen China en de VS anderzijds. Dat er niet op internationale afkeuring moet gerekend worden, bleek uit de erg voorzichtige reacties van internationale instanties. Voor het Chinese regime is een militaire staatsgreep uiteraard geen probleem, voor zover het regime echter stabiel blijft. De CCP-leiding kan een massabeweging die dictators aan de kant schuift missen als kiespijn. De VS en andere internationale machten zijn terughoudend in hun reacties op de staatsgreep: ze willen het Chinese regime niet teveel ruimte laten in een land met belangrijke natuurlijke rijkdommen.

Het grootste probleem voor de legerleiding en de internationale grootmachten, in het bijzonder China,  is het massaprotest. Er werd daar rekening mee gehouden: voortrekkers van zowel het monnikenprotest in 2007 als de opstand van 1988 werden op 1 februari meteen opgepakt. Maar wellicht dacht de legerleiding dat het nu niet zo ver zou komen. Dat de gezondheidscrisis geen absolute rem op bewegingen is, werd nochtans eerder al aangetoond in onder meer buurland Thailand. Als het protest verder ontwikkelt, zou de staatsgreep wel eens de zweep van de contrarevolutie kunnen geweest zijn die de revolutie vooruitstuwde.

Waar het annuleren van de verkiezingsresultaten van 1990, toen de NLD in de nasleep van de massabeweging van 1988 won, na een beweging kwam, lijkt de huidige stap van de legerleiding net aanleiding te geven voor een nieuwe beweging. Daarmee wordt de strategie van Aung San Suu Kyi en de NLD-leiding ondermijnd. De afgelopen jaren volgden zij een strategie van loyale samenwerking met de legerleiding. Indien de massabeweging de machtsgreep van het leger stopt, wordt het moeilijk voor Aung San Suu Kyi om die koers gewoon verder te zetten. Enerzijds omdat de staatsgreep het falen van die samenwerking aantoont, anderzijds omdat een massabeweging steeds de neiging heeft om meer eisen te stellen. Een massabeweging stoppen met manoeuvres aan de top is moeilijk, zelfs indien die beweging weinig georganiseerd is en ondanks de ongetwijfeld tegenstrijdige elementen binnen de beweging.

Eens de massa’s in beweging zijn, zal de discussie over democratische rechten snel ook sociale eisen opwerpen. Beiden gaan uiteraard samen. Marxisten laten de discussie over democratie niet over aan de ‘liberale’ vleugels van de heersende klasse, maar nemen aan de strijd deel als de meest consequente democraten waarbij ze democratische eisen verbinden met de noodzaak van revolutionaire strijd voor socialistische verandering. Dat is niet waar de NLD voor staat, wat meteen ook de reden is waarom er de afgelopen jaren een groeiend ongenoegen was tegenover het gevoerde beleid en de koers van de NLD. Als de NLD de verkiezingen van november 2020 won, was dit vooral uit afkeer tegenover het leger. De NLD ligt bovendien moeilijk bij verschillende etnische minderheden in Myanmar, zoals die in de staten Shan en Kachin. In de staat Rakhine haalde de lokale etnische Arakan National Party meer stemmen dan de NLD, bij een opkomst van slechts 25%.

De staatsgreep en het beginnende massaprotest veranderen de situatie. Het is logisch dat veel betogers eerst en vooral de vrijlating van Aung San Suu Kyi en de NLD-leiders eisen. Ze zien in hen een instrument tegen het leger. Tegelijk moet de discussie echter gevoerd worden over hoe de legerleiding echt kan gestopt worden: de methode van Aung San Suu Kyi heeft duidelijk niet gewerkt. Haar politiek van samenwerking werd door de legerleiding als een teken van zwakte gezien. Zoals geweten, zet zwakheid aan tot agressie. Om succesvol te zijn, moet de beweging eigen instrumenten uitbouwen om zowel de beweging zelf te versterken als politieke en sociale eisen die eruit voortvloeien te formuleren en met een zo breed mogelijke betrokkenheid te verdedigen. Duizenden gezondheidswerkers gingen al over tot ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ in de vorm van stakingen. Ook in de kopermijnen en onder de ambtenaren beginnen stakingsacties.

De oproep om na het protest van onder meer dokters en leraars over te gaan tot een algemene staking biedt heel wat kansen, zeker indien er stakerscomités worden opgezet in alle werkplaatsen en in de wijken, met een coördinatie van deze stakerscomités die de basis kan vormen voor een constituerende vergadering.

Dit is dringend noodzakelijk, al was het in eerste instantie maar om het protest te beschermen tegen repressie en geweld door de autoriteiten. De steun voor de legerleiding is bijzonder beperkt, dat bleek al in de verkiezingen van november 2020 en het zal er met deze staatsgreep niet op verbeterd zijn. Een regime dat in het nauw gedreven is, kan rare bokkensprongen maken. Zeker als het gaat om een regime dat historisch bekend staat om zijn gekke bokkensprongen. Dit kan leiden tot een forse toename van geweld en repressie om het protest met bloed te stoppen. Het regime heeft de betogers al aangevallen met traangas, waterkannonnen en rubberkogels. Het internet en sociale media werden uitgeschakeld.

De massa’s van Myanmar toonden in het verleden reeds aan dat bloedige nederlagen gevolgd worden door nieuwe bewegingen: de ervaringen van 1988 zijn nog niet vergeten. Tegelijk moeten ook politieke lessen getrokken worden: verandering wordt niet bekomen door met de militairen samen te besturen of door hun voorwaarden te aanvaarden. Democratische hervormingen volstaan evenmin om de levensstandaard van de meerderheid van de bevolking te veranderen. Er is nood aan een programma van socialistische maatschappijverandering en de opbouw van een revolutionaire organisatie die deze noodzaak populariseert in georganiseerde en gecoördineerde stakerscomités.

Er kan geen vertrouwen zijn in de instellingen van het globale kapitalisme om een ‘progressieve’ rol te spelen. De hypocrisie van de ontwikkelde kapitalistische landen, evenals van blokken zoals ASEAN, ten aanzien van de mensenrechten is reeds duidelijk. Het is pas in de nasleep van de staatsgreep zelf en de instabiliteit die deze met zich meebracht dat het grote Japanse bedrijf Kirin en de Singaporese zakenman Lim Kaling publiekelijk hun financiële banden verbroken met de door het leger geleide joint venture van Myanmar.

De massabeweging tegen het regime in het naburige Thailand, die inspiratie haalde uit Hongkong en waarbij veel jongeren betrokken zijn, heeft ook een effect op het bewustzijn van de bevolking van Myanmar. In een recente analyse van de beweging in Thailand door leden van ISA wordt opgeroepen tot de oprichting van “een nieuwe, op strijd gebaseerde linkse partij om de samenleving te veranderen” door in te gaan tegen het leger en de grote bedrijven, maar ook de Thaise koninklijke familie. De beweging in Myanmar moet zich baseren op de werkende klasse, waaronder werkenden uit de speciale economische zones, om een solide basis te leggen voor de strijd van de onderdrukte massa’s in Myanmar en heel het continent.