Tag: mei 1968

Er wordt dit jaar veel teruggeblikt op de gebeurtenissen van mei 1968 in Frankrijk. Het is ook nuttig om de analyses van toen te herlezen. Hieronder een vertaling van een artikel over mei ’68 dat verscheen in de Britse Militant, toen nog een maandblad, in juni 1968. Dit artikel bevestigt het voorheen ingenomen standpunt van Militant dat bleef vertrouwen op de capaciteit van de arbeidersklasse om de strijd tegen het kapitalisme aan te gaan.  

10 miljoen arbeiders die het werk neerleggen! Honderden bedrijven bezet en gecontroleerd door de arbeiders! Scholen die overgenomen zijn door de jongeren en progressieve personeelsleden! De leugens van de kapitalistische media die ‘gecensureerd’ worden door het personeel in de drukkerijen! De leugens op televisie die gecensureerd worden door journalisten en technisch personeel! Universiteiten die overgenomen worden! Dokken, postkantoren, schepen, … die door het personeel overgenomen worden: “Zelfs de officieren op de boten doen mee met de zitacties van de bemanning.”

Wat een krachtige demonstratie van de onoverwinnelijke macht van de arbeidersklasse eens ze in actie komt! Wat een vernietigende slag voor de cynici, sceptici en apologeten van de grote bedrijven die de arbeidersklasse afschreven als ‘apathisch’, ‘afgekocht’, … Het is ook een slag voor de professionele orthodoxe economen die ondanks hun grondige studies van de complexe mechanismen van de kapitalistische economie er niet in slaagden om de enorme kracht onder de oppervlakte van de moderne samenleving op te merken: de kracht die een nieuwe samenleving tot stand kan brengen, de arbeidersklasse. Zelfs voor de minst politiek ontwikkelde arbeiders moet het duidelijk zijn dat hun Franse collega’s vandaag aan de macht zouden geweest zijn indien ze niet waren gebotst op het laffe beleid van de Franse leiders van de arbeidersbeweging.

De arbeiders en de Franse bevolking kwamen in actie uit protest tegen de brutaliteit van de oproerpolitie CRS in een sadistische aanval op de studenten. Het was de eerste keer dat de politie op de Sorbonne tussenkwam sinds de nazibezetting en de CRS gebruikte potentieel giftig gas. De arbeiders waren in het bijzonder onder de indruk van de successen van de studenten die hun onmiddellijke eisen ingewilligd zagen op basis van vastberaden acties. Brede lagen van de studenten namen overal in het land deel aan de staking tegen de onaanvaardbare overbevolking, onmogelijke werkomstandigheden (bvb 2.000 studenten Engels die het moeten stellen met 4 professoren), de lage slaagcijfers (tot 20% slaagt niet) en het hoge aantal studenten dat moet afhaken vooraleer een diploma wordt gehaald (de helft van de overblijvenden). De studenten protesteren ook tegen het gebrek aan kansen nadat ze afgestudeerd zijn. Voor enkele erg succesvolle carrièristen stelt dit zich niet, maar voor brede lagen van de studenten wel. De studenten hebben het ook over de onmenselijke ‘onpersoonlijke samenleving’ onder het moderne kapitalisme. De Daily Express schreef dat 80% van de Parijse bevolking de studenten steunde.

De industrie-arbeiders – in het bijzonder de jongeren – waren enthousiast over het succes: “De studenten kwamen eerst. Ze vormden een vonk. Ze dwongen de regering tot toegevingen. Ze gaven ons het gevoel dat we konden doorgaan,” zei een van hen aan de krant Times. De arbeiders gingen meteen voorbij hun vakbondsleiders en weigerden om hun strijd te beperken tot een eendaagse staking. Ze toonden aan dat ze hun klachten op de werkvloer niet langer zouden aanvaarden.

Dalende lonen

The Observer merkte op dat 5 tot 6 miljoen mensen onder de armoedegrens leven. Een kwart van de bevolking heeft een basisloon van 12 pond of minder per week. De werkloosheid nam drastisch toe en er zijn nu meer dan een half miljoen werklozen. In sommige regio’s was er een scherpe toename: “In de regio van Parijs is er een stijging met 51% en in het noorden – de traditionele thuisbasis van de steenkoolsector, staal- en textielindustrie – is er een stijging met 59%.” De reële lonen zijn de afgelopen twee jaar gedaald.

Elke loonsverhoging verdween snel door de stijgende prijzen. “De prijzen liggen 45% hoger dan in 1958. Dit is de snelste toename van de prijzen in alle landen van de Europese Economische Gemeenschap.”

De invoering van forse indirecte taksen in de vorm van BTW heeft het de voorbije maanden nog moeilijker gemaakt. Dit ging gepaard met aanvallen door De Gaulle op de sociale diensten en pogingen om de lonen naar beneden te trekken om het Franse kapitalisme een voordeel te geven in de harde concurrentiestrijd die nog harder wordt met de voorgestelde stopzetting van interne tarieven in de gemeenschappelijke markt in juli.

Zelfs de boeren kwamen in opstand tegen de snelle afname van hun inkomen. Velen zitten financieel aan de grond en moeten het platteland verlaten. Sommigen trekken naar bouwvallige woningen in de grote steden. In Parijs alleen woont meer dan een derde van de negen miljoen inwoners in slechte huisvesting. Vooral de jongeren worden getroffen door de vertraging van de Franse industrie. “Van de geregistreerde werklozen zijn 23% jonge schoolverlaters.”

Een gigantische golf heeft Frankrijk overspoeld. Niet alleen de industrie-arbeiders maar ook bijvoorbeeld de bankbedienden, bedienden of nog het horecapersoneel gingen in staking. Slechts 10% van de werkenden is lid van een vakbond, maar toch ging meer dan 50% van het totaal aantal werkenden in staking. Dit is een onbetwistbaar bewijs van de revolutionaire energie die vrijgekomen is.

Zoals in alle revoluties kwamen er uit alle hoeken van de samenleving voorheen politiek onontwikkelde werkenden, verarmde mensen, voorheen gedemoraliseerde en cynische werkenden die nu gemobiliseerd waren. De arme boeren hebben barricaden opgezet rond de stad Nantes “om de arbeiders en studenten te steunen.” De orde wordt bewaard en, zelfs de gevestigde media moeten dit erkennen, de arbeiders controleren de machines die er werkloos bij liggen.

Revolutionaire situatie

Alle voorwaarden voor een succesvolle omwenteling zijn aanwezig: de arbeiders zijn vastberaden om door te zetten. De middenklasse, zeker de lagere lagen ervan, kijkt met grote sympathie naar de stakingsgolf en in veel gevallen neemt ze er zelf aan deel (denk maar hoe op de schepen ‘zelfs de officiers’ meedoen aan zitacties).

Het is de arbeidersklasse die de effectieve macht heeft in de bedrijven, havens, mijnen en op straat. Er is een klassieke revolutionaire situatie. Zelfs de televisie-uitzending van het debat in het nationaal parlement gebeurde enkel omdat de arbeidersorganisaties er toelating voor gaven, moest zelfs een parlementslid van de Gaullisten erkennen. De instrumenten van de staatsrepressie die nog in handen van de regering waren, de politie en het leger, waren compleet onbetrouwbaar. De politie werd zelf aangestoken door het vuur van de revolte. De politievakbond stuurde een waarschuwing naar de regering waarin stond dat “agenten veel begrip hebben voor de redenen die de stakende loonarbeiders tot actie hebben aangezet en betreurden dat ze zelf wettelijk gezien niet mogen deelnemen aan de acties… De publieke autoriteiten zullen de politie niet stelselmatig kunnen inzetten tegen de huidige arbeidsstrijd.” Bij een confrontatie zou er een “ernstige gewetensvraag” zijn. Anders gezegd: grote delen, misschien zelfs de meerderheid, zouden naar de arbeiders overlopen. In het leger zou er ook een scherpe scheiding tussen top en basis zijn als de officiers zouden proberen tussen te komen. Dit blijkt uit opmerkingen van een dienstplichtige die gevraagd werd of hij zou schieten op de studenten en werkenden. Hij antwoordde: “Nooit, ik denk dat hun methoden misschien wat brutaal zijn, maar ik ben zelf de zoon van een arbeider.” Als er ooit een ogenblik was waarop de arbeidersklasse de macht op vreedzame wijze kon grijpen, dan was het nu.

Sovjets

In elke winkel, fabriek en werkplaats zouden arbeidersraden natuurlijk de dominante organisatievorm zijn. Deze raden op lokaal niveau zouden samenkomen in de districten en uiteindelijk op nationaal niveau. De ongeorganiseerde delen zouden hierin betrokken worden tot ze alle werkenden organiseren. Het zou de mogelijkheid creëren van een parlement van de massa’s waar hun eisen en wil naar voor komen, reële democratie in plaats van de schijndemocratie van het huidige parlement. Door de eisen van de arbeiders, boeren en de middenklasse op te nemen, zou het mogelijk zijn om hen te verenigen rond de gemeenschappelijke nood aan drastische verandering, de nood aan een socialistische maatschappijverandering. Eens aan de macht zouden de arbeidersraden, waarin alle vertegenwoordigers verkozen en afzetbaar zijn, niet enkel strijdinstrumenten zijn maar ook organen van het beheer en de controle van de samenleving worden.

Dat is waar de Franse arbeidersklasse naar zoekt, zelfs gewiekste strategen van het kapitaal hebben dat door. Het enige wat hun uitroeiing verhinderde, was de rol van de leiders van de massa-organisaties van de arbeidersbeweging. De kapitalisten zullen niet aarzelen om de verraderlijke rol van de leiders van de Communistische Partij (PCF) in een latere fase uit te spelen om hen te discrediteren, maar ook om de ideeën van het marxisme te discrediteren onder de massa’s.

Rol van de ‘communistische’ leiders

De leidingen van de PCF en van de door communisten geleide vakbond CGT, weigeren net als de leidingen van de katholieke vakbonden en het ‘socialistische’ Force Ouvrière, om door te zetten wat de arbeiders begonnen zijn: het grijpen van de macht. The Observer merkt droogjes op: “De communistische vakbonden en de regering van De Gaulle lijken elkaar te bestrijden, maar staan eigenlijk aan dezelfde kant van de barricaden.”

De studenten werden aanvankelijk hard aangepakt in de pagina’s van de communistische krant L’Humanité. Nadien probeerden de PCF-leiders om alle contacten tussen studenten en arbeiders te vermijden. Ze probeerden de beweging tegen de eigen aard in te beperken tot puur economische eisen – alsof die gedurende langere tijd kunnen afgedwongen worden onder het kapitalisme! Ondanks het falen om de beweging van de werkenden tegen te houden, werd toch gewaarschuwd voor ‘provocaties tegen de regering’ die konden leiden tot ‘bloedbaden.’

Welk alternatief stelt de PCF voor? Over de hoofden van de arbeiders die ze zogezegd vertegenwoordigen, stemden ze er in onderhandelingen met vertegenwoordigers van de grote bedrijven mee in om de arbeiders terug aan het werk te krijgen, ook al hadden ze hen nooit opgeroepen om het werk neer te leggen. Dat gebeurt op basis van een compromis en voorwaarden die onder het kapitalisme geen stand kunnen houden zonder aanleiding te geven tot inflatie, crisis en (zeker met de groeiende arbeidsbevolking) werkloosheid. De voorwaarden zijn bovendien niet voldoende om de werkenden een moderne standaard aan te bieden: het minimumloon wordt 5 francs per uur, de algemene loonsverhoging van 10% wordt over een jaar uitgespreid. Er zijn geen garanties dat de loonsverhogingen niet zullen leiden tot een hogere levensduurte en evenmin zijn er garanties rond sociale zekerheid.

‘Volksfront’

De ‘communistische’ leiders verdedigen het idee van een Volksfrontregering. In tegenstelling tot wat de PCF-leiders beweren, is dit geen ‘alliantie met de middenklasse.’ Het is in werkelijkheid een blok tegen hen. Door een alliantie te sluiten met de leiders van de CFDT wordt een blok gevormd met de politieke uitbuiters van de middenklasse die doorgaans de belangen van de kleine boeren, winkeleigenaars, … uitverkopen aan het grootkapitaal. Enkel in actie kunnen deze tussenlagen in de samenleving losgetrokken worden van hun band met traditionele partijen.

Het is niet met een Volksfront maar met een Eenheidsfront in de strijd voor de macht dat die werkenden die met andere partijen verbonden zijn kunnen overgewonnen worden. Als ze instemmen met een gemeenschappelijke strijd tegen het kapitalisme, kunnen de marxisten in actie aantonen dat hun programma en hun methode beter zijn.

Voor de werkgevers zal het Volksfront iets anders betekenen. Zij zullen de tijd gebruiken om de krachten van de reactie voor te bereiden: ontgoochelde kleine boeren, studenten en de middenklasse die gebukt zal gaan onder de onvermijdelijke vernietigende gevolgen van inflatie en een vertraging van de economie. Die lagen in de samenleving zullen concluderen dat de arbeidersklasse hen niets heeft geboden, waarna ze openstaan voor pseudo-radicale krachten die actie en een alternatief lijken aan te bieden. Dat is de basis voor de ultra-reactie. Ze kunnen daar enkel toe overgaan omwille van de rol van de officiële leiders van de arbeidersbeweging. Op dit ogenblik zijn ze bereid om een deel van de grote reserves die ze de afgelopen jaren opgebouwd hebben te gebruiken. Maar door het akkoord met de vakbondsleiders zal de concurrentiepositie van het Franse kapitalisme op de wereldmarkt verslechteren. Dat is overigens een scherpe veroordeling van de anarchie van het kapitalisme: het is slechts ‘competitief’, dat wil zeggen dat er winsten geaccumuleerd worden bij de werkgevers, zolang de arbeidersklasse bereid is om te overleven aan slechte voorwaarden. Wat de bazen gedwongen worden te geven met de ene hand –enkel door de dreiging van explosies die ondanks de rol van PCF-leiding hun voortbestaan bedreigen – zullen ze morgen met de andere hand proberen terug te pakken. De resulterende inflatie zal bovendien gebruikt worden om de middenklassen op te zetten tegen de ‘excessen’ van de arbeiders.

Vage beloften over ‘participatie’ op de werkvloer zullen de Franse arbeiders niet tevreden stellen. Eén zaak is duidelijk: het ‘onoverwinnelijke’ bewind van De Gaulle is voorbij. Als zijn einde er komt in de komende weken of maanden, dan zal het regime onherstelbaar verzwakt zijn. De Franse arbeiders zullen er niet alleen in geslaagd zijn de regering ten val te brengen, ze hebben ook alle theorieën over ‘sociale vrede’ die de afgelopen 20 jaar zo welig tierden in de Westerse arbeidersbeweging ondermijnd.

Weg naar wereldsocialisme

Het was geen toeval dat The Times waarschuwend terugblikte: “Toen Louis Philippe in 1848 van zijn troon werd verdreven na enkele dagen van rellen in Parijs, waarop hij de vlucht naar Londen nam, volgden er revoluties in heel Europa. Italië, West-Duitsland, België en Spanje kennen al genoeg problemen zonder dat de moeder van alle revoluties nogmaals een slecht voorbeeld stelt.” De ideologen van het kapitalisme begrijpen met een scherp realisme de gevaren waarmee ze geconfronteerd worden. Maar hoe bedeesd en verraderlijk is de vage hoop van de arbeidersleiders in vergelijking hiermee!

De zieke staat van het Britse kapitalisme zal ook leiden tot een explosie. De traditionele partijen in alle Europese landen zullen van top tot basis door elkaar geschud worden. Zelfs indien de PCF erin slaagt om het akkoord met De Gaulle verkocht te krijgen aan de eigen basis, dan zal dit niet zonder interne onrust gebeuren. De PCF-leiders hebben niet langer dezelfde greep op de basis als in de jaren 1930. Dit komt al tot uiting in het ontslag van één van de leiders van de CGT, een prominent lid van de PCF, die ontslag neemt omdat de CGT “geen gebruik maakt van de situatie om het regime van De Gaulle omver te werpen.” Als het tot een Volksfront komt, kan dit tot een massabeweging tegen die regering leiden waarbij de PCF splitst en delen overgaan naar een marxistisch programma.

Het gevoel van de macht, de gigantische stappen vooruit in het begrip, de strijdbaarheid en de ervaringen met strijd maken dat heel veel arbeiders die voorheen politiek zagen als iets voor advocaten en dokters voortaan zelf een rol zullen spelen. De Franse arbeiders hebben een kracht naar boven gebracht waarmee een einde kan gemaakt worden aan de heerschappij van rente, intresten en winsten in Europa en de rest van de wereld.

In het boek ‘PVDA en LSP. Verschillen en mogelijke raakvlakken in de opbouw van een politiek alternatief’ door Eric Byl (uitgebracht in 2015) handelt een hoofdstuk over de gebeurtenissen voor, tijdens en vlak na 1968. In het boek wordt deze periode behandeld met het oog op een beter begrip van de ontwikkeling van de PVDA. Maar het biedt ook een nuttige kijk op 1968 in ons land. Enkele uittreksels.

In “Een kwarteeuw mei ’68” beschrijven Ludo Martens en Kris Merckx het verloop van de gebeurtenissen die plaatsgrepen in België in de tweede helft van de jaren 1960, toen zij actief werden. Doorgaans bestaat het vooroordeel dat mei ’68 zich vooral afspeelde in Frankrijk. Dat als het regent in Parijs, het dan druppelt in Brussel. Dat de beweging in België beperkt bleef tot de eis van Leuven Vlaams en dus niet zoveel voorstelde. Martens en Merckx weerleggen die mythe met verve.

Helaas is hun uitgangspunt in “Een kwarteeuw mei ’68” gebaseerd op een historische vergissing van formaat. “Tot begin ‘60 wist de bourgeoisie in Vlaanderen haar intellectuelen op te fokken in de bekrompen wereld van het rechtse Vlaams nationalisme en van het klerikalisme”, schrijven ze. Dat de burgerij haar intellectuele elite aan de universiteiten een bekrompen rechtse en reactionaire visie wou bijbrengen, dat zal wel. Maar haar politiek was niet om het Vlaams nationalisme te bevorderen. Het opleggen van het Frans als de taal van de elite en het beschouwen van het Vlaams als minderwaardig, maakte juist integraal deel uit van de elitaire visie van het unitaire België. Het beperkte de carrièremogelijkheden van de Vlaamse intellectuele elite die het aanvoelde als achterstelling.

Dat was juist een van de vonken die in die jaren het vuur aan het lont zou steken. Maar de combinatie van Vlaamse ontvoogding met reactionaire opvattingen was niet opgewassen tegen een aantal belangrijke gebeurtenissen, zoals de Staking van de Eeuw in 1960-’61, de onafhankelijkheid van Congo, de Belgische interventie en de moord op Lumumba, de gewapende strijd tegen de Amerikaanse interventies in San Domingo en Vietnam, en dan de strijd in Zwartberg waarbij de rijkswacht twee mijnwerkers doodde. Onder impuls van deze en andere gebeurtenissen radicaliseerde de maatschappij en de studenten weerspiegelden dat.

Tegen die achtergrond en ook door het toenemend aantal studenten tengevolge van de democratisering van het onderwijs, sluimerde een conflict met de onaangepaste autoritaire academische structuren. Dat was vooral het geval in het katholieke onderwijs en in het bijzonder in Leuven. Al in 1962 sprak de Vereniging van Vlaamse Studenten (VVS) zich officieel uit voor studentensyndicalisme. In 1965 eiste het de erkenning van de student als jonge intellectuele arbeider en een integraal en eenvormig studieloon. In mei 1966 raasde vier, vijf dagen lang een revolte van duizenden studenten door Leuven. Ze werden uiteen geknuppeld en uiteen gespoten door de rijkswacht, maar de revolte kwam pas ten einde nadat de academische overheid het universitair jaar vevroegd opschortte.

De week erop kende de beweging een uitloper naar heel Vlaanderen. Duizenden scholieren betoogden en staakten in Antwerpen, Sint-Niklaas, Brussel, maar ook in Kortrijk en Aarschot. Een generatie werd klaargestoomd voor de volgende vloedgolf. “Het tijdperk der geuzen is ingeluid” schreef Gaby Van Dromme. De studenten eisten een “open dialoog in plaats van vernederend als onmondig te worden beschouwd, verantwoording van de universiteit aan de gemeenschap in plaats van autocratische dictaten en solidariteit met de arbeiders die eveneens getroffen worden door de gevestigde machten: het clericalisme, het unitarisme en het kapitalisme.”

Die solidariteit met de arbeiders was wel heel concreet geworden nadat de rijkswacht in Zwartberg op 31 januari 1966 twee stakende mijnwerkers doodschoot. Van Dromme schreef daarover dat de kern van het dramatische voorval is “dat een kapitalistische staat als België in zich steeds de kiemen draagt van tweedracht: tussen kapitaal en arbeid.” Het blad van het Katholiek Vlaams Hoogstudenten Verbond (KVHV), Ons Leven, stak in november 1965 de draak met de IJzerbedevaart: “een voorbeeld van verlicht kabaret, als de context niet zo verouderd was, en als bepaalde veruitwendigheden geen regelrechte clichees waren van het Dritte Reich … Laten we deze pacifistische idealen niet misbruiken door gefrustreerde flaminganten. Het ideaal is te schoon.”

Nog datzelfde najaar ’66 organiseerden de nieuwe studentenverantwoordelijken van het KVHV, toen de enige politieke massaorganisatie van studenten, een voettocht door Vlaanderen. Ze startten met 150 in Oostende voor een zesdaagse. Het was de gelegenheid om de mei-revolte te verwerken en te analyseren. Iedere avond werd er bij aankomst een publieke meeting aan gekoppeld. De mars groeide aan tot een duizendtal voor de eindetappe van Mechelen naar Leuven.

Over de eis “Leuven Nederlands” (sic) schreef Ons Leven: “het is geen stelling die wij voorop plaatsen, het is een uitvloeisel van onze nieuwe geest. Wij stellen voorop dat een universiteit volledig in de gemeenschap moet zijn ingebouwd, er moet een levendige wisselwerking zijn tussen de universiteit en de gemeenschap omdat een universiteit als enige taak heeft: het opleiden van mensen voor die gemeenschap. Vanuit dit standpunt hebben wij ook de plicht voor Wallonië een eigen universiteit te eisen.”

Tijdens het academiejaar 1966-’67 kwamen de studenten op adem na de geleverde strijd. Het was een jaar waarin de spontane opstandigheid werd omgezet in linkse ideeën. Tijdens ‘Operatie Ultimatum’ in februari tot mei 1967 werden allerlei prikacties gevoerd, zoals een actie aan het parlement en een bezetting van het Atomium. Het was de noodzakelijke voorbereiding voor de revolte die in januari 1968 losbarstte. Die werd aangestoken door de Belgische bisschoppen. In al hun wereldvreemde arrogantie verkondigden ze op 13 januari dat de Franstalige universiteit in Leuven zou blijven.

Drie weken studentenrevolte

Drie dagen later, op 16 januari, greep een massameeting plaats in auditorium De Valk. “Bourgeois buiten” scandeerde men, naar analogie en vooral in de plaats van “Walen buiten”. Men trok de straat op, sleurde de inboedel van de hallen naar buiten en stookte hem op. Tweeduizend studenten betoogden om 22u. De rijkswacht pakte er 325 op. De volgende ochtend was heel Leuven Nederlands in staking. Leuven werd overdekt met muurkranten. Dat gebruik dateert vooral uit de beginjaren van de Sovjetunie. Midden de jaren 1960 herleefde het in China tijdens de Culturele Revolutie vanwaar het overwaaide naar geradicaliseerde studenten overal ter wereld.

De rijkswacht ranselde er opnieuw op los. De verontwaardiging daarover doet de rangen van de studenten alleen maar aanzwellen. De rijkswacht viel het studentenrestaurant Alma II binnen waar een meeting plaatsgreep. “Schieten! Schieten! Schieten!” scanderen de studenten sarcastisch. Paul Goossens werd opgepakt en de studenten hadden er meteen een argument bij om nog meer te mobiliseren. Op 18 januari werd een samenscholingsverbod uitgevaardigd. Meer dan 2.000 studenten konden niet allen tegelijk binnen in de Alma voor een meeting.

De volgende dag vatten 3.000 studenten post op de Grote Markt voor de hallen omdat de Academische Raad om 16 uur samen kwam. Met de armen ineen gehaakt, weerstonden ze de waterkanonnen tot die  leeggespoten waren. De rijkswacht moest er met matrakken op in hakken om de massa uiteen te drijven. De Academische Raad besliste de lessen te schorsen tussen 19 en 27 januari. Intussen verspreidden de studenten het tweede nummer van hun illegaal dagblad Revolte.  Er werd opgeroepen voor dagelijkse volksvergaderingen en geëist dat de universiteit een auditorium afstaat. Zo konden de studenten hun standpunten bepalen en de situatie analyseren in hun eigen universiteit.

De academische overheid had gehoopt dat de beweging zou uitdoven als de lessen geschorst werden. Het werd een grote misrekening. Op maandag 22 januari kwamen er opnieuw 2.000 studenten samen in de Alma II. Bovendien begon een week van actie in Leuven door te sijpelen naar de rest van Vlaanderen. De Katholieke Jeugdraad steunde de studenten en in de middelbare scholen gingen acties van start. Revolte radicaliseerde en wilde de volksvergaderingen en conferenties combineren met ondergrondse guerrilla. Het nummer waarin het recepten publiceerde voor het maken van Molotov-cocktails werd door rector De Somer in beslag genomen.

De 23^ste staakte de Gentse universiteit. Scholieren trokken er van school tot school om de staking uit te breiden. In Mol en Lommel waren er 1.500 betogers. In Mechelen en Oostende liepen de middelbare scholen leeg. In Antwerpen kwamen 3.000 studenten en scholieren samen. De 24^ste waren er 4.000 betogers in Gent. In Antwerpen staakten 45 scholen. Diezelfde dag waren er 3.500 betogers in Diest, 3.000 in Brugge, 1.500 in Izegem, 1.000 in Geraardsbergen,… ‘s Avonds waren er 2.000 aanwezigen op een meeting op het Arenbergplein die vervolgens in betoging naar de hallen trok. De jongeren werden aangevallen door de rijkswacht, die 675 personen oppakte waaronder enkele Limburgse mijnwerkers.

Vrijdag de 26^ste verrichtte de politie huiszoekingen bij de Studentenvakbeweging (SVB). Studenten vonden ze niet. Die stonden aan talloze fabriekspoorten overal in het land voor een informatiecampagne. In Tielt betoogden 1.500 scholieren en in Puurs 1.000. Maandag de 29^ste, terwijl 45 studenten naar de Limburgse mijnen reizen, deed het academisch korps voor 2.000 studenten een vruchteloze poging in de Alma om ze van de straat te halen. De latere SP-politicus Michiel Van den Bussche: “Het heeft nu lang genoeg geduurd, wij moeten allemaal beginnen met het harde verzet!” De 30^ste, volksvergadering over ‘fascisering’. De scholierenbeweging bleef uitbreiden met in Boom 1.800 betogers, Eeklo 1.500, Waregem 2.000, Veurne 700.

Op weg naar Luik om aan tien fabrieken pamfletten uit te delen, werden 91 studenten de 1^ste februari door de rijkswacht onderschept. Scholierenbetogingen in Kortrijk 3.000, Menen 800 en Maaseik 1.000. De zaterdag daarop betoogden 1.700 leraars in het Antwerpse stadscentrum. De volgende dinsdag werd uitgeroepen tot zwarte dinsdag, een dag waarop overal de zwarte vlag van protest en revolte werd uitgehangen. Universiteiten, technische en middelbare scholen namen er massaal aan deel. In Antwerpen en Mechelen waren er telkens meer dan 5.000 betogers. Op 7 februari viel de regering Vanden Boeynants en kwam er een spectaculair einde aan de Leuvense studentenrevolte.

Van KVHV-werkgroep naar autonome Studentenvakbeweging

Het was op deze vruchtbare bodem van radicalisatie en jongerenverzet tegen de onaangepaste archaïsche structuren dat de opvattingen van de voorlopers van de PVDA wortel schoten en de eerste kernen zich begonnen te structureren.

Ze maakten deel uit van een nieuwe generatie studentenleiders. Paul Goossens werd in het academiejaar 1966-’67 voorzitter van de politieke raad van VVS en praeses van KVHV. Ludo Martens was hoofdredacteur van het KVHV-blad Ons Leven. Kris Merckx was voorzitter van de faculteitskring van de studenten geneeskunde en werd een jaar later voorzitter van het faculteitenconvent. Jo Cottenier, Herwig Lerouge, Kris Hertogen, Dirk Nimmegeers, Michel Leyers, Walter De Bock en een beetje later Dirk Ramboer komen allemaal uit die eerste kern van gerevolteerde studenten.

Al in december 1966 begonnen Martens en Walter De Bock in Ons Leven kritiek te uiten op het KVHV. Daarin waren twee strekkingen vertegenwoordigd. De zogenaamde “kaste of prinsen die zich verbonden voelden met de elite” en een groep “progressieven” die “een band voelde met de gewone studenten, de proleten.” De posities waren daardoor halfslachtig. Om dat te verhelpen werd binnen KVHV een werkgroep opgestart, de Leuvense Studentenvakbeweging (SVB). Ons Leven kreeg het opschrift KVHV-studentenvakbeweging.

Dat leverde de nodige spanningen op. Naar aanleiding van het “seksnummer” van Ons Leven (3 februari 1967), waarin de geestelijkheid van pedofilie beschuldigd werd, kreeg Martens verbod om het volgend academiejaar aan de Leuvense universiteit te studeren. Hij kreeg ook verbod nog één artikel te publiceren dat afweek van de christelijke ethiek, waarop hij ontslag nam als hoofdredacteur en vervangen werd door Paul Goossens. Vanaf maart 1967 werd SVB een zelfstandige werkgroep binnen het KVHV, “met als doel alle progressieve studenten die ijverden voor een nieuwe maatschappij te verenigen in een strijdbare organisatie.”

Ward Segers laat vallen dat er een plan was om KVHV te vervangen door SVB, maar dat dit op verzet botste van de traditionele flamingantistische vleugel met steun van de Verbondsbeheerraad, waardoor op 5 juni 1967 de autonome SVB opgericht werd. Of er echt een plan was, weten we niet, maar dat het tot een breuk moest komen spreekt voor zich.

Het duurde tot oktober 1967 vooraleer SVB haar eigen veertiendaags blad publiceerde, 13 mei genoemd naar de datum van de verklaring van de bisschoppen die aanleiding had gegeven tot de meirevolte van 1966. Tot dan had de beweging geen blad, geen rekening, geen kas of adres. Ze was nog niet nationaal gecoördineerd en politiek soms vaag. Maar onder de geradicaliseerde studenten had ze als erfgenaam van de revolte van ’66 wel veel aanhangers. Wanneer de academische overheid in januari 1968 een nieuwe, nog veel diepgaander revolte uitlokte, verspreidde de maatschappijkritiek van enkele tientallen studentenleiders zich naar de meerderheid van de studenten. In de eerste plaats in Leuven, maar ook erbuiten.

Martens en Merckx wijzen op de pogingen van de burgerij om de oppervlakkige kenmerken van mei ’68 te romantiseren en te verheerlijken, de zogezegde ongecomplexeerde spontaneïteit. “De ervaring bracht de studentenleiders nochtans net het tegengestelde bij: de nood aan een bewuste, georganiseerde, goed ingeplante voorhoede. Hoe radicaler de spontane massastrijd is”, schrijven ze, “hoe groter de nieuwe voorhoede die uit die massa opduikt”. In de zomer van ’68 publiceerde SVB-Leuven een reeks teksten in Ervaringen uit twee jaar strijd te Leuven. Daarin worden ook de organisatorische opvattingen uiteen gezet.

“Men kan maar van avant-garde spreken wanneer we werkelijk een groep hebben die voorgaat. Zo’n groep is niet in één, twee, drie ontwikkeld tot een duizendkoppige organisatie… Er gaat enorm veel onopgemerkt en verdoken studiewerk vooraf, men moet enorm veel discussiëren en schrijven voor men werkelijk een avant-garde kan bij mekaar hebben. Een kern van een vijftigtal werkzame, onderlegde en idealistische mensen is onze conditio sine qua non. Strategisch stemmen wij onze organisatie dus af op een beperkte militante of getrainde groep, die een paar honderd mensen kan bevatten. Op het vlak van de tactiek echter is onze eerste en belangrijkste bekommernis: zoveel mogelijk studenten bereiken.”

De voorwaarden daartoe waren in die periode bijzonder gunstig. “De massastrijd van mei ‘66 veroorzaakte een democratische omwenteling in de studentenmentaliteit en gaf het ontstaan aan een bewuste linkse kern; de revolte van januari ‘68 bracht een brede verspreiding teweeg van de revolutionaire ideeën”, schrijven Martens en Merckx 25 jaar later. “Ontstaan uit de massale revoltes van ‘66, ‘68 en ‘69 heeft SVB grote nadruk gelegd op het werk onder de massa’s en de voor­rang beklemtoond van de revolutionaire praktijk. Opgegroeid in de katholieke jeugdorganisaties, hebben haar kaders snel het belang onderkend van een stevige organisatie. SVB opereerde in Leuven in een traditioneel rechts milieu; zij besefte dat ze haar radicaal linkse ideeën maar kon verkondi­gen indien zij goed gestructureerd was en eengemaakt bleef.”

In de ban van nieuw links

De jaren 1960 gaven voeding aan het ontstaan van wat men toen ‘Nieuw Links’ noemde. Dat was een verzamelnaam voor linkse strekkingen die ontstonden uit reactie op het neerslaan van de Hongaarse politieke revolutie in 1956 door de Sovjetunie, op de Amerikaanse imperialistische oorlog in Vietnam, en op het conservatisme en autoritaire en gecentraliseerde opvattingen, ook van de traditionele linkse partijen. Het was een zoektocht, vooral door intellectuelen en middenklasse, naar een derde weg tussen de twee machtsblokken tijdens de Koude Oorlog. Het oefende een sterke aantrekkingskracht uit op de studentenbewegingen van die periode.

Het kon niet anders dat de Leuvense studentenbeweging met die ideeën in aanraking zou komen. SVB werd er niet alleen door beïnvloed, maar werd er ook de verst ontwikkelde organisatorische uitdrukking van. Volgens Louis Vos had Nieuw Links vooral in Leuven succes omdat daar voor 1968 geen linkse traditie bestond. De traditionele socialistische en communistische strekkingen hadden er nauwelijks voet aan de grond. De progressieve studenten ontdekten er pas in 1968 het linkse ideeëngoed en zochten, vertrekkend vanuit hun SVB-wortels, naar een nieuwe samenlevingsconstructie.

Die kreeg een groep SVB’ers aangereikt tijdens hun bezoek aan een internationale studentenbijeenkomst in Berlijn tijdens de vakantieperiode van 1967. Een student uit Frankfurt had net een werkje van Mao gelezen en stopte de SVB’ers een twintigtal brochures in de hand: “Over de juiste oplossing van de tegenstellingen onder het volk”. De timing kon nauwelijks beter. Het Sino-Sovjetconflict groeide naar zijn hoogtepunt en Mao had in het kader van de Grote Proletarische Culturele Revolutie net opgeroepen tot revolte tegen de oude en de nieuwe burgerlijke krachten.

“Hoewel de burgerij omvergeworpen is, probeert ze de massa’s corrupt te maken en te winnen dank zij de gedachten, de cultuur, de oude zeden en gewoonten van de uitbuitende klassen om zo haar macht te herstellen. Het proletariaat moet het tegenovergestelde doen: resoluut weerstand bieden aan iedere uitdaging die de burgerij lanceert op het ideologische terrein en de morele fysionomie van de hele maatschappij omvormen met de nieuwe gedachten, cultuur, zeden en gewoonten die eigen zijn aan de arbeidersklasse.”

Het bracht een golf van sympathie op gang in de contesterende studentenbewegingen in het Westen. Bovendien betoogden op 21 mei 1968 in Peking een half miljoen arbeiders, rode wachters en studenten ter ondersteuning van de revolte in Parijs. In de automobielfabriek nr.1 van Tsjang-Tsjouen vond een meeting plaats van 10.000 arbeiders ter ondersteu­ning van de bezetting van Renault in Frankrijk. Als een lopend vuur breidden de betogingen zich in heel China uit. Op 26 mei hadden al meer dan 20 miljoen mensen aan demonstraties deelgenomen. “In mei ‘68 durfde iedereen luidop dromen van de wereldrevolutie en iedereen voelde dat het grote China het hart vormde van die wereldrevolutie”, schrijven Martens en Merckx.

(…)

De maartbeweging in Gent 1969

Tot nog toe was de studentenbeweging vooral een Leuvense aangelegenheid, maar de Gentse studenten waren niet ongevoelig voor wat in Mei ’68 in Frankrijk was gebeurd. Directe aanleiding werd een wetenschappelijk colloquium over ‘zin of onzin van pornografie’. Eminente sprekers zouden hun licht daarover laten schijnen. Documentatie zou door de organisatoren ter beschikking worden gesteld. Het rectoraat was er echter niet gerust op. Het stelde de academieraadzaal wel ter beschikking, maar op voorwaarde dat dia’s die geen kunst zijn, niet gebruikt werden. Resultaat: 400 studenten daagden op, er ontstond een discussie over het verbod door het rectoraat en er werd een motie opgesteld.

Daarin eiste men dat de voorstelling inclusief verboden materiaal een week later, op 19 maart 1969, alsnog doorging in auditorium E op kosten van de academische overheid. Donderdag de 13de werd massaal naar het rectoraat getrokken om de motie te overhandigen, met pamfletten werd heel de studentengemeenschap opgeroepen. Ze zijn met 350. Het rectoraat leek potdicht, maar de studenten raakten via de kelder toch binnen. Blijkbaar was de politie ook al aanwezig en die stortte zich op de studenten. Maar in plaats van alle studenten naar buiten te jagen, dreven ze er een 80-tal het kabinet van de rector binnen dat door de politie in een mum van tijd in een puinhoop werd herschapen. Een aantal studenten werd gearresteerd.

Het nieuws verspreidde zich als een vuurtje. Een betoging van 500 studenten trok naar de resto’s om hun verhaal te doen en op te roepen voor die avond in de Blandijn. Daar ging dan een panelgesprek ‘Voor of tegen jury’ door, maar het panel blies snel de aftocht en werd omgevormd tot een volksvergadering waar de interventies voor de volgende ochtend gepland werden. Algemene bijeenkomst de volgende ochtend, vrijdag om 11u. 1500 studenten betoogden dan. Ze gingen niet naar de les zolang niet alle opgepakten vrij waren en ze wensten een niet-repressieve universiteit, de oude is immers autoritair en repressief. Groepen studenten werden naar de spoedzitting van de onvindbare Raad van Beheer gestuurd en naar de wetenschappelijke faculteiten. Verslag daarvan volgde op de volksvergadering om 17u.

Diezelfde dag publiceerde een actiecomité van vertegenwoordigers van alle vakbonden en van het wetenschappelijk personeel een solidariteitsmotie. Ze stelden de rector verantwoordelijk en onderschreven de eisen van de studenten. Dat weekend vonden allerlei werkbijeenkomsten plaats. Maandag de 17^de hing de faculteit vol muurkranten, informatieteksten en pamfletten. Op de volksvergadering om 14u werd beslist dat een delegatie van 10 studenten, geruggesteund door een korte betoging van 1000 studenten, een eisenplatform zou overhandigen aan de rector. Maar die wilde niemand zien, “kom morgen eens terug met drie man”. De studenten geven er niet om, de rector mocht zijn vrij gebied, het rectoraat, behouden. Zij bezetten dag en nacht de Blandijn, hun bevrijd gebied.

De Gentse studentenleider Renaat Willockx werd die dag gearresteerd en opgesloten in de gevangenis. Hij werd ervan beschuldigd de belangrijkste aanstoker te zijn van een bende die huisvredebreuk pleegde door inbraak en onroerende goederen vernielde. De dag nadien, dinsdag 18, wilden de studenten naar het rectoraat trekken met hun eisen, maar ze werden aangevallen door de politie. In kleine groepjes slaagden de studenten erin de Veldstraat te bereiken. Ze werden er in de Grand Bazar achterna gezeten door de politie. Uiteindelijk zou de rijkswacht met waterkanonnen de Veldstraat ontruimen. Woensdag de 19^de besloten de studenten dat ze de arbeiders moesten informeren. Nog die nacht stonden een paar honderd studenten aan de poorten van ACEC, Fabelta, Ebes, Texaco, Arbed, Sidac…

De 20^ste werden pamfletten verspreid aan de middelbare scholen en het niet-universitair hoger onderwijs. Op de volksvergadering werd een vijfpuntenprogramma voor universitaire hervorming aanvaard. De repressieve functie van de professor die het monopolie heeft over zijn leerstoel, het ex-kathedra onderwijs, het examen en de permanente controle, de starre leerprogramma’s en de repressieve selectie moeten afgeschaft worden. Renaat Willockx was ondertussen vrijgelaten en sprak de volksvergadering toe. Er werd een ultimatum gesteld door de Raad van Beheer: voor middernacht moest de Blandijn ontruimd zijn. De studenten nodigden als tegenvoorstel de Raad uit op hun volksvergadering de volgende namiddag. Die nacht ontruimde de politie de Blandijn, 700 studenten werden opgepakt. De Blandijn werd vergrendeld tot 28 maart.

Maar het was niet afgelopen. Vrijdag de 21^ste werd een meeting in de Plateaustraat, een gebouw van de faculteit wetenschappen, door 800 studenten bijgewoond. Ze wisten niet echt wat te doen. De 25^ste vuurde de Raad van Beheer de beweging echter opnieuw aan. Men wou 17 studenten wiens identiteit op 12 maart door de politie was genoteerd wraken. Het Faculteitenkonvent (FK) besliste tot een boycot van de lessen vanaf de 27^ste. Een afvaardiging van het FK en de presides van de faculteitskringen zullen de studenten die moeten verschijnen voor de academieraad bijstaan. De 26^ste werd die oproep van het FK in alle faculteiten verspreid en 1000 studenten kwamen bijeen om stakersposten te organiseren.

De Raad van Beheer besliste om Renaat Willockx uit de universiteit uit te sluiten. Het FK reageerde door aan te kondigen alle actiemiddelen in te zetten om die beslissing in te trekken. De vakantie spoelde de strijdbare intenties echter weg en erna was de ren naar de examens ingezet. Frank Winter, in die tijd trotskist en actief in de groep van Mandel (SAP), zei daarover 45 jaar later: “Maar om eerlijk te zijn, de maartbeweging is gewoon geëindigd omdat de examens voor de deur stonden. Zo simpel was dat: gedaan met de kermis.” Het cynisme is wellicht hoofdzakelijk aan zijn latere evolutie te wijten. Toch zegt ook Joke De Leeuw, die dan wel nog lid was van de SAP, in diezelfde reeks van drie interviews: “Ik vrees dat het op maatschappelijk vlak een storm in een glas water is geweest.” (45 jaar geleden: mei ’68 door Ronny De Schepper)

Voor de voorlopers van de PVDA, de studentenvakbeweging, was het echter noch een kermis, noch een storm in een glas water. Het klopt dat Ludo Martens al een erkend studentenleider was toen hij in oktober 1968 in Gent aankwam. Diegenen die hem nog niet kenden, werden door de universitaire overheid overigens een handje toegestoken. Die weigerde Martens immers in te schrijven en duwde hem meteen in een martelaarsrol. Het was Martens die het panel ‘voor of tegen jury’ uiteen dreef. “Wat zitten jullie hier eigenlijk te lullen, terwijl buiten mensen in elkaar worden geslagen omdat ze een eigen mening willen hebben!”, had hij uitgeroepen. Volgens Winter “was de lol er dus al vlug af” toen Martens in Gent het SVB-systeem invoerde. “De vergaderingen begonnen zowaar een beetje op de zo gecontesteerde cursussen te gelijken!”

Winter beweert dat er in de laatste fase van de maartbeweging in Gent een kristallisatie begon op te treden tussen de trotskisten en de groep rond Martens. De krachtsverhoudingen waren volgens hem kifkif en de meerderheid van de studenten ”verstond het toch niet” (de discussie over slogans). In zijn politiek memoriam uit 2004 voor Paul Verbraeken benadert Eric Corijn dat gelukkig ernstiger. Hij kwam in oktober 1964 met Verbraeken aan in Gent. Ze ontmoetten er François Vercammen die toen bij de Humanistische Studenten zat, Freddy De Pauw die bij de Communistische Studenten was en een aantal socialistische studenten. Samen zetten ze de Marxistische Revolutionaire Studenten op, dat al gauw werd omgevormd naar de Marxistische Revolutionaire Beweging.

Ze werden benaderd door Mandel via Filip Polk, Guy Desolre en Emile Van Ceulen om samen te werken  en hen te overtuigen mee te doen aan de entristische taktiek. Maar, schrijft Corijn in 2004, de reële sociale strijd is altijd sterker dan eender welke tactiek. Zelfs al waren de trotskisten in Gent sterker (het is onmogelijk uit te maken of Corijn hiermee bedoelt dat de trotskisten sterker waren in Gent dan in Leuven of dat de trotskisten in Gent sterker waren dan de voorlopers van de PVDA, maar dat laatste valt te betwijfelen), de ontsteker van die strijd was in Vlaanderen de strijd rond Leuven Vlaams en daar was de SVB bepalend.

“Wat te doen?” en Document 1969

In de zomer van 1968 komen een dertigtal SVB-militanten gedurende zeven dagen bijeen voor een seminarie over ‘Wat te doen’ van Lenin. Dat wordt algemeen beschouwd als een soort handleiding voor de Leninistische partijopbouw. Lenin zelf drong er nochtans op aan dat zijn werk uit 1902 geen bijbel was van een modelvorm voor een partijorganisatie, maar eenvoudig een organisatorisch plan voor die tijd en die plaats, namelijk een ondergrondse beweging in de omstandigheden van een autocratie, die er bovendien nog niet in geslaagd was een nationaal organiserend centrum te vormen in haar land. (Hal Draper ‘De mythe van Lenins partijconcept’ – 1990)

Voor de SVB-militanten was dit seminarie echter bepalend voor de verdere ontwikkeling. Het is daaruit dat ze het organisatiemodel distilleren dat ze later ook zullen gebruiken voor de opbouw van een partij. ‘Wat te doen’ zal trouwens bij iedere belangrijke wending van de PVDA en haar voorlopers telkens weer bestudeerd worden. Zo ook tijdens de Limburgse mijnstaking in 1970. Toen ontstond discussie tussen een strekking die gewonnen was voor het vermenigvuldigen van strijdcomités als aanloop naar een nieuwe vakbond, met ondermeer de vader van Raoul, Hubert Hedebouw, en een strekking rond Ludo Martens die opteerde voor een leninistische partij. Het werd opnieuw bestudeerd tijdens een ideologische strijd met de maoïstische groep Clarté en nog eens toen in Duitsland in 1980 de KPD uiteen spatte. Een van de mythes rond ‘Wat te doen’ is dat het socialistisch bewustzijn van buitenaf ingedragen moet worden in de arbeidersbeweging, maar niet spontaan van binnenin kan ontstaan. Die idee haalde Lenin bij Kautski, toen nog een van de leidende marxistische autoriteiten. Kautski had het gebruikt in zijn argumentatie tegen een hervormingsvleugel, de revisionisten zoals Bernstein, die beweerden dat theorie overbodig was en dat enkel de spontane aan de gang zijnde beweging van de arbeiders telde. “De beweging is alles, het einddoel is niets”, hadden zij beweerd, met als conclusie dat hervorming de zorg van vandaag was en revolutie zich tevreden moest stellen met morgen. (Eduard Bernstein ‘De voorwaarden tot het socialisme en de taak der sociaaldemocratie’ – 1889)

Men vindt die idee later in geen enkele van de geschriften van Lenin terug. Op 4 augustus 1903 (nieuwe tijdsrekening) komt Lenin er trouwens op terug in een toespraak over het programma van de partij. Daarin zegt hij “Om te besluiten. We weten allen dat de ‘economisten’ naar één uiterste zijn gegaan. Om dit recht te trekken, moet er iemand naar de andere richting trekken, en dat is wat ik gedaan heb.” (Oeuevres – 1966, deel 6 blz. 514). Maar voor de SVB was die stellingname wel beslissend om een aantal nieuw-linkse studenten hun opleiding stop te doen zetten en als arbeiders aan de slag te gaan in een fabriek. De SVB’ers hadden een lange periode van studentenradicalisatie doorlopen. Ze waren op zoek gegaan naar coherente antwoorden. Ze werden ondergedoopt in de nieuw-linkse ideeën die in die tijd furore maakten. Ze waren zeer onder de indruk van de Chinese Revolutie en zagen in de confrontatie met de Sovjetunie een vernieuwde impuls voor de wereldrevolutie. In juni-augustus zetten ze hun bevindingen op papier in een “Document 1969, Een Leidraad doorheen de Marxistische Theorie. Het Belang van de Revolutionaire Theorie.” Martens en Merckx benadrukken dat dit document “vooral een goede barometer is voor de indrukwekkende omwentelingen in het denken die zich heeft voorgedaan bij een honderdtal kaders uit de studentenbeweging.”

Op het einde van het Document volgt een “politieke samenvatting”: crisis van het kapitalisme met een strijd tussen de twee hoofdkapitalisten, de Sovjet-Unie en de VS. Rusland was ontwikkeld tot een fascistisch en imperialistisch land. Steun aan de Derde Wereldlanden die geteisterd werden door het Sovjet-imperialisme en het feodalisme. China als lichtbaken voor de revolutionaire strijd in de wereld. Het is de maoïstische ideologie die we later ook zullen zien verschijnen bij Amada.

Stakingsgolf 1969 – 1973

De voorlopers van de PVDA hadden in die gunstige periode onder de radicaliserende studenten een honderdtal kaders bijeen gebracht. Maar ondanks enkele dappere pogingen bleef de inplanting in de arbeidersbeweging beperkt. Ze waren aanwezig in Zwartberg in 1966, hadden aan de fabriekspoorten gestaan, kwamen ook tussen in de staking bij Ford eind 1968 en in de Gentse textielstaking begin 1969, maar in het algemeen waren de jaren die volgden op de Staking van de Eeuw merkwaardig kalm. Tussen 1961 en 1969 was het aantal stakers op geen enkel moment meer dan 42.000 per jaar. (Rik Hemmerijckx – In de Geest van Mei ’68)

Voor de SVB was dit niet zonder belang. “Eind ‘69 stapelden alle voortekenen van een naderende crisis zich op”, schrijven Martens en Merckx. Ze bedoelen een interne crisis. “Maar plots werden al deze donkere wolken met één storm uit de hemel weggeveegd: op 5 januari 1970 brak de Limburgse mijnstaking uit … De mijnstaking kwam op een wonderbaarlijk geschikt moment. Voor meer dan 100 kameraden uit SVB en GSB (de Gentse tegenhanger van SVB) betekende deze staking het langverwachte sein om los te breken uit de verstikkende omgeving van de universiteit. De mijnstaking liet de studentenbeweging toe om in een minimum van tijd een grote ervaring inzake het concrete werk onder de arbeiders op te doen.”

Van 1970 tot 1973 geven de statistieken niet minder dan 698 stakingen aan. Vooral de jaren 1970en 1971 kunnen bepaald “warm” genoemd worden. Tijdens deze jaren heeft het aantal verloren werkdagen deze van de negen voorgaande jaren geëvenaard, schrijft Hemmerijckx. Het belangrijkste kenmerk van die stakingen was het spontane karakter. Volgens enquêtes was niet minder dan 80% ervan niet erkend door de vakbonden. De stakers werden verplicht zichzelf te organiseren in stakerscomités die de solidariteit organiseerden en de stakerskas beheerden. Met die comités zien we ook de opkomst van een aantal nieuwe stakingsleiders. Het zijn bekwame woordvoerders die het vertrouwen van hun werkmakkers winnen door hun onbaatzuchtige inzet.

Hoewel sommigen een mandaat hebben als syndicaal delegee zijn het steevast figuren die buiten het eigenlijke vakbondsapparaat staan. Gustave Dache bij Caterpillar Gosselies, Gerard Slegers bij de Kempense Steenkoolmijnen, Karel Heirbaut en Jan Cap bij Boel Temse, André Henry bij Glaverbel Gilly, Dolf Kerschaever en Frans Wuytack aan de Antwerpse haven. Sommigen onder hen hebben met de jaren een mythische status gekregen. Het is rond deze figuren dat verschillende comités hun werking na de staking voortzetten en zich omvormen tot arbeiderscomités. L’Avant-garde syndicale van Caterpillar te Gosselies, Solidarité bij Michelin, het Arbeiderscomité Waasland bij Boel Temse, La Nouvelle Défense bij de glasblazers van Glaverbel Gilly, het Onafhankelijk Havenarbeiderscomité van de Antwerpse dokwerkers.

Er werden ook pogingen ondernomen om de verschillende comités te groeperen in één koepel en de actie te coördineren. Onder impuls van de arbeiders van Vieille Montagne werd in maart 1971 een Groot Arbeiderskomitee (GAK) opgezet. In de streek van Charleroi wordt hetzelfde geprobeerd met Rencontres Ouvrières en in Luik met de Mouvement pour l’Autogestion Socialiste. Hemmerijckx denkt dat de eerste Belgische staking ‘in de geest van’ mei 68 die is geweest in het metaalbedrijf Caterpillar te Gosselies in december 1969. “Maar de staking die werkelijk het nieuwe klimaat getekend heeft”, schrijft hij, “was deze van de Limburgse mijnwerkers van januari – februari 1970 die zeer vlug is uitgedraaid op een krachtmeting en 44 dagen later eindigde in een weinig bevredigend compromis.”

Er zouden nog verschillende andere stakingen volgen: Michelin te St. Pieters Leeuw (februari en juni 1970), Ford Genk (februari 1970), Forges de Clabecq (juni 1970), Cockerill Yards te Hoboken (april-juli 1970), Citroën te Vorst (november 1970), Vieille Montagne te Balen (januari-maart 1971), scheepswerven Boel te Temse (september-oktober 1971), Tessenderlo Chimie (januari-maart 1972), Glaverbel te Gilly (februari 1973), dokwerkersstaking te Gent en Antwerpen (april-juni 1973), Cockerill Seraing (september – oktober 1973), … Hoewel dit niet typisch was voor de stakingsgolf van 1970-1973, hebben zich bezettingen voorgedaan bij Germain-Anglo te La Louvière in 1967, bij Michelin in juni 1970 en bij Glaverbel in 1973. Pas na de bezetting van de uurwerkenfabriek Lip in het Franse Besançon (1973) heeft dit type van actie zich ook in België meer verspreid.

“Indien we de pers mogen geloven”, schrijft Hemmerijckx, “dan zou er zich een ware toevloed van studenten hebben voorgedaan, maar enquêtes hebben uitgewezen dat de studenten in 1970 slechts in 10% van de stakingen zijn tussen beide gekomen en in 1971 in 5% van de stakingen.” De staking van de Limburgse mijnwerkers was de eerste en belangrijkste waar studenten als een autonome macht zijn opgetreden. De Socialistische Jonge Wacht (SJW), in 1965 uit de socialistische partij gezet en sindsdien onder invloed van de trotskisten van het VSVI, beschikten niet over een inplanting in Limburg. Toch waren ze aanwezig bij de stakerspiketten en slaagden ze er zelfs in om in het stakerscomité te worden opgenomen. De SVB had al voet aan de grond in Limburg. Bij het uitbreken van de staking schopten ze een eigen organisatie uit de grond, Mijnwerkersmacht.

Mijnwerkersmacht stond niet alleen in voor voedselhulp en propaganda, maar stelde zich op als oppositie, niet alleen tegen de officiële vakbonden, maar ook tegenover het stakerscomité dat door de SJW gesteund werd. Volgens Mijnwerkersmacht moest men de vakbonden verlaten om eigen autonome comités op te richten. Het voorbeeld van Mijnwerkersmacht zal in andere bedrijven gevolgd worden met de oprichting van Arbeidersmacht, onder meer in Ford Genk, Sidmar Zelzate, Fabelta Gent en Ninove, en aan de Antwerpse dokken.

Het beleid van Emmanuel Macron dat gericht is op de belangen van de superrijken leidt vandaag in Frankrijk tot massaal protest van studenten en werkenden. Het doet onvermijdelijk denken aan wat 50 jaar geleden gebeurde. Zal een nieuwe generatie in staat zijn om de taak van socialistische maatschappijverandering te volbrengen?

dossier door Clare Doyle

Het is niet overdreven om te stellen dat de situatie in Frankrijk in mei 1968 het perspectief van een socialistische revolutie in een industrieel ontwikkeld Europees land erg reëel maakte. Een overwinning van de Franse arbeidersklasse had de kapitalistische regeringen doorheen Europa als dominostenen ten val kunnen brengen, niet in het minst in België waar sterk uitgekeken werd naar de klassenstrijd van de buren.

Hoe het begon 

Na de Tweede Wereldoorlog was er een snelle toename van industriële productie in Frankrijk, Italië en elders in Europa. Maar de arbeiders leefden nog in ellendige omstandigheden met lonen die hen niet toelieten om de auto’s, wasmachines, frigo’s en kookfornuizen te kopen die ze zelf produceerden. Generaal De Gaulle lag in 1958 aan de basis van de Vijfde Republiek in Frankrijk, een ‘sterke staat’ die Bonapartistische macht aan de president gaf (en nog steeds geeft) om het parlement aan de kant te schuiven en wanneer nodig zelfs troepen de straten op te sturen.

De studenten begonnen hun ongenoegen te uiten. Het ging om overvolle aula’s, niet-gemengde accommodatie, de oorlog in Vietnam of nog de apartheid in Zuid-Afrika. Het protest aan de universiteiten, met zitacties en discussies die de hele dag en nacht doorgingen, en de straatacties werden brutaal aangevallen door de repressiediensten, waaronder de gehate semi-militaire CRS (rijkswacht). Campussen werden gesloten. Enkele studentenleiders werden veroordeeld tot gevangenisstraffen. Er waren honderden arrestaties, duizenden jongeren werden het slachtoffer van politiegeweld op betogingen. Honderden jongeren kwamen in de ziekenhuizen terecht.

De heersende laag – de regering in het bijzonder – was verdeeld over de vraag van repressie versus toegevingen. Dat is een kenmerkend element van elke ontwikkelende revolutionaire situatie. In Parijs zorgden de toegevingen begin mei 1968 voor een versterking van de studenten. Er kwamen meer betogingen en er was meer geweld, maar dat leidde net tot sympathie onder de middenlagen.

De vakbonden begonnen solidariteitsbetogingen buiten Parijs te houden. In honderden middelbare scholen gingen scholieren over tot stakingen en bezettingen. Jonge arbeiders vervoegden de straatgevechten. “Als ze dit doen tegen de zonen en dochters van de ‘top’ van de samenleving,” dachten ze, “wat zullen ze dan doen als wij onze eisen op straat brengen?” Er kwamen oproepen voor het ontslag van De Gaulle: “Hey Charlie, tien jaar is genoeg!”

De leiding van de grote Franse ‘Communistische’ Partij (PCF) veroordeelde de studenten en deed hen af als anarchisten, trotskisten en maoïsten voor wie de revolutie een ‘spel’ was. De druk van onderuit voor solidariteitsacties met de studenten bleef echter toenemen. Dit dwong de door de PCF geleide vakbondsfederatie CGT ertoe om samen met de meer ‘gematigde’ vakbond CFDT en de lerarenvakbond FEN op te roepen tot een 24-urenstaking op maandag 13 mei.

Uitbreiding

Op die dag staakten meer dan vijf miljoen arbeiders. In Parijs kwamen een miljoen mensen op straat en ook in andere Franse steden waren er tienduizenden betogers. De vakbondsleiders hoopten dat dit voldoende stoom zou aflaten waarna de arbeiders zich opnieuw zouden neerleggen bij de kapitalistische uitbuiting. Dit was de enige officiële stakingsoproep in Frankrijk gedurende de hele ‘maand van revolutie’ waarin er op het hoogtepunt 10 miljoen stakers waren.

Een aantal arbeiders in één fabriek – Sud Aviation in Nantes – beslisten onder invloed van een trotskistische stroming (zogenaamde Lambertisten) om de staking verder te zetten en het bedrijf te bezetten. De bal ging aan het rollen. Bedrijf na bedrijf volgde. Er waren stakingen en bezettingen van automobielbedrijven, scheepswerven, ziekenhuizen, steenkoolmijnen, stelplaatsen van openbaar vervoer en postkantoren. Scholen, winkels, ziekenhuizen, kantoren, theaters, … werden bezet. Personeel van grote boerderijen ging over tot zitacties en hun vakbonden riepen op tot een nationale betoging op 24 mei.

Op 18 mei lag het land bijna volledig plat. De fascistische organisatie Occident slaagde er niet in om meer dan 2.000 aanhangers op de been te krijgen voor een betoging waarmee het de staking wilde breken.

Tegen maandag 20 mei waren er zes miljoen stakers en tal van bedrijfsbezettingen, waarbij comités werden opgezet om de staking door te voeren en om schema’s af te spreken van wie wanneer toezicht zou houden op de machines en werkplaatsen. In sommige gevallen werden de werkgevers in hun kantoren opgesloten waarbij eten via emmers neergelaten werd. Overal verschenen rode vlaggen en werd de Internationale gezongen. Buiten enkele fabrieken verschenen poppen die de bazen voorstelden die aan een galg bengelden.

Advocaten, architecten, ambtenaars, leraars, profvoetballers, bankpersoneel, personeel in kerncentrales, … deden mee. Zelfs de dansers van het theater Folies Bergère staakten mee uit protest tegen de arbeidsvoorwaarden en omdat ze van een ander leven droomden. Het filmfestival van Cannes werd afgezegd, personeel van de televisie en radiozenders namen de programma’s en het nieuws over. De havens lagen plat, mariniers en politie-agenten begonnen te muiten.

Bedienden van de werkgeversfederatie CNPF hielden de vergaderzaal van de raad van bestuur bezet. Overal bespraken comités hoe een toekomstige samenleving zou functioneren, vaak gebeurde dit in termen van socialistische of communistische democratie. De belangrijke arbeiderspartij PCF stond onder hoogspanning toen de leiding de lijn probeerde aan te houden dat het niet om een politieke staking ging.

Tegen vrijdag 24 mei waren 10 miljoen Fransen – meer dan de helft van alle werkenden – in staking. Er waren gewelddadige confrontaties op de straten van Parijs waar voor het eerst sinds de bevrijdingsstrijd tegen het Duitse fascisme barricaden werden opgeworpen.

Op 25 mei begonnen onderhandelingen tussen de regering van De Gaulle, de werkgevers en de vakbondsleiders… die nog steeds benadrukken dat de strijd niet politiek is! Na drie dagen en nachten onderhandelen, is er een akkoord over een erg genereus pakket hervormingen rond lonen, vakantie, arbeidsduur, … Deze hervormingen waren het resultaat van revolutionaire gebeurtenissen, maar volstonden niet voor de miljoenen arbeiders die hun werkplaatsen bezet hielden. Toen vakbondsleiders het akkoord de volgende dag voorlegden, werden ze onder meer in de grote automobielbedrijven weggestemd. De arbeiders kwamen voor iets anders op, iets wat nog niet naar voor gebracht werd door hun ‘traditionele’ leiders.

Wat nu?

Het Charletystadion liep vol met 50.000 mensen voor een meeting van de niet-communistische linkerzijde die discussieerde over een politiek alternatief op De Gaulle en het kapitalisme. De CGT riep op tot een betoging op 29 mei waarop een half miljoen stakers door de hoofdstad trokken. Op die dag pakt De Gaulle zijn biezen en verlaat hij het land. Hij zei aan de Amerikaanse ambassadeur dat de toekomst nu “in Gods handen” lag.

Maar de arbeidersleiders hadden geen programma om de macht te grijpen die op de straten lag. Diegenen die een idee hadden van wat moest gebeuren, beschikten nog niet over een sterke stem. Arbeiders wachtten op een actieprogramma van de ‘communisten’, maar dat kwam er niet. De PCF-leiders zouden later stellen dat de staat te sterk was. Nochtans was die in staat van ontbinding.

Revolutionaire situatie

Er was een klassieke situatie van dubbelmacht – een revolutionaire situatie waarbij de heersende laag in de touwen ligt, de middenklasse kant kiest voor de arbeidersklasse en de strijdmethoden ervan overneemt met betogingen en bezettingen, en de arbeidersklasse bereid is om tot het einde door te vechten. Arbeiders in buurlanden zoals België begonnen hun solidariteit te tonen, zowel in woorden als in actie. Zo werd geweigerd om het werk van stakende Franse collega’s over te nemen.

Wat had een revolutionaire leiding met massasteun kunnen doen om de revolutie in mei 1968 te voltrekken? De stakerscomités hadden lokaal, regionaal en nationaal moeten gecoördineerd worden om een alternatieve regering te vormen. Dit standpunt werd wel verdedigd, maar door groepen die niet sterk genoeg stonden en geen basis hadden in de arbeidersbeweging.

De trotskisten van de Vierde Internationale, waarvan Militant (de voorloper van de Socialist Party, onze zusterorganisatie in Engeland en Wales) in 1965 politiek afgescheiden was, waren pessimistisch over de Europese arbeidersklasse, inclusief de Franse. Ze stelden dat de arbeiders voor minstens 20 jaar niet in actie zouden komen. In Frankrijk richtten ze zich op de studentenbeweging en de revolte tegen het koloniaal bewind. Toen één van hun leiders, Ernest Mandel, dit standpunt in Londen naar voor bracht op een publieke meeting in de lente van 1968 – een maand voor de explosie van mei – werd hij bekritiseerd door de hoofdredacteur van Militant, Peter Taaffe. Die benadrukte dat de arbeidersklasse zijn capaciteit om in actie te komen behouden had en snel het Franse kapitalisme zou uitdagen. Mandel betwistte dit, zijn verkeerde beeld werd vooral beantwoord door de Franse arbeidersklasse. Het duurde niet lang vooraleer de Franse arbeiders met hun revolutionaire tradities opnieuw in actie kwamen.

“Frankrijk is het land waar de klassenstrijd tot een conclusie wordt uitgevochten,” stelde Friedrich Engels, de schrijver en medestander van Karl Marx. De situatie was overrijp voor een revolutionaire machtsovername en er waren lokale voorbeelden van gezamenlijke stakerscomités van arbeiders, studenten en kleine landbouwers die de oude staatsmacht overnamen.

In Nantes, waar de staking begonnen was, ontstond al vrij vroeg in de beweging zo’n comité. Dat nam de controle in de regio Loire Atlantique over in elk aspect van de samenleving: productie, distributie, uitwisseling. Het voedsel werd naar de dorpen en steden gebracht door kleine landbouwers, de prijzen werden laag gehouden, de politie werd afgedankt door de studenten en arbeiders die zelf in hun wijken patrouilleerden en andere regio’s werden gevraagd dit voorbeeld te volgen.

Als gelijkaardige vertegenwoordigende organen waren opgezet in alle regio’s om verkozen vertegenwoordigers naar een nationale raad te sturen, konden deze strijdcomités organen van arbeidersbewind worden. Zoals in Rusland in oktober 1917 had een revolutionaire leiding die het vertrouwen van de bevolking genoot de nodige maatregelen kunnen nemen om de bestaande staatskrachten naar de kant van de socialistische regering over te halen. Ze zouden een oproep gedaan hebben aan de arbeiders van andere landen om dit voorbeeld te volgen, wat de mogelijkheid van een militaire interventie van buitenaf zou beperkt hebben.

Maar… de leiders van de grote vakbondsfederaties en van de PCF waren de laatsten die een geslaagde revolutie wilden. Als de arbeiders in een ontwikkeld kapitalistisch land de macht konden grijpen, dan kon dit immers de arbeiders van de Sovjetunie ertoe aanzetten om de parasiterende bureaucratie aan de kant te schuiven om te bouwen aan echte arbeidersdemocratie. De ‘Koude Oorlog’ had als sneeuw voor de zon kunnen verdwijnen. Het revolutionaire potentieel werd letterlijk verraden.

Het einde

Ze vroegen de arbeiders om terug aan de slag te gaan, maar er bleven nieuwe stakers opstaan die de samenleving wilden veranderen. Er was echter geen leiding door krachten die ze kenden. De Gaulle keerde terug naar Frankrijk, riep vervroegde verkiezingen uit en mobiliseerde de reactionaire krachten op straat. De politie en het leger werden ingezet tegen stakers en linkse organisaties. Honderden militante arbeiders werden afgedankt, enkele linkse organisaties verboden.

In de parlementsverkiezingen van juni gingen de aanhangers van De Gaulle vooruit, de PCF verloor stemmen na een campagne die niet op een nieuwe socialistische samenleving gericht was, maar op ‘rust en orde.’ Binnen het jaar verdween De Gaulle van het toneel en werd hij vervangen door Georges Pompidou, net als de huidige Franse president een voormalige bankier bij Rothschild.

De verworvenheden die tijdens de beweging werden aangekondigd, raakten ondermijnd door inflatie en de kapitalistische uitbuiting in het algemeen. Maar de vakbonden groeiden sterk en drie jaar na de gebeurtenissen ontstond een Socialistische Partij. Tegen 1981 haalde deze partij een meerderheid met 55% van de stemmen. Zonder een programma van volledige nationalisaties en arbeiderscontrole en –beheer, eindigt zelfs een ‘socialistische’ regering die hervormingen probeert door te voeren als een regering die een beleid voert in het belang van de 1%, de kapitalistische klasse. Dat was de les van het bewind onder Mitterand en later ook van het presidentschap van François Hollande die vorig jaar met zijn ‘Parti Socialiste’ een grote verkiezingsnederlaag opliep.

Desalniettemin kan de grootste algemene staking uit de geschiedenis, die van mei 1968 in Frankrijk, een inspiratiebron zijn voor een nieuwe generatie. Het sterkt het vertrouwen in de mogelijkheid om een socialistische samenleving tot stand te brengen, niet in slechts één land maar in heel de wereld.

[divider]

Meetings over mei ’68 

We organiseren onder meer in Brussel, Leuven, Gent en Antwerpen meetings over mei ’68. Hieronder de praktische details voor de meetings komende week in Gent en Antwerpen.

• Ma 7 mei. Gent. 19u30 Geuzenhuis, Kantienberg. Mei ’68: revolte of revolutie. Sprekers: Anja Deschoemacker (ROSA), Guy van Sinoy (student aan de ULB in ’68), Brecht De Smet (docent UGent) – Te bevestigen.
  ? https://www.facebook.com/events/1938227363174548/ 
• Di 8 mei. Antwerpen. 19u30 UA campus Rodestraat. Mei ’68 en de strijd vandaag. Met: filosoof Thomas Decreus en Anja Deschoemacker, auteur van een boek over de nationale kwestie in België.
  ?  https://www.facebook.com/events/233822583841286/

Boek over mei ’68

Mei-juni 1968. Brutale politierepressie tegen studentenbetogingen. Op een paar dagen tijd gingen 10 miljoen Franse arbeiders in staking. Fabrieken werden bezet, rode vlaggen gehesen en de Internationale gezongen in de straten van Parijs. Zelfs politie en leger werden gegrepen door de revolutionaire stemming.

De toekomst van het Franse kapitalisme hing aan een zijden draadje. Comité’s van arbeiders en studenten discussieerden onophoudelijk wat de volgende stappen moesten zijn, en toch waren de stakingen gedaan na een paar weken en werd de “orde” hersteld. Hoe kon dat gebeuren? Welke fouten werden gemaakt waardoor het verzwakte systeem niet ten val werd gebracht? Welke lessen kunnen we trekken voor de strijd vandaag? En is het mogelijk om vandaag gelijkaardige fouten te vermijden?

Die vragen, naast andere, vormen de basis voor het 90 pagina’s tellende boek van Clare Doyle die in 1968 zelf in Frankrijk aanwezig was. Ze zag er met eigen ogen hoe de revolutionaire golf een opmars en nadien terug een neergang kende. Vandaag is Clare nog steeds actief als marxiste, waardoor haar kijk op de gebeurtenissen van 1968 niet bepaald wordt door nostalgie, maar door de vastberadenheid om de strijd vandaag verder te zetten.

Dit boek brengt uiteraard geen zogezegd “neutraal” beeld van de gebeurtenissen van mei ‘68, het kiest bewust de kant van de arbeiders en de revolutie om de nodige lessen te trekken uit de ervaringen van mei 68 om deze vandaag te gebruiken in de strijd voor een socialistisch alternatief.

 

Het establishment grijpt herdenkingen van belangrijke strijdbewegingen uit het verleden aan om er een eigen interpretatie aan te geven. Dat was vorig jaar zo met de 100ste verjaardag van de Russische Revolutie. Het is dit jaar niet anders met de 50ste verjaardag van mei 1968. Het zal de komende weken niet aan dossiers, reportages en debatten ontbreken. De gevestigde media zullen er alles aan doen om de grootste algemene staking uit de Franse geschiedenis te herleiden tot een folkloristisch evenement van utopische studenten. LSP organiseert in april en mei een aantal meetings en debatten om lessen te trekken uit een revolutionaire maand in het hart van Europa.

Zo houden we op 25 april aan de ULB in Brussel een meeting over mei ’68. Er zal onder meer gesproken worden door Christian Dehon, LSP-lid die in Parijs aanwezig was tijdens de eerste dagen van mei ’68, en Guy Van Sinoy, die deelnam aan de studentenacties aan de ULB waar hij toen studeerde. We hadden voor deze krant een dubbelgesprek met hen over de belangrijkste elementen van Mei ’68 voor de jongeren en werkenden die zich vandaag verzetten tegen de enorme ongelijkheden die eigen zijn aan het systeem in crisis.

Interview door Nicolas M. (Brussel) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

1968 was het jaar van de revolte van studenten en werkenden in Frankrijk. Maar het was veel meer dan dat…

Christian: “In 1968 was er effectief wereldwijd oproer. Het protest was niet beperkt tot de Sorbonne in Parijs. Het systeem werd meer algemeen in vraag gesteld, onder meer in de strijd tegen de oorlog. De eerste betogingen in Parijs vonden overigens plaats in het kader van de strijd tegen de oorlog in Vietnam onder de slogan ‘Weg met het VS-imperialisme.’”

Guy: “De oorlog kwam elke dag op het televisienieuws dankzij de vele fotografen en journalisten ter plaatse. De vele misdaden van het Amerikaanse leger (massabombardementen waarbij vaak napalm werd gebruikt, clusterbommen en chemische ontbladeringsmiddelen, bloedbaden onder burgers, …) leidden tot verontwaardiging. We kregen dagelijks het beeld van een afslachting door een moderne supermacht van een arm volk dat voor zijn onafhankelijkheid opkwam.”

Het was ook het jaar van de strijd voor de burgerrechten in de VS. Martin Luther King werd vermoord op 4 april 1968. Hoe kwam het dat de studentenbeweging in Frankrijk in actie kwam?

Guy: “In die tijd nam het aantal studenten fors toe. Het kapitalisme had nood aan kaders. Een deel van de kinderen van de baby-boomgeneratie van na de oorlog begon te studeren. De universitaire infrastructuur was daar echter niet op voorzien: het ontbrak aan huisvesting, maar ook aan plaats in de auditoria en de universitaire restaurants.”

Christian: “De beweging eiste ook een minder elitair onderwijs dat toegankelijk was voor iedereen. De problemen waarop studenten vandaag botsen: de studiekost, de inmenging van multinationals in het onderwijs, dat waren ook de zaken die in 1968 werden bestreden.”

Guy: “De inhoud van de lessen werd eveneens bekritiseerd. Het bewustzijn groeide dat de universiteit de burgerlijke waarden reproduceert, terwijl de ideeën van de arbeidersbeweging helemaal niet aan bod komen. Zo herinner ik me een les die ik kreeg over de algemene theorie over de staat, waarin de professor niet eens verwees naar het boek ‘Staat en revolutie’ van Lenin.”

Christian: “In mei 1968 maakte ik gebruik van verlof op het werk om naar Parijs te trekken. Na een eerste bezetting in Nanterre volgde harde repressie door de politie en de universitaire overheden. Maar de solidariteit onder de studenten werd sterker. Ze gingen de confrontatie met de oproerpolitie aan om de vrijlating van hun kameraden te eisen. De slogans werden radicaler en richtten zich steeds breder op de volledige samenleving.”

Guy: “Na de nacht van de barricaden, besloot premier Pompidou op 10 mei om de eisen van de studenten in te willigen. De Sorbonne ging terug open, de ordediensten verlieten de campus en de opgepakte en veroordeelde studenten werden vrijgelaten. De studentenbeweging toonde aan dat het mogelijk was om een krachtsverhouding op te bouwen waarmee overwinningen geboekt worden.”

Christian: “De sfeer die ik daar meemaakte, had ik nog nooit gezien. Naast de rellen in de straten, het geweld en de repressie, waren er overal in de stad debatten. Er werd echt overal gediscussieerd over de gebeurtenissen.”

En dan kwam de arbeidersbeweging op het toneel?

Guy: “Ondanks de toegevingen door de regering waren de vakbonden (CGT en CFDT) op 13 mei verplicht om een protestbetoging te houden tegen het politiegeweld tijdens de studentenbetogingen. Je moet weten dat de oproerpolitie (CRS) zes jaar eerder nog een betoging tegen de oorlog in Algerije had aangevallen waarbij negen doden vielen. Op 14 mei begon een spontane staking met bedrijfsbezetting in een reeks fabrieken. Die 13e mei was ook de verjaardag van het aan de macht komen van De Gaulle. Die machtsgreep werd door de generaals opgelegd tijdens de oorlog in Algerije.

“De Gaulle nam een hele reeks maatregelen tegen de werkenden, onder meer in de sociale zekerheid. In die tijd werd gemiddeld 46 uur per week gewerkt, in sommige bedrijven was dat tot 54 uur. De lonen waren geblokkeerd. Hierdoor begonnen eisen van de arbeiders te ontwikkelen.

“We mogen echter ook niet vergeten dat de CGT een betoging en staking organiseerde om te vermijden dat het de controle zou verliezen over een beweging die het voelde aankomen. Het was zeker niet de bedoeling om een algemene staking op te starten. Eens die gelanceerd was, liep de CGT-leiding de algemene staking achterna om ze te stoppen.”

Christian: “De beweging groeide ongelofelijk snel. Op 16 mei waren er al 50 bedrijven bezet. Op 17 mei waren er 200.000 stakers. Op 18 mei waren dat er twee miljoen. Het zou oplopen tot 10 miljoen stakers op 22 mei. Zelfs het festival van Cannes werd door de jury stilgelegd uit solidariteit met de stakingen.”

Guy: “In die tijd telde de Parti Communiste Français (PCF) 350.000 leden en de CGT 1,4 miljoen. De leidingen van de PCF en de CGT vormden echter een rem. Aanvankelijk haalde Georges Marchais van de PCF hard uit naar de ‘valse revolutionairen’ die ‘ontmaskerd’ moesten worden. Hij haalde op chauvinistische wijze uit naar de ‘Duitse anarchist Cohn-Bendit’ die beïnvloed was door de ‘in de VS opgeleide Duitse filosoof Marcuse’…”

Hoe zag de beweging er in België uit?

Guy: “Na de nacht van de barricaden kwamen er op 13 mei enkele honderden studenten aan de ULB samen voor een Vrije Vergadering. Een delegatie was naar Parijs gegaan – de treinen reden immers nog. Ze getuigden van de belegering van de studentenbuurt. Het auditorium Janson aan de ULB werd bezet. Op het hoogtepunt van de staking in Frankrijk besloot de Vrije Vergadering in de Janson om de centrale gebouwen van de universiteit te bezetten. De raad van bestuur, samengesteld uit vertegenwoordigers van het toenmalige patronaat, moest langs de vensters wegvluchten. De telefooncentrale van de ULB werd bezet, er werden pamfletten gedrukt op het briefpapier van de rector, de muren hingen vol met affiches.

“De Belgische autoriteiten waren bang van een politie-optreden zoals in Frankrijk. Ze vreesden immers een gelijkaardige beweging. Een groot verschil met Frankrijk was dat de Belgische arbeidersklasse niet in actie kwam. Dat kwam onder meer onder invloed van de antistakingswetten die door de Socialistische Partij ingevoerd werden na de algemene staking van de winter van 1960-61. Een aantal militante arbeiders kwam naar de universiteit, maar de studenten bleven eigenlijk geïsoleerd. In België begon de studentenbeweging de inhoud van de lessen in vraag te stellen. De activisten aan de ULB raakten snel politiek bewust in de beweging, ook bij mij was dit het geval.”

Christian: “In die tijd waren de studentenhomes nog niet gemengd. Aan de ULB werd het jongenshome bezet. De raad van bestuur veranderde het reglement op 1 juni waarbij de feitelijk afgedwongen situatie werd erkend. Dat is een belangrijke les uit die periode: met een krachtsverhouding is verandering mogelijk.”

Guy: “Vaak wordt in verwijzingen naar Mei ’68 gesproken over de studentenrevolte, terwijl de algemene staking het meest fundamentele element was. Dat komt jammer genoeg niet zo vaak aan bod. Die maand van revolutie toonde aan dat een revolutie in een ontwikkeld kapitalistisch land mogelijk is.

“Eind mei verdween De Gaulle naar Duitsland om er steun van het leger te zoeken. Het politieke vacuüm duurde enkele dagen waardoor zich een revolutionair moment concretiseerde. De burgerij was bang en kon haar politieke instrumenten niet meer opleggen. Het systeem begon te wankelen.

“Het ontbrak echter aan een structuur van dubbelmacht. Er waren uiteraard stakerscomités in een aantal bedrijven, maar er was geen nationale structuur van deze comités. De PCF en de CGT verzetten zich tegen een dergelijke structuur. De ontbinding van het parlement en de vervroegde verkiezingen werden door de PCF aangegrepen om de stakingen te stoppen met het argument dat het niet mogelijk was om verkiezingen te houden tijdens een algemene staking.

“De belangrijkste les van Mei ’68 is dat een revolutie in ontwikkelde kapitalistische landen mogelijk is, wat de journalisten of sociologen ook mogen beweren over de zogenaamde ‘verburgerlijking’ van de werkenden. Het kapitalisme leidt tot zoveel onderdrukking en uitbuiting dat het vroeg of laat tot uitbarstingen komt. Het is aan revolutionairen om dat momentum aan te grijpen om het te richten op de omverwerping van de kapitalistische samenleving.”

Christian: “Mei ’68 toonde de kracht van de arbeidersklasse, maar ook dat de beweging zonder duidelijke politieke leiding niet tot de logische conclusies kon doorgetrokken worden. Daarop verdwenen de mogelijkheden en de contrarevolutie organiseerde zich. Mei ’68 heeft een rebelse generatie voortgebracht, maar het kapitalisme werd niet omvergeworpen. Vandaag zien we terug de voorwaarden voor nieuwe bewegingen. Laten we samen bouwen aan de politieke organisatie die nodig is om het kapitalistische systeem omver te werpen en om een nieuwe samenleving op te bouwen door met de werkenden de macht te nemen.”

[divider]

Brussel: meeting aan de ULB, auditorium H1301, op woensdag 25 april om 19u30. Met:

• Christian Dehon, LSP-lid en aanwezig in Parijs in mei 1968
• Guy Van Sinoy, ABVV-militant, nam als student deel aan de 47-daagse bezetting van de ULB in 1968.
• Anja Deschoemacker, auteur van het boek ‘De nationale kwestie in België’, zal spreken over de beweging in Vlaanderen in die tijd en meer bepaald in Leuven.
• Brune Goguillon, militante van ROSA in Brussel, zal het hebben over de verworvenheden en beperkingen van de seksuele bevrijding op basis van de massabewegingen in en na 1968. Ze zal dit plaatsen in het licht van de hernieuwde internationale opmars van vrouwenstrijd vandaag.
• Julien Englebert, Actief Linkse Studenten, zal tenslotte ingaan op de lessen van Mei ’68 voor strijd vandaag, de uitdagingen waar we nu voor staan tegenover een kapitalisme in crisis gekenmerkt door een explosie van ongelijkheid. Wat kan links en de arbeidersbeweging uit Mei ’68 halen?

Facebook evenement

 

Mei ‘68 staat algemeen gekend als een periode van studentenprotest. Vooral de beweging in Frankrijk spreekt tot de verbeelding en dat is geen toeval. De studenten speelden een belangrijke rol, maar mei 68 was meer dan dat. In essentie kan het worden samengevat als een massale opstand van de Franse arbeiders en jongeren tegen de gevestigde orde. Die opstand deed de hele maatschappij op haar grondvesten daveren. Het leek er zelfs op dat Frankrijk een revolutie zou kennen die het einde van het kapitalisme in dat land zou inluiden. Een dossier door Kim W. (geschreven in 2008)

Dat aspect van mei 68 komt vandaag minder aan bod in de traditionele media of bij de herdenkingen door traditionele partijen. Wellicht is de angst die ze toen hadden tegenover een georganiseerde en strijdbare arbeidersbeweging er vandaag niet minder op geworden.

Golden Sixties

Mei 68 vond plaats tegen de achtergrond van de “Golden Sixties”, een periode van uitzonderlijke groei voor het kapitalisme. In Frankrijk was er een gemiddelde jaarlijkse groei van 5%. Deze economische groei ging slechts gepaard met beperkte toegevingen aan de arbeiders. Zo bleef er een repressief regime heersen op de werkvloer. Bij Citroën was het verboden om tijdens de schaft met elkaar te praten in de kantine. De arbeidsomstandigheden werden niet besproken bij sociaal overleg.

De studentenbeweging was de eerste om in actie te komen in 68. Dat was geen toeval, de sterke economische groei bracht de nood aan meer ingenieurs, onderzoekers en andere specialisten met zich mee. De universiteiten kwamen open te staan voor een bredere laag van de bevolking (waaronder ook een aantal arbeiderskinderen), maar ze waren daar niet op voorbereid. Er was een groot tekort aan allerhande faciliteiten. Dat was de aanleiding voor de eerste studentenprotesten: betere infrastructuur en diensten, gemengde studentenhomes (in plaats van apart voor mannen en vrouwen),…

De radicalisering onder de studenten verliep tegen een achtergrond van verzet tegen het kolonialisme. Er was het verzet tegen de oorlog in Vietnam, maar ook Frankrijk leed een nederlaag toen Algerije zich na een lange strijd onafhankelijk kon verklaren. Met de Cubaanse revolutie van 1959 en de Sovjet-repressie tegen de opstand in Hongarije in 1956 die nog fris in het geheugen zaten, richtte de radicalisering van de studenten zich niet zozeer tot het stalinisme. Er werd gezocht naar linkse alternatieven en dat leidde tot een opgang van maoïstische, anarchistische en/of trotskistische invloeden. Vaak bleef er een grote verwarring bestaan, onder meer door de afwezigheid van sterke en ideologisch gebalanceerde revolutionaire groepen. De arbeidersbeweging stond grotendeels onder de controle van de PCF (Parti Communiste Français) dat de vakbond CGT controleerde. De sociaal-democratie zat in het defensief in Frankrijk.

Van een studentenbeweging…

Op 22 maart 1968 begon de Franse studentenbeweging met een bezetting van de faculteit van Nanterre. De rector sloot de faculteit en verjoeg de studenten, waarop er regelmatig betogingen waren. Op 3 mei was er een meeting in de Sorbonne met 600 aanwezigen waarop de oproerpolitie CRS werd ingezet door de rector. De brutale repressie leidde tot verzet. Duizenden studenten protesteerden en er werd ook met stenen gegooid naar de oproerpolitie. De PCF veroordeelde de studentenbeweging omdat deze “objectief de belangen van het kapitaal dient”.

Op 6 mei was er een betoging met zo’n 20.000 studenten die vanuit Nanterre naar de Sorbonne trokken, ondanks een samenscholingsverbod. Dat leidde tot nieuwe confrontaties met de politie, maar toch werd opnieuw opgeroepen voor een betoging de volgende dag. De eisen waren duidelijk: bevrijding van alle gearresteerde studenten, heropening van de Sorbonne en terugtrekking van de politie uit de studentenwijk (Quartier Latin).

De repressie stopte de beweging niet, op 7 mei waren er al 50.000 betogers. Een dag later kondigden de onderwijsbonden aan dat ze de eisen van de studenten steunden. Scholieren begonnen de studentenbeweging te ondersteunen met eigen scholierencomités.

Op 10 mei trokken 50.000 studenten naar het Quartier Latin om de wijk te “heroveren”. Er werden een 60-tal barricades opgericht die uiteindelijk gewapenderhand terug werden ingenomen door de politie. Daarbij vielen honderden gewonden wat een brede schok veroorzaakte onder de arbeiders. Steeds meer bekende figuren spraken zich uit voor de eisen van de studenten. Ook de PCF moest noodgedwongen de repressie veroordelen. De grote vakbonden riepen op tot een algemene 24-urenstaking op maandag 13 mei. Daarbij waren er een miljoen betogers in Parijs en de studenten slaagden er dezelfde avond nog in om het Quartier Latin te heroveren, de staatsmacht van Generaal De Gaulle moest wijken voor de strijdbaarheid van de studenten die zich gesteund wisten door de arbeidersklasse.

… tot een algemene staking

Op 14 mei verleende het parlement amnestie aan de veroordeelde betogers en wordt de Sorbonne heropend. Het establishment hoopte de beweging te kunnen stoppen door toegevingen te doen. Maar net op dat ogenblik brak een spontane staking uit bij de arbeiders van Sud-Aviation (Nantes) een dag later gevolgd door Renault Billancourt. De spontane stakingen kenden een snelle uitbreiding en de studenten trokken naar de acties om te verbroederen met de arbeiders. De CGT sloot de fabriekspoorten om de studenten weg te houden van de arbeiders en de PCF ging in het verweer tegen “avonturistische ordewoorden” van de studenten.

Tegen maandag 20 mei was de staking over het hele land uitgedeind. Er werd teruggegrepen naar de tradities van 1936 en tal van fabrieken werden spontaan bezet, nog voor er een ordewoord van de vakbonden was voor een algemene staking. De studentenbeweging riep op tot de vorming van stakingscomités.

In de week van 21 tot 29 mei kende de beweging een hoogtepunt. Tijdens deze week waren er 10 miljoen Franse arbeiders in staking. En dat op een totale bevolking van 42 miljoen Fransen. Twee derden van de arbeiders staakten. Alle lagen namen deel, van dokwerkers over kappers tot postbodes. Benzinestations en grote hotels bleven dicht en zelfs de striptease-acts gingen niet door omdat er werd gestaakt. Het personeel van de televisie ging in staking. Voetballers bezetten de gebouwen van de Franse voetbalfederatie.

Op 24 mei was er een betoging in Parijs op initiatief van de CGT. Er waren strikt gescheiden blokken van arbeiders en studenten. Het blok van de studenten, aangevuld met jonge arbeiders, ging een confrontatie aan met de politie. De omwonenden steunden de studenten en gooiden met bloempotten en dergelijke naar de politie.

De beweging was het verst ontwikkeld in het westen van Frankrijk, onder meer in de regio van Bretagne. Daar werd een centraal stakingscomité opgezet dat alle transport controleerde. De boeren steunden de acties en brachten voedsel voor de stakers.

De Gaulle moest onderduiken en het land ontvluchten. Achteraf zou blijken dat hij steun zocht bij Massu, de generaal van de Franse troepen in Duitsland. Die weigerde echter om zijn troepen in te zetten bij een inval in Frankrijk. Massu was bang dat de soldaten niet loyaal zouden blijven aan de legertop, maar overlopen naar de revolte.

Op 28 mei trad de minister van onderwijs af. De internationale burgerij verkeerde in grote angst. De Britse krant Financial Times verwees op 22 mei naar de revolutie van 120 jaar voordien (in 1848) toen koning Louis-Philippe van de troon werd gestoten. Dat vormde toen het begin van een Europese golf van opstanden en revolutionaire bewegingen. De Evening Standard schreef op 29 mei: “De situatie van vandaag kan in een paar woorden samengevat worden: het is zo ongeveer het schoolvoorbeeld van een revolutionaire situatie”.

Neergang van de beweging

Het gebrek aan een revolutionaire partij met een inplanting in de arbeidersklasse laat zich steeds meer voelen. De CGT slaagt erin om de studenten van de arbeiders gescheiden te houden en de linkse groepen deden onvoldoende om de banden met de arbeiders aan te halen. Sommige “trotskistische” groepen maakten propaganda waarin ze belerend stellen dat het nodig zou zijn om de wapens op te nemen en zich voor te bereiden op een oorlog. Die boodschap werd uiteraard niet begrepen door bredere lagen van de arbeiders. Ook werd onvoldoende moeite gedaan om de arbeiders te bereiken. Dat maakte het voor de PCF makkelijker om haar controle op de arbeiders te behouden en de beweging in de richting van onderhandelingen voor betere arbeid- en loonvoorwaarden te sturen. De “communisten” weigerden te breken met het kapitalisme en stelden dat de Franse arbeiders “niet klaar” waren voor de revolutie. Hierdoor moesten de arbeiders zelf de taken opnemen die normaal gezien door de vakbondsleidingen moeten worden uitgevoerd.

Op 29 mei waren er een half miljoen betogers van de PCF en de CGT in Parijs. Een dag later slaagde De Gaulle er voor het eerst opnieuw in om een toespraak op televisie te houden (wegens de staking bij de televisie moest hij zich voordien tot de radio beperken). De Gaulle kondigde aan dat het parlement werd ontbonden en er nieuwe verkiezingen zouden volgen. Hij riep zijn aanhangers op om Comités ter Verdediging van de Republiek (CDR) te vormen. Enkele uren later betoogden 600.000 Gaullisten door de straten van Parijs. Dit vormde een keerpunt: vanaf nu zou de stakingsbeweging een neergaande richting inslagen.

Op 1 juni hernamen de post- en telecommunicatie arbeiders het werk. Anderen zouden volgen en de grote bonden riepen op om de stakingsacties te beëindigen. De oproerpolitie volgde waar deze oproep geen gevolg kreeg, zoals in de autofabrieken van Renault Flins en Peugeot in Sochaux. In Flins kwam een maoïstische scholier om, in Sochaux twee arbeiders. De beweging bracht nog meermaals enkele tienduizenden jongeren op straat en de leraars hielden zelfs het gebouw van de vakbond (FEN) bezet toen deze opriep om het werk te hervatten.

Op 12 juni haalde het blad van de PCF, L’Humanité, uit naar het “opbod” en de “provocaties” van de “gauchisten” die zich beriepen op het maoïsme, anarchisme en trotskisme. Het blad schold hen uit voor avonturiers, louche figuren en politieke renegaten. De overheid zag dit als een groen licht voor een verdere stap: op 13 juni werden alle revolutionaire groepen ontbonden en enkele leiders opgepakt. Alle betogingen werden verboden. De fascistische generaal Salan werd vrijgelaten. Geen enkele “linkse” partij of vakbond protesteerde, ook al waren er op dit ogenblik nog steeds een miljoen arbeiders in staking.

De verkiezingen van 30 juni versterkten De Gaulle, zijn meerderheid in het parlement groeide en de linkse partijen verloren. Dat was de prijs die ze betaalden nadat ze de heersende elite toelieten om de orde te herstellen. Ondanks het neerslaan van de beweging werden een aantal belangrijke verbeteringen afgedwongen. Zo werd het minimumloon met 35% verhoogd, kwam er een vierde week betaald verlof en werden voortaan in alle fabrieken syndicale delegaties toegelaten.

Lessen uit mei 68

De grootste zwakte van de beweging was een gebrek aan ordewoorden (van vakbonden en PCF) en perspectieven. Het aantal stakerscomités was relatief beperkt waardoor de macht van de leiding van de PCF niet bedreigd werd op de werkvloer. Vanuit de studentenbeweging werd onvoldoende de band met de arbeiders aangehaald of werden de arbeiders te belerend benaderd.

De belangrijkste les uit mei 68 is het gebrek aan een revolutionaire partij die bereid is op te komen voor een democratisch socialistisch alternatief. Een partij die voldoende ingeplant is onder arbeiders en jongeren en bovendien een correcte inschatting maakt van de nodige tactieken is noodzakelijk om een massale beweging van de arbeidersklasse, zoals in Frankrijk 68, tot een succesvolle conclusie te brengen.

Zelfs een kleine partij kan in een dergelijke periode snel groeien. Dat bleek onder meer uit de groei van de trotskisten. Maar die richtten zich te eenzijdig op de studenten zonder de arbeiders te bereiken. Dat zorgde ervoor dat de greep van de PCF op de arbeiders grotendeels intact kon blijven. Het vertrouwen in de PCF was onverdiend, maar de CGT en PCF werden door brede lagen van de arbeiders wel gezien als hun organisaties. Dat aspect is vandaag minder het geval, zeker op politiek vlak met de verburgerlijking van de sociaal-democratie (in Frankrijk achterna gelopen door de PCF) maar ook tegenover de vakbondsleidingen is er een groter wantrouwen.

Anderzijds is de afwezigheid van een politiek instrument een rem voor het zelfvertrouwen van de arbeidersklasse. In Duitsland zien we vandaag een “ruk naar links” met een opgang van strijdbewegingen en tegelijk ook een opgang van de linkse formatie “Die Linke”. Ondanks alle beperkingen van Die Linke (weinig actieve deelname aan stakingsacties, deelname aan burgerlijke coalities met een neoliberaal beleid in bvb Berlijn,…), versterkt het bestaan van deze formatie het zelfvertrouwen van de Duitse arbeiders. Tegen de achtergrond van een economische recessie zal het in nieuwe arbeiderspartijen belangrijk zijn om op te komen voor een duidelijk socialistisch programma dat een alternatief naar voor brengt op het kapitalisme.

Mei 68 heeft aangetoond dat massaal verzet en een revolutionaire beweging ook hier mogelijk is. De beste wijze om de 40ste verjaardag ervan te herdenken, is door vandaag opnieuw de nood aan een socialistisch alternatief naar voor te brengen in de strijdbewegingen die we zien ontwikkelen.

[divider]

De internationale context van mei 68

De beweging van mei 68 vond plaats tegen een achtergrond van een radicalisering tegen het kapitalisme en het imperialisme. Er was de anti-oorlogsbeweging tegen de oorlog in Vietnam. Hierdoor durfde president Johnson in de VS zich geen kandidaat stellen voor een tweede ambtstermijn. In april 68 werd Martin Luther King vermoord op een ogenblik dat hij naar links begon op te schuiven waardoor de burgerrechtenbeweging in de VS verder zou kunnen radicaliseren. In Tsjecho-Slowakije vond de Praagse Lente plaats, een beweging die militair onderdrukt werd door de Sovjetunie.

In (of rond) 1968 waren er belangrijke bewegingen van studenten en arbeiders in tal van landen. Van Brazilië over Mexico tot Polen, Japan of Duitsland. Overal waren er grote studentenbewegingen. In Pakistan leidde een revolutionaire opstand tot de val van de dictatuur en de eerste democratische parlementsverkiezingen ooit in dat land. Ook na 1968 bleef het een tijdlang woelig. Er waren tal van revoluties in Latijns-Amerika en Europa (met de val van de dictaturen in Griekenland, Spanje en Portugal). De VS moest zich uit Vietnam terugtrekken in een poging de interne situatie in eigen land de baas te blijven.

Deze bewegingen en revoluties vonden plaats in een periode voor er sprake was van een economische crisis. Er kwam een einde aan een tijdperk en tal van zaken werden in vraag gesteld (ook op het vlak van morele waarden en normen). 1968 vormde een keerpunt, het kapitalisme werd opnieuw in vraag gesteld na een periode van groei. In 1968 kwam het niet tot conclusies, maar nu we opnieuw op een keerpunt aan het komen zijn, is het belangrijk om de ervaringen van 1968 opnieuw te bekijken om nu wel de noodzakelijke conclusie van een socialistisch alternatief te trekken.

[divider]

? Bestel het boek “FRANKRIJK 1968. MAAND VAN REVOLUTIE” door Clare Doyle, zelf aanwezig op de acties in Frankrijk in 1968. Het boek telt 94 pagina’s en kost met verzending inbegrepen 6 euro.