Tag: justitie

20 jaar geleden stond België in rep en roer. Een week van spontane acties en lokale betogingen, waarvan de grootste in Gent met 25.000 deelnemers, eindigde met een 300.000 mensen sterke Witte Mars op 20 oktober 1996 in Brussel. Het establishment moest alles uit de kast halen, tot kardinaal en koning toe, om de situatie onder controle te krijgen. Een terugblik op deze beweging.

Artikel door Geert Cool uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

Uitbarsting van woede

Duizenden mensen die spontaan op straat komen, scholen die leeglopen, bedrijven die in staking gaan. En dit allemaal omdat een onderzoeksrechter van een dossier werd gehaald. Het klinkt 20 jaar later vreemd en in de officiële herdenkingen zal het element van de massabeweging wellicht onderbelicht blijven. De affaire-Dutroux in 1996 leidde tot een grote verslagenheid. Jonge meisjes die ontvoerd en misbruikt worden: het schokt iedereen. Maar liefst 2,5 miljoen mensen tekenden een petitie. Toen bleek dat het onderzoek naar deze affaire met heel wat moeilijkheden te kampen kreeg, barstte de woede uit.

De directe aanleiding was het verwijderen van onderzoeksrechter Connerotte van het dossier. Die had een bord spaghetti gegeten op een steunavond voor de vermiste meisjes en was bijgevolg niet ‘onpartijdig’. Connerotte werd gezien als een doortastende figuur die door de bureaucratische mallemolen van het gerechtelijk establishment door middel van het spaghetti-arrest aan de kant werd geschoven. Velen vreesden een nieuwe doofpotoperatie zoals rond onder meer de terreurgroep ‘Bende van Nijvel’ en andere incidenten uit de jaren 1980.

De woede richtte zich tegen het volledige systeem. Gerecht en politiediensten, maar ook de media, waren het vertrouwen van de bevolking verloren. Een reeks opgestapelde frustraties kwamen samen. Het waren de arbeiders van VW-Vorst die de beweging op gang trokken door het werk op maandag 14 oktober neer te leggen. Ze kregen al snel navolging doorheen heel het land. Op dinsdag waren er de eerste scholierenacties die op veel plaatsen de rest van de week zouden doorgaan en steun kregen van werkenden, studenten, …

Er volgde een week van spontane betogingen en massaal protest. Het establishment verloor deels de controle over de situatie en er kwamen wanhopige oproepen aan de scholieren om terug naar school te gaan en aan de arbeiders om terug te werken. Alle onderdelen van het establishment mengden zich in die oproepen, van regering tot de koning en de kerk. Allen waren ze bang voor deze beweging. Daarom moest de Witte Mars, de inderhaast georganiseerde nationale mobilisatie op 20 oktober,  apolitiek gehouden worden. De traditionele politici hadden immers geen controle op de politieke ideeën die ontwikkelden in de beweging. De omvang, spontaneïteit en snelheid van de beweging verrasten het volledige establishment.

Beweging organiseren en richting geven

Met de voorloper van LSP kwamen we actief tussen rond de slogan ‘Dit systeem is rot tot op het bot’ waarbij we het wantrouwen tegen het functioneren van het gerecht opentrokken naar het invraagstellen van de volledige samenleving. Waar we de mogelijkheid hiervoor hadden, vooral in Gent, namen we samen met anderen het initiatief om de beweging zowel inhoudelijk als praktisch richting te geven. Er kwam een oproep voor een gezamenlijke betoging op vrijdag 18 oktober. Er werden pamfletten verdeeld aan werkplaatsen, soms leidde dit meteen tot stakingen. Op de jongerenacties die dagelijks door de stad trokken, werd de oproep gepopulariseerd. Ik herinner me hoe we in Gent met enkele LSP-leden de hele week scholieren- en studentenbetogingen animeerden die spontaan uitgroeiden tot acties met honderden en zelfs duizenden aanwezigen.

De snelheid waarmee deze beweging ontstond en het thema van de directe aanleiding ervan droegen bij tot verwarring. Zo kwamen we op een bepaald ogenblik met enkele honderden scholieren die slogans als ‘Rechtstaat? Boerenbedrog!’ riepen een andere groep scholieren tegen die de slogan ‘Leve de rechtstaat’ riep, nog anderen zeiden dat Dutroux de doodstraf moest krijgen. Door samen de straat op te trekken en doorheen de acties discussies te voeren, was het op een beperkte schaal mogelijk om duidelijke eisen naar voor te brengen en iedereen te richten op een grote gezamenlijke actie. Het droeg bij tot de betoging met 25.000 deelnemers in Gent op vrijdag 18 oktober waarbij ‘Dit systeem is rot tot op het bot’ de centrale slogan was. Dit was de grootste betoging na de nationale Witte Mars en het toonde op lokaal vlak aan wat mogelijk was geweest indien de arbeidersbeweging nationaal initiatieven had genomen.

Recuperatie

Doorheen de week werd de beweging steeds meer gedragen door de arbeiders en hun gezinnen. Dat gebeurde doorgaans niet bewust als klasse, maar als ouder, als kind. Het was mogelijk om het onbewuste bewust te maken. Waar wij de krachten hiervoor hadden, speelden we daar een rol in. Een ordewoord van de vakbondsleidingen had volstaan om de beweging richting te geven en verder te laten ontwikkelen. De voorloper van LSP stelde dat er een oproep moest komen voor een algemene staking en de vorming van actiecomités om die staking voor te bereiden. Dat zou een actie onder controle van de basis worden. Maar de vakbondsleiding had evenveel schrik voor een algemene staking als de politici.

Hierdoor was er ruimte voor het establishment om de beweging te recupereren. Door het gebrek aan een leiding vanuit de arbeidersbeweging, werden de ouders van de verdwenen kinderen, vaak tegen hun zin, tot leiders en woordvoerders gebombardeerd. Zij werden in alle media opgevoerd en plots gingen alle deuren, tot die van het koninklijk paleis, voor hen open. Toenmalig premier Dehaene verklaarde jaren later dat het optreden van koning Albert in die weken zijn grootste verdienste was: “Albert heeft toen een revolte voorkomen.” Het establishment deed er alles aan om de Witte Mars om te vormen tot een apolitieke rouwstoet. Helemaal gerust waren ze er niet op: de regering durfde zich niet te vertonen op de Witte Mars. Tegelijk was er een repressieve aanpak, dat ondervond ik toen ik in Brussel nog voor aanvang van de Mars samen met anderen opgepakt werd wegens het bezit van een stapeltje pamfletten. Vrije meningsuiting was niet aan de orde van de dag. De recuperatie stopte de beweging in de doofpot.

20 jaar na de woede tegen de klassenjustitie die de belangen van de rijken verdedigt, is de drempel voor toegang tot justitie nog hoger geworden voor gewone mensen (BTW op advocaatkosten, hogere griffierechten, onvoldoende middelen voor pro deo stelsel, …). Grote fraudeurs die hun kapitaal naar Panama versluizen gaan vrijuit, grote fraudezaken verjaren terwijl er voor gewone mensen steeds meer vervolgingsmethoden komen (denk maar aan de GAS-boetes) waarbij de drempel om ertegen in te gaan voor het gerecht hoger wordt. Van democratische controle op het gerecht is er al helemaal geen sprake.

De snelheid en de omvang van de Witte Beweging vormen ook een antwoord op diegenen die denken dat massabewegingen in ons land niet aan de orde van de dag zijn. Er staan nog veel emmers ongenoegen klaar om bij een extra druppel over te lopen in straatprotest. Dit kan ook rond thema’s waarrond het niet meteen verwacht wordt.

Het ontbreken van een actieve betrokkenheid van de vakbondsleiding maakte dat er onduidelijkheid was over het klassenkarakter van de beweging. Er namen ook andere lagen van de maatschappij deel aan de beweging. Maar dat is geen statisch gegeven. Het patronaat haakte al gauw af toen er stakingsacties waren. De middenstand had voorheen een actieve rol gespeeld in het verspreiden van affiches van de verdwenen kinderen en stond ook sympathiek tegenover de acties, maar ze had er niet de leiding over. Onder tal van intellectuelen werd neerbuigend gedaan over het ‘volkse’ karakter.

De beweging kreeg een massakarakter na de staking bij Volkswagen in Vorst en werd steeds meer gedragen door de arbeiders en hun gezinnen. Ook de Witte Beweging toonde de potentiële kracht van de arbeiders. Daarbij is het essentieel voor linkse krachten om het onbewuste bewust te maken en de beweging perspectief te geven vanuit een klassenstandpunt.