Tag: COP26

De klimaatcrisis is het duidelijkste teken, van vele, dat dit systeem moet verdwijnen. “De Wereld Meteorologische Organisatie rapporteerde dat de klimaatcrisis heeft geleid tot extreem weer dat meer dan 2 miljoen mensen het leven heeft gekost in de laatste 50 jaar, met meer dan 3,6 triljoen dollar aan economische schade. Onderzoekers vonden een vervijfvoudiging van het aantal extreme weersomstandigheden in vergelijking met 1970.” (Democracy Now op 2 september 2020)

Door Philipp Chmel (Oostenrijk) uit de brochure ‘Kapitalisme doodt de planeet’

Deze uitspraak bevestigt opnieuw het gevoel die we steeds vaker zien, horen, lezen en ervaren in ons dagelijks leven: de situatie is nijpend en het zal nog erger worden. De klimaatcrisis is zich al jaren aan het ontvouwen. Zij komt in een stroomversnelling, zal tijdens ons leven onvermijdelijk ongekende verwoestingen aanrichten en tot nog ernstiger klimaatrampen leiden als we haar koers in de jaren 2020 niet radicaal wijzigen. Onder het kapitalisme zijn nachtmerriescenario’s met verhoogde emissies die leiden tot een stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd met 3-5 graden en een stijging van de zeespiegel met enkele meters, bijna gegarandeerd. Dit betekent de omvorming van grote delen van onze planeet tot gebieden die niet compatibel zijn met de menselijke beschaving.

Er is nog hoop

Er is echter ook hoop. Volgens het laatste IPCC-rapport kan de opwarming van de aarde worden beperkt als de uitstoot van broeikasgassen met de nodige snelheid en op de nodige schaal wordt teruggedrongen. Om dit mogelijk te maken, is er echter een revolutionaire systeemverandering nodig. Het is ronduit onmogelijk om de klimaatcrisis binnen de grenzen van het kapitalisme op te lossen.

Kapitalistische regeringen en instellingen, die zich er steeds meer van bewust worden dat ze op zijn minst de schijn moeten ophouden dat ze iets groots proberen te doen (en daarbij grof geld verdienen), zullen ongetwijfeld toegevingen doen door de druk en nieuw beleid ten uitvoer leggen, met inbegrip van grootschalig staatsingrijpen, vergelijkbaar met dat wat we tijdens de pandemie hebben gezien. Maar het zal allemaal niet genoeg zijn, of snel genoeg, om de verandering teweeg te brengen die in de jaren 2020 nodig is.

De wetten van eindeloze kapitaalaccumulatie en concurrentie, samen met nationale tegenstellingen, maken deel uit van het DNA van het systeem. Ze staan niet ter discussie en de heersende klassen deinzen er niet voor terug om ze desnoods met geweld af te dwingen. Deze tegenstrijdigheden van het kapitalisme staan als reusachtige muren in de weg van vooruitgang om het klimaat te redden.

We kunnen er niet omheen: om de mensheid te redden van barbarij en een klimaatcatastrofe, moeten we het destructieve kapitalistische systeem vervangen door een democratisch socialistisch systeem waarin productie, distributie en de hele economie worden gepland op basis van de behoeften van mensen en het milieu onder democratische controle en bestuur van onderaf.

Een klassenkwestie

Mensen worden niet in gelijke mate getroffen door de gevolgen van de klimaatcrisis. De rijken kunnen zich generatoren veroorloven om hun stroomvoorziening veilig te stellen, hun huizen goed te isoleren tegen hitte en koude of te verhuizen uit gebieden die bijzonder worden getroffen door extreme weersomstandigheden. De superrijken laten zelfs privébunkers in Nieuw-Zeeland bouwen om aan de klimaatapocalyps te ontsnappen.

De arbeidersklasse en de armen daarentegen hebben die mogelijkheden niet. In plaats daarvan worden werkende mensen (vooral mensen van kleur, vrouwen en gemarginaliseerde groepen) onevenredig zwaar getroffen door de klimaatcrisis, ondanks het feit dat ze slechts een fractie bijdragen aan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Aan de positieve kant moet opgemerkt worden dat dezelfde mensen, de wereldwijde arbeidersklasse en onderdrukten, zowel de kracht als de belangen hebben om het systeem te bestrijden en uiteindelijk omver te werpen.

Vrienden en vijanden

Het is niet de menselijke activiteit in abstracto, “te veel mensen”, of onze consumptiekeuzes die de klimaatcrisis veroorzaken, het is het kapitalistische systeem. Dit systeem, dat gebaseerd is op de uitbuiting van mens en natuur, leidt tot armoede, ontheemding en oorlogen, racisme en seksisme, en talloze andere sociale misstanden. Dit systeem en zijn heersende klassen zijn onze vijand! Dit feit volledig erkennen is de eerste zeer belangrijke stap die nodig is om een winnende strategie te vinden – we moeten onze vrienden van onze vijanden weten te onderscheiden.

Dit is echter niet altijd vanzelfsprekend: nu de klimaatcrisis de winsten van de kapitalisten in gevaar brengt en de druk van de beweging toeneemt, roepen veel bedrijven, regeringen en politici op tot klimaatactie. Zo zei de Amerikaanse president Biden tijdens een toespraak in het Witte Huis op 2 september 2021: “De afgelopen dagen van de orkaan Ida, de bosbranden in het westen en de ongekende overstromingen in New York en New Jersey herinneren ons er nog maar eens aan dat deze extreme stormen en de klimaatcrisis er zijn.” Tijdens dezelfde toespraak maakte hij echter ook duidelijk: “Daarom wachten we niet met het inschatten van de volledige impact die de storm zal hebben op de olieproductie en de raffinaderijen. We zijn al in beweging, snel, om de beschikbaarheid van gas [benzine] te vergroten en de druk op de gasprijzen in het hele land te verlichten.” Biden voert ook de Koude Oorlog met China op, waarbij hij de klimaatcrises gebruikt.

Groen kapitalisme kan de klimaatcrisis niet oplossen. In plaats daarvan is het gericht op toegang tot nieuwe markten, het verkrijgen van een concurrentievoordeel – ‘groen’ verkoopt immers – en ook een poging om de legitimiteit van het systeem te herstellen, om het vertrouwen van de jonge generatie terug te winnen. Het is een afleidingsmanoeuvre in de wanhopige strijd om het systeem te beschermen. Het is een poging om de illusie te wekken dat een vermeend ethisch en groen kapitalisme een einde kan maken aan de klimaatcrisis en dat we alleen maar hoeven te lobbyen voor strengere regelgeving en onze individuele koolstofvoetafdruk hoeven te verkleinen door de juiste keuzes te maken bij het consumeren. Of het nu in een groene, roze of regenboogkleurige vermomming is, “woke kapitalisme” is er niet op gericht de dringende problemen van de klimaatcrisis, seksisme of homo- en transfobie op te lossen. In plaats daarvan wil het bewegingen en kritiek op het systeem recupereren en de afbrokkelende legitimiteit van de kapitalistische heerschappij herstellen.

Solidariteit van de arbeidersklasse, geen groen kapitalisme

We moeten natuurlijk altijd opkomen voor onmiddellijke verbeteren, maar tegelijk moeten we beseffen dat elke verbetering het resultaat is van strijd van onderaf en dat elke overwinning opnieuw bedreigd wordt zolang het kapitalisme bestaat. We moeten stoutmoedige eisen, strijdmethoden en een programma naar voren brengen die verder gaan dan het huidige systeem en daarbij de leugens van het ‘groene kapitalisme’ ontmaskeren. Het verhaal van “jobs versus klimaat” of het argument van de “overbevolking”, zijn verkeerde en gevaarlijke rookgordijnen die de werkende klasse verdelen. We kunnen deze best beantwoorden met een zo breed mogelijke eenheid en solidariteit van de werkende klasse. Dat gebeurt niet in abstracte termen, maar concreet: de eenheid van de werkende klasse moet een centraal referentiepunt zijn bij het formuleren van eisen en slogans, maar ook bij het organiseren van acties.

In veel gevallen zagen we hoe jonge mensen hun krachten bundelen en solidariteit opbouwen in de klimaatbeweging: veel klimaatactivisten gingen ook naar Black Lives Matter-protesten, solidariteitsacties voor vluchtelingen en protesten op 8 maart. In de VS heeft de Sunrise Movement officieel gemobiliseerd voor Black Lives Matter-protesten, en onlangs hebben de Indische klimaatactiviste Disha Ravi, Greta Thunberg en anderen de protest- en stakingsbeweging van Indische boeren gesteund.

De volgende stap is om dezelfde geest van samenwerking en solidariteit op te bouwen met betrekking tot de arbeidersbeweging. Dat is essentieel: de georganiseerde arbeidersklasse is in staat om de kapitalistische machine te stoppen. Met collectief georganiseerde stakingsacties kunnen we het soort politieke en economische druk opbouwen dat grote veranderingen afdwingt.

Voor een militante stakingsbeweging

We zagen het belang van stakingen van arbeiders in de recente opstanden in Wit-Rusland, Chili, Myanmar, Colombia en vele andere landen. Hetzelfde geldt voor het klimaat: vechten en staken voor milieu- en ecologische bescherming en sociale verbeteringen is de krachtigste methode om verandering te winnen. De historische veroveringen van de arbeidersbeweging, zoals de 8-urige werkdag, het vrouwenkiesrecht en democratische rechten in veel landen zijn niet gewonnen door ‘niet te radicaal’ te zijn en de media en beleidsmakers aan te spreken, maar door collectieve stakings- en protestacties.

Het opbouwen van een militante stakingsbeweging die klimaat- en andere sociale eisen met elkaar verbindt, zal niet in de eerste plaats worden bereikt door middel van strategievergaderingen met de vakbondsleiders (waarvan de meesten in de afgelopen periode niet in staat bleken om de belangen van de werkenden efficiënt te verdedigen), maar door aan de basis solidariteit op te bouwen en samen in strijd te gaan.

De klimaatbeweging moet strijd van werkenden in verschillende sectoren en landen steunen, eraan deelnemen en pogingen doen om de solidariteit te versterken. Onze eerste stappen in deze richting, hoe bescheiden ook, zijn van groot belang.

Uiteindelijk moeten we bouwen aan internationale stakingen voor het klimaat, gericht op het verbeteren van de arbeidsomstandigheden, het verminderen van de uitstoot en om de echte vervuilers te doen betalen. Net zoals de schoolstakingen van 2019 zich als een lopend vuurtje verspreidden, kan het idee van echte algemene stakingen voor arbeiders en de planeet sterker worden in de volgende golf van de beweging.

De arbeidersklasse kan de macht grijpen en de planeet redden

Op basis van haar rol in de productie en haar gewicht in de samenleving, heeft de arbeidersklasse de macht om de controle te nemen over de belangrijkste economische sectoren zoals landbouw, energie, transport & mobiliteit, en sociale & gezondheidszorg, door middel van publiek eigendom en democratische controle. De geschiedenis heeft het herhaaldelijk aangetoond: zonder de eigendom van de productiemiddelen uit private handen te halen en publiek eigendom te creëren met democratische controle door de arbeidersklasse, verandert de bedrijfsvoering van bedrijven en productie niet fundamenteel, maar wordt deze slechts bijgesteld, terwijl de belangrijkste kapitalistische pijlers van winstaccumulatie en concurrentie in stand blijven.

In veel Europese landen zijn ondernemingsraden en vertegenwoordigende lichamen van arbeiders ontstaan uit militante en revolutionaire arbeidersstrijd na de Eerste Wereldoorlog. In Oostenrijk bijvoorbeeld ontstonden tijdens de januaristakingen van 1918 arbeidersraden (naar het voorbeeld van de “sovjets” van de Russische revolutie), als massa-organisaties buiten de fabriekspoorten. Toen de SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij) later probeerde om ze op te richten op het niveau van de werkplek, was dat als een “concessie aan de burgerij, die bang was dat de arbeiders, die de fabrieken al bezet hielden, hen zouden onteigenen,” zoals een Oostenrijkse vakbondsfunctionaris verklaarde. In plaats van de controle over de productie over te nemen, werden deze organen die de arbeiders vertegenwoordigden geïnstitutionaliseerd, waarbij ze zich na verloop van tijd terugtrokken van elk idee van radicale verandering. Ze beperken zich nu grotendeels tot het verdedigen van de rechten en belangen van werknemers op bedrijfsniveau binnen het gegeven wettelijke kader en vormen de “schakel tussen de werknemers en het management,” zoals de Oostenrijkse Kamer van Arbeid het omschreef.

Dit doet niets af aan de cruciale rol die delegees spelen in de verdediging van de rechten van de werkenden en het organiseren van strijd, maar het wijst op de beperkingen van het idee dat er een duurzaam ‘medebeheer’ mogelijk is binnen het kapitalistisch economisch kader. Binnen dit kader blijven en het ‘spel volgens de regels spelen’ zal de hebzucht van de bedrijven niet temmen. Het bedreigt daarentegen wel de strijdbaarheid van de werkende klasse.

Soms wordt de georganiseerde arbeidersklasse zo sterk dat zij de facto controle heeft over bepaalde delen van de samenleving (door marxisten ook wel “dubbelmacht” genoemd), maar dat kan niet lang duren. Eén kant, de kapitalistische klasse of de arbeidersklasse, zal uiteindelijk de overhand krijgen. We moeten de macht en organisatie van de arbeidersklasse voorbereiden en opbouwen. De arbeidersklasse kan en moet de kapitalistische staten omverwerpen en ze vervangen door democratische socialistische arbeidersstaten.

De huidige dominante tendensen in de klimaatbeweging hebben voor het grootste deel nog niet de noodzakelijke conclusies getrokken. Hoewel velen een systeemverandering eisen of zelfs oproepen tot een revolutie, hebben zij niet volledig begrepen wat er eigenlijk nodig is om dat te bewerkstelligen. Veel van de referentiepunten van de bewegingen, of het nu individuele activisten zijn of organisaties als Green New Deal Rising, hebben zeer goede en verstrekkende eisen met betrekking tot bijvoorbeeld groene investeringen en werkgelegenheidsprogramma’s, en zij weten dat de heersende klasse niet te vertrouwen is.

Als het echter aankomt op de vraag hoe dergelijke eisen af te dwingen, vallen ze vaak terug op NGO-achtige strategieën, waarbij alleen maar wordt gepleit voor het opbouwen van druk op verkozenen door te roepen dat ze niets doen. Hoewel dergelijke campagnes zeker de nodige publieke aandacht kunnen genereren en ook sommige jongeren politiek bewust maken, moeten we verder gaan. De klimaatbeweging moet zich meer richten op het ondersteunen van en zich verbinden met bestaande arbeidsstrijd van onderaf om een militant verenigd front van klimaatgroepen en de vakbonds- en arbeidersbeweging op te bouwen. Dat is noodzakelijk om veranderingen af te dwingen en het systeem in zijn geheel uit te dagen.

Om te strijden voor de revolutionaire veranderingen die nodig zijn om de klimaatcrisis en de vele andere sociale misstanden effectief te bestrijden, moeten we massabewegingen en een revolutionaire organisatie opbouwen met een duidelijk programma om de strijd te bundelen, het kapitalisme te bestrijden en de maatschappij te transformeren. Om systeemveranderingen op wereldschaal te bewerkstelligen, moet zo’n organisatie internationaal worden opgebouwd. Daarom strijdt International Socialist Alternative (ISA), een organisatie van arbeiders en jongeren in meer dan 30 landen, actief voor socialistische verandering.

Om de revolutionaire verandering te bewerkstelligen die nodig is om een einde te maken aan het kapitalisme, de vernietiging van onze planeet en alle vormen van onderdrukking: sluit aan bij ISA.

In 2019 nam International Socialist Alternative enthousiast deel aan de wereldwijde golf van schoolstakingen en klimaatprotesten. Op het hoogtepunt, 20 september 2019, vonden er 4.500 acties plaats in meer dan 150 landen die meer dan 4 miljoen mensen op de been brachten! Geleid door de jonge generatie en gesteund door brede delen van de samenleving, wierp deze beweging een wijdverspreid debat over de klimaatcrisis op en behaalde zelfs enkele beperkte overwinningen. Maar nogmaals, de milieurampen van de afgelopen maanden hebben aangetoond dat er dringend meer nodig is. De klimaatstrijd is niet voorbij. Hoe kunnen we die strijd winnen?

Door Arne Lepoutre uit de brochure ‘Kapitalisme doodt de planeet’

Beweging moet antikapitalistisch zijn

Extreme weersomstandigheden, onvruchtbare en harde bodems en zelfs de pandemie: wetenschappers hebben het allemaal voorspeld. Toch hebben regeringen en grote bedrijven decennialang geweigerd een echt plan te ontwikkelen om dergelijke rampen te voorkomen. In plaats daarvan ontwikkelden zij een enorme campagne om de klimaatcrisis te ontkennen en de verantwoordelijkheid af te schuiven op individuen. Ze kregen daarvoor de hulp van hun regeringen. Multinationals investeerden in zogenaamd ‘wetenschappelijk onderzoek’ dat het verband tussen fossiele brandstoffen en klimaatverandering moest ontkennen. Oliemaatschappij ExxonMobil spendeerde de afgelopen 20 jaar ongeveer 40 miljoen dollar aan dergelijke leugens. Sinds het klimaatakkoord van Parijs van 2015 hebben de grootste bedrijven in de fossiele brandstoffenindustrie meer dan een miljard dollar uitgegeven aan gelobby tegen groene energie.

Toch heeft de druk van de groeiende klimaatbeweging delen van de heersende klasse in de richting geduwd van investeringen in klimaatgerelateerde maatregelen en groene technologieën. De klimaatcrisis is vandaag van een dergelijke omvang dat ze de productiviteit en de winsten van de kapitalisten ondermijnt – denk maar aan de manier waarop natuurrampen de wereld (en de economie) doen stilvallen. Hoewel sommige van deze investeringen positieve ontwikkelingen en overwinningen van de klimaatbeweging zullen zijn die de gevolgen van de crisis kunnen afremmen of ons helpen beschermen, moeten we waarschuwen: deze investeringen staan niet voor een ontwikkeling in de richting van een duurzaam ‘groen kapitalisme’. Zoiets bestaat niet.

De klimaatbeweging moet antikapitalistisch zijn. We hebben een systeemverandering nodig, voor een internationaal plan dat deze crisis beantwoordt met solidariteit van de arbeidersklasse en socialisme. Alle mogelijke middelen moeten worden ingezet om deze crisis op te lossen. Maar de interne tegenstellingen van het kapitalisme, zoals de concurrentie tussen natiestaten en de superrijken, maken het onmogelijk om het internationale plan te ontwikkelen dat nodig is.

De beweging tot nu toe

De beweging van 2019 introduceerde enkele methoden, die belangrijke stappen voorwaarts zijn. Men begreep dat grote en collectieve internationale actie de prioriteit moet zijn voor de klimaatbeweging, en niet langer consumentenkeuzes of individuele acties.

Het idee van een staking werd geïntroduceerd, via het voorstel voor een schoolstaking en platformen zoals Fridays For Future. Deze en andere platforms, waaronder Extinction Rebellion (XR), riepen op tot internationale actiedagen en internationale organisatie. Greta Thunberg riep klimaatactivisten ook op om de protest- en stakingsbeweging van Indische boeren te steunen. In vergelijking met de voorgaande periode zijn dit ideologische nederlagen voor het kapitalisme en uitdrukkingen van een groter sociaal en politiek begrip van miljoenen jonge mensen in de hele wereld.

In de hele samenleving zijn de stemming en het begrip van de klimaatcrisis radicaal veranderd door de impact van de beweging, samen met de reële impact van de klimaatverandering op ons leven. De beweging heeft geholpen bloot te leggen wie werkelijk verantwoordelijk is voor de crisis en heeft belangrijke feiten gepopulariseerd, zoals het feit dat 71% van de industriële broeikasgasemissies afkomstig is van slechts 100 bedrijven. Nog belangrijker is dat de beweging zich niet beperkte tot het bekritiseren van de vervuilers: zij riep op tot systeemverandering, tot structurele veranderingen. De slogan “system change, not climate change” betekent een stap voorwaarts in de zoektocht naar een radicale oplossing voor de meest urgente crisis waarmee de mensheid wordt geconfronteerd. In werkelijkheid betekent systeemverandering een revolutionaire verandering.

Verkeerde methoden en stagnatie in de beweging

Het moet echter ook gezegd worden dat veel leidende figuren zich hebben laten verleiden tot methoden die onze beweging niet echt ten goede zijn gekomen. Een uiting hiervan was een streven om zoveel mogelijk prominente mensen en organisaties achter de zaak te krijgen om zo publieke druk op te bouwen om regeringen en bedrijven van koers te doen veranderen (zie de voorbeelden uit België hieronder). Hoewel dit een logische wens lijkt, werd hier in de praktijk vaak een prijs voor betaald, met name het opofferen van de politieke helderheid en het anti-systeem karakter van de beweging en haar eisen.

Deze methoden begonnen de beweging te demobiliseren en erger nog: ze openden de deur voor gevestigde partijen en zelfs grote bedrijven om te proberen onze beweging te coöpteren. ‘Greenwashing’ van degenen die medeverantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis werd vaak getolereerd om niet te veel te ‘polariseren’.

Deze aanpak en de afname van de omvang en de frequentie van de mobilisaties, met Covid-19 als bijkomende factor, stelden de heersende klasse in staat om terug te beginnen te vechten. Bedrijven en regeringen begonnen hun discours over “hoe je als individu klimaatverandering kunt tegengaan in je dagelijks leven” met grotere intensiteit te herintroduceren. Lockdowns doorkruisten de sociale strijd tijdens de eerste fase van de pandemie en uiteindelijk ging de klimaatbeweging een relatieve pauze in, die grotendeels in stand blijft in de aanloop naar COP26. Er zijn opnieuw acties, maar we weten dat er veel meer nodig is. Wat moeten we doen om de beweging opnieuw op te bouwen?

Niet allemaal in hetzelfde schuitje: klimaatstrijd is klassenstrijd

Het onvermogen van de heersende klasse om de klimaatcrisis op te lossen, heeft gevolgen voor de opbouw van de klimaatbeweging. Het betekent dat de beweging gericht moet zijn op het vechten voor een alternatief voor het kapitalistische systeem van de heersende klasse. De beweging heeft niets te winnen bij allianties met ‘groengewassen’ verdedigers van het kapitalistische systeem en moet zich richten op het opbouwen van een onafhankelijke beweging. Allianties met de heersende klasse stellen hen niet alleen in staat zichzelf te greenwashen, maar stimuleren ook gevaarlijke illusies in het ‘groene kapitalisme’. Daarom zoeken kapitalisten ook naar coalities met de klimaatbeweging, om die te stoppen en te demobiliseren, vooral met haar snelle groei en radicalisering.

In België werd in 2019 een enorm momentum opgebouwd door de beweging, die druk uitoefende op de politici en de grote vervuilers. De schoolstakingen liepen op tot 35.000 deelnemers en de straatprotesten brachten tot 100.000 betogers op de been. Toen, precies op het hoogtepunt van de beweging, werd de coalitie ‘Sign for my future’ opgericht. Bekende klimaatactiegroepen sloten zich bij deze campagne aan, samen met grote bedrijven zoals Colruyt, Ikea, Proximus en Solvay, enkele van de grootste werkgeversorganisaties van België en zelfs grote banken zoals BNP Paribas, KBC en ING, die miljoenen euro‘s per jaar in fossiele brandstoffen investeren. Hoewel sommigen hoopten dat deze campagne de indruk kon wekken dat de klimaatbeweging breder en sterker werd, was dit slechts een illusie.

De campagne moest zogenaamd druk uitoefenen op politici die niet tot handelen bereid waren, maar in werkelijkheid gaf ze grote bedrijven een nieuwe manier om hun verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis te ontlopen. De campagne heeft niets veranderd aan de manier waarop de deelnemende bedrijven investeren of produceren.

Veel klimaatactivisten waren het niet eens met de oprichting van deze coalitie. Maar helaas beschikte de beweging niet over de nodige democratische structuren om uiting te geven aan onze onenigheid met de zelfbenoemde leiders van de beweging, die alles op een top down manier organiseerden. Daarom zal er een massabeweging nodig zijn, waarvan de strategie, de eisen, het programma en de methoden op een democratische manier worden besproken. Alleen een democratische beweging kan onze onafhankelijkheid van de grote vervuilers verzekeren!

Onze beweging moet democratisch georganiseerd zijn

Deze anekdote verklaart waarom International Socialist Alternative altijd heeft aangedrongen op de noodzaak om ons goed te organiseren. Stel je voor wat er mogelijk was geweest als deze historische klimaatbeweging was georganiseerd in klimaatactiecomités op scholen, universiteiten, in steden en op werkplekken.

De klimaatbeweging had zich aan de pandemie kunnen aanpassen met een programma om er een einde aan te maken, en door tijdens de lockdown op een veilige manier georganiseerd en actief te blijven. Er moet nu worden gediscussieerd over de vraag welke eisen de komende maanden helpen om een zo breed mogelijke laag van jongeren en arbeiders te mobiliseren. De meest populaire eisen van de beweging, die vaak sociaal en antikapitalistisch waren, moeten door overeengekomen woordvoerders van de beweging naar voren worden gebracht: massale investeringen in gratis, meer en beter groen openbaar vervoer en in groene en betaalbare energie. Deze eisen zouden na de pandemie en nieuwe klimaatcatastrofes veel mensen aantrekken om zich bij onze strijd aan te sluiten.

Nu ziet onze taak er echter anders uit. We hebben een leiding nodig die geen coalities bevordert met diegenen die alleen maar meer ‘klimaatbelastingen’ promoten voor gewone mensen, of die alleen maar spreken over veranderingen in ons persoonlijk consumptiegedrag. Daarom pleit ISA voor een beweging die democratisch kan beslissen wie onze leiders en publieke figuren zijn, door hen te kiezen en te kunnen afzetten. Zonder echte democratische discussies over ons programma en onze methoden zullen we onvermijdelijk belangrijke fouten maken.

Voor een programma dat eenheid brengt onder de arbeidersklasse!

In 2018 barstte in Frankrijk de beweging van de ‚gele hesjes‘ los. Het was een reactie op een verhoging van de brandstofbelastingen voor gewone mensen en de stijgende kosten van levensonderhoud, waarvan de Franse president Macron de schuld gaf aan de klimaatbeweging en haar programma. Toch waren de gele hesjes al snel op bijna elke klimaatdemonstratie te zien en ontstond er solidariteit tussen de twee bewegingen.

De gele hesjes waren niet de enige beweging die de heersende klasse probeerde op te zetten tegen de klimaatbeweging. In Nederland probeerde ze dit te doen met de boerenbeweging. Overal probeerden politici en media verdeeldheid te zaaien tussen de ‚jonge klimaatstakers‘ en de zogenaamde ‚oudere vervuilers‘. Deze tegenstellingen zijn niet de enige die door de heersende klasse worden gebruikt om ons te verzwakken: racisme, seksisme, LGBTQI+fobie en andere vormen van discriminatie en onderdrukking zijn wijdverspreid en worden nog steeds gereproduceerd en versterkt door de structurele onderdrukking van het kapitalistische systeem.

Voor de klimaatbeweging is dit een cruciale kwestie. Er kan geen twijfel bestaan over de noodzaak om ons programma te gebruiken om eenheid onder de arbeidersklasse op te bouwen. Wij willen de levensstandaard van niemand verlagen, behalve van de decadente heersende klasse. Klimaateisen zijn sociale eisen en alleen een socialistische groene new deal kan degelijke jobs met goede lonen bieden aan iedereen die ze nodig heeft. Een echt internationalistisch socialistisch programma voor de klimaatbeweging kan een beslissende stap zijn in de richting van eenheid onder de arbeidersklasse.

De rol van de arbeidersbeweging

De sociale eisen waaruit zo‘n programma is opgebouwd vinden allemaal hun oorsprong in de strijd van de arbeidersbeweging, en dat is geen toeval: de klimaatbeweging zelf vindt haar oorsprong in de arbeidersbeweging.

Vanaf het begin van de 20e eeuw streden arbeiders tegen de vervuiling in hun buurten. Tijdens de Amerikaanse ‚antirookkruistochten‘ streden vrouwen uit de arbeidersklasse tegen de smog die afkomstig was van vervuilende fabrieken. De vakbond van staalarbeiders ging regelrecht in tegen Carnegie Steel in de nasleep van de dodelijke smog in Donora in 1948, waarbij tientallen doden vielen. Later en buiten de VS was het de arbeidersbeweging die alle vitale milieustrijd op zich nam, waardoor veel van de milieubeschermingswetten die nu bestaan tot stand kwamen.

Ook vandaag nog zien we hoe de arbeidersbeweging dagelijks strijdt tegen vervuiling. Het bedrijf 3M, dat in meer dan 70 landen actief is en elk jaar miljoenen winst maakt, gebruikte jarenlang willens en wetens giftige stoffen. Afgelopen zomer werden tot twee keer toe buitensporige hoeveelheden van dergelijke stoffen (PFOS en PFAS) ontdekt in het gebied rond de activiteiten van 3M in de haven van Antwerpen, in België. Al veel langer werden er door vakbondsafgevaardigden in het bedrijf vragen gesteld over de bodemverontreiniging die het veroorzaakte, zonder dat daarop een antwoord van de directie kwam. De vakbond waarschuwde ook dat er risico‘s van vervuiling waren door verschillende bedrijven in de regio en dat er grondstoffen werden gebruikt waarvan de effecten op mens en milieu nog niet volledig zijn opgehelderd.

Strijdbare vakbonden nodig

In het algemeen hebben de vakbonden nog niet de leidende rol gespeeld die zij zouden moeten spelen. Hoewel veel vakbonden in het kielzog van de recente wereldwijde klimaatbeweging hun steun hebben betuigd aan de schoolstakingen, bleef dit grotendeels op een symbolisch niveau. Er zijn nauwelijks belangrijke vakbondsstructuren die actief campagne voeren en zich organiseren rond het thema van de klimaatcrisis. De meeste vakbondsleiders hebben tot op zekere hoogte geprobeerd een “groen” imago te cultiveren, maar zonder daadwerkelijk met consistente antwoorden te komen, hetzij in de vorm van actie, hetzij in de vorm van politieke oplossingen.

In veel landen hebben vakbondsleiders die beweren “groen” te zijn, politieke standpunten ingenomen ten gunste van fossiele brandstofprojecten van bedrijven, waarbij ze vaak het valse verhaal napraten dat dit nodig is om de jobs en omstandigheden van hun leden te beschermen. In Duitsland en Oostenrijk heeft dit geleid tot steun voor de uitbreiding van luchthavens en overheidssteun aan private autofabrikanten. In misschien wel het meest extreme voorbeeld organiseerde de Duitse IG BCE (vakbond van mijnbouw-, chemie- en energiearbeiders), in samenwerking met het mijnbouwconcern RWE, een tegenbetoging van 30.000 arbeiders tegen een massabeweging om ontbossing en milieuvernietiging door steenkoolmultinationals in het Hambacher bos te stoppen!

Voorbeelden als deze tonen keer op keer aan dat we op geen enkele manier kunnen vertrouwen op conservatieve en bureaucratische leiders, die vandaag veel vakbonden domineren, om onze strijd te leiden. In de meeste gevallen is de verkeerde aanpak van de klimaatcrisis door deze leiders onderdeel van een algemene benadering die er niet in slaagt de arbeidersklasse effectief te vertegenwoordigen tegen de bazen, door te weigeren de macht van de leden te mobiliseren en in plaats daarvan de weg te kiezen van ineffectief lobbyen en demobilisatie. Voor de klimaatbeweging, en voor alle strijd van de arbeidersklasse, moeten we vechten voor strijdbare vakbonden met een strategie van massastrijd om vooruitgang voor de arbeidersklasse af te dwingen.

Controle van de arbeiders, geen marktchaos

In de jaren zeventig vond in Groot-Brittannië een grote strijd plaats rond het ‘Lucasplan’. Toen werknemers van Lucas Aerospace in 1976 te horen kregen dat er duizenden jobs zouden verdwijnen, aanvaardden ze dit niet. Ze organiseerden een comité van vakbondsafgevaardigden om te strijden tegen ontslagen en voor de omschakeling van de productie. Het Lucasplan, dat in 1976 door het comité van vakbondsafgevaardigden werd gepubliceerd, vroeg om “het recht om te werken aan redelijke producten […], om de echte problemen van de mensheid op te lossen in plaats van ze te produceren.”

Met het Lucasplan stelden de arbeiders voor dat zij in plaats van militaire technologie voor de Britse staat te produceren, met de nodige overheidsfinanciering sociaal nuttige producten zouden maken gericht op de belangen van de samenleving. In het plan werden meer dan 150 verschillende noodzakelijke milieu- en sociale producten voorgesteld. Daartoe behoorden medische apparatuur, goedkope en groene verwarming voor huizen, windturbines, en een spoorwegsysteem om plattelandsgebieden op het openbare spoorwegnet aan te sluiten.

Dit was wat mogelijk was als de arbeiders daadwerkelijke zeggenschap over hun werkplek hadden. De klimaatbeweging heeft vandaag nood aan veel meer van dit soort plannen. Zoals het Lucasplan ons leert, zullen die plannen van de arbeidersklasse komen.

In maart 2020 gingen de arbeiders van General Electric in drie fabrieken in de VS in staking tegen geplande ontslagen. De bazen van GE gebruikten de pandemie als excuus voor deze ontslagen, maar de arbeiders bleken slimmer te zijn. Zij begonnen zich te organiseren en te staken, maar het ging om veel meer dan alleen hun loon. De vakbonden stelden de vraag waarom ze niet konden beginnen met het bouwen van de broodnodige beademingsmachines om de pandemie te bestrijden, aangezien al het nodige materiaal daarvoor in hun fabrieken aanwezig was.

In Noord-Ierland staakten de arbeiders van Harland & Wolff. Dat is een historische scheepswerf die onder curatele werd gesteld, waardoor banen voor geschoolde arbeiders op de tocht kwamen te staan. De staking duurde meer dan negen weken en eiste de nationalisering van de werf om de toekomst ervan veilig te stellen. Maar dat was niet de enige eis. De vakbonden en de arbeiders hadden er al jarenlang op aangedrongen dat Harland & Wolff een specialist in groene energie zou worden. De arbeiders maakten gebruik van Mick Barry, het lid van de Socialist Party (ISA Ierland) in het Zuid-Ierse parlement, om vragen te stellen over projecten die werk in de groene energiesector opleveren.

Dus wat kan je doen?

De arbeidersbeweging is niet alleen het best geplaatst om de klimaatcrisis te bestrijden omdat zij aan de oorsprong van de milieustrijd ligt of vanwege voorbeelden van wat zij zou kunnen bereiken als zij het voor het zeggen had. De arbeidersklasse is ook de enige kracht in de samenleving met de macht om het kapitalistische systeem omver te werpen en te vervangen door een democratisch geplande socialistische economie die de werkelijke behoeften van mensen, de planeet en al het leven centraal stelt.

De klimaatbeweging moet zich oriënteren op de arbeidersbeweging en heel voorzichtig zijn dat haar acties niet verkeerd worden uitgelegd als gericht tegen mensen uit de arbeidersklasse. Het blokkeren van metrostations zonder het personeel erbij te betrekken, leidt alleen maar tot ergernis bij arbeiders die te laat zijn voor hun werk. Arbeiders in de fossiele brandstoffensector zijn niet onze vijanden. Waarom zouden we ons niet aansluiten bij de strijd van deze arbeiders voor betere arbeidsomstandigheden, betere lonen én de omvorming van hun sector tot een groene sector, net zoals de arbeiders van Harland & Wolff dit deden?

In juli 2021 blokkeerden zo‘n 30 klimaatactivisten de ingangen van de grootste banken van het land in Zwitserland. Eén van de ondervraagde demonstranten zei: “We zijn hier niet omdat we dom zijn of niets anders te doen hebben. We zijn hier omdat we niet meer weten wat we kunnen doen. We hebben twee jaar gevochten.” Dat is waarschijnlijk een gevoel dat veel jonge mensen delen. Onze toekomst ziet er zo catastrofaal uit, wat kunnen we nog doen?

Ons voorstel is duidelijk: laten we ons organiseren, samen met de arbeidersklasse in alle sectoren, met de mensen uit het Amazonewoud en andere gemeenschappen die strijden tegen de uitbuiting van land door vervuilende multinationals. De arbeidersklasse is de bron van de rijkdom en de winsten van de kapitalistische klasse. We zijn niet te stoppen als we ons samen tegen hen organiseren.

Vandaag een klimaatbeweging opbouwen die dit programma en deze methodes naar voren brengt, blijft een grote taak. Dit is waar ISA actief mee bezig is. Elke dag organiseren leden in meer dan 30 landen zich, protesteren ze en stellen ze de wreedheden van het kapitalisme aan de kaak. We brengen de noodzaak van het socialisme naar voren in de strijd van vandaag. We zijn een internationale strijdbeweging, maar we zijn nog te klein om onze missie te volbrengen. Sluit je bij ons aan, het is nog niet te laat.