Tag: Arizona en het verzet ertegen

De toekomstige Arizona-coalitie is vastberaden om de jacht op de werklozen verder op te voeren. In hun maatpakken laden de burgerlijke politici hun jachtgeweren en toeteren ze dat de werkloosheidsuitkering tot twee jaar moet beperkt worden. Het doel? Werklozen dwingen om gelijk welke job aan gelijk welke voorwaarden aan te nemen. Onder de regering-Di Rupo werden de werklozen al onder vuur genomen, nu is het jachtseizoen opnieuw geopend. Alleen is de kleur van de maatpakken van de jagers deels veranderd.

door Maxime (Luik)

De supernota van Bart De Wever (N-VA) zette de toon. Er wordt voorgesteld om de werkloosheidsuitkering in de tijd te beperken. De eerste paar maanden zou de uitkering hoger liggen en vervolgens zou het bedrag snel dalen en na twee jaar worden werklozen naar het OCMW doorgestuurd. 

Het is geen voorstel dat enkel door de Vlaamse rechterzijde wordt verdedigd. Het was de afgelopen maanden een van de favoriete riedeltjes van de Franstalige Trump van dienst, Georges-Louis Bouchez. Zijn centrale argument? Het verschil tussen inkomen uit arbeid en een werkloosheidsuitkering moet groter worden. Dat dit mogelijk is door de lonen te verhogen, is vandaag een taboe. Het is gemakkelijker om wie kwetsbaar is, zoals werklozen en langdurig zieken, nog wat dieper in de put te stampen. 

Werkt het?

Zoals we in onze juni-editie al schreven, is deze maatregel niet effectief en gaat het om propaganda met als doel om verdeeldheid te stimuleren.

Sinds 2006 is de controle op werkzoekenden fors opgevoerd. Onderzoekers volgden sindsdien gedurende 15 jaar werkzoekenden onder de 50 jaar. Het resultaat van dit onderzoek is duidelijk: het verscherpen van de controles had geen positief effect. “Het enige resultaat is dat mensen die uitgesloten werden van een werkloosheidsuitkering in een andere tak van het socialezekerheidsstelsel terechtkwamen, vooral in de arbeidsongeschiktheid. Ze waren niet langer werkloos, maar langdurig ziek,” aldus Maxime Fontaine, specialist overheidsfinanciën en sociale zekerheid (ULB) in het magazine Moustique.

Ook nu zijn de voorstellen niet meer dan een publiciteitsstunt gericht op een gemakkelijk doelwit. De lonen zijn niet gestegen in lijn met de kosten van levensonderhoud, dankzij gepruts aan de index, een indexsprong en de dwangbuis van de loonwet van 1996. Het recept is bekend: mensen zijn gefrustreerd omdat hun levensstandaard daalt door inflatie en flexibiliteit. Dit maakt het gemakkelijker om de propaganda over zondebokken ingang te doen vinden.

De Arizona-partijen zijn volleerd en bijzonder eensgezind op dat vlak. Alle oude trucs worden bovengehaald om mensen in de meest onzekere omstandigheden voor te stellen als verantwoordelijken voor alle sociale ellende. Ze doen dit om vooral niet over loonsverhogingen te moeten spreken. 

Naar het OCMW

Een beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd betekent dat werklozen van de VDAB, Forem en Actiris doorgeschoven worden naar de OCMW’s van de gemeenten. Het aantal mensen afhankelijk van een leefloon zou hierdoor stijgen, wat een aanzienlijke financiële last betekent voor gemeenten die het vandaag vaak al moeilijk hebben. 

De Wever heeft daaraan gedacht en stelt voor om 200 miljoen euro extra te voorzien voor de OCMW’s. Probleem opgelost? Niet echt. Het ABVV becijferde dat deze maatregel een extra kost van 700 miljoen euro zou betekenen voor de OCMW’s. Die zouden niet alleen meer leeflonen betalen maar ook personeel en infrastructuur moeten voorzien om dat te doen.

Einde van de krapte op de arbeidsmarkt?

Het aantal faillissementen neemt toe en de industrie blijft sputteren (met ook in het tweede kwartaal een negatieve groei). Berichten over collectieve afdankingen volgen elkaar snel op. De sector van de uitzendarbeid zag een terugval van zijn activiteiten tot het laagste niveau sinds 2013 (de pandemie buiten beschouwing gelaten). 

Het aantal werkzoekenden is stilaan terug groter dan het aantal openstaande vacatures. Bovendien sluiten die vacatures niet altijd aan bij het profiel van de werkzoekenden. Dat wijst op de noodzaak van opleidingen. Maar wie wil daar tijd voor vrijmaken als het gevaar van uitsluiting van de uitkering als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangt?

De propaganda van ‘werken meer lonend maken’ is een leugen. Het doel van de jacht op de werklozen is om mensen gedwongen te laten werken aan slechtere voorwaarden en lonen. Tegelijk worden de lokale overheden een bijkomende kost opgelegd zonder dat daar de nodige middelen voor worden voorzien. 

Het waarschijnlijke resultaat van deze maatregel is een neerwaartse druk op alle lonen en arbeidsvoorwaarden. Waarom degelijke lonen betalen als wanhopige werklozen gedwongen worden om aan lagere lonen te werken? Zo wordt concurrentie tussen werkenden georganiseerd met een neerwaartse spiraal als resultaat. 

Zo wordt werken uiteindelijk minder lonend gemaakt. Loonsverhogingen zijn een taboe, ook al worden er grote winsten geboekt. Loonsverlagingen daarentegen worden georganiseerd door werklozen aan te vallen en werkenden wijs te maken dat dit in hun belang is.

De propaganda luidt dat werken meer moet lonen en er minstens een verschil van 500 euro per maand moet zijn tussen een uitkering en werken. Dat verschil is er vandaag al.(1) Het doel van de propaganda is om de uitkeringen aan te vallen: beperking van de werkloosheidsuitkering tot twee jaar, lagere leeflonen, minder ziekte-uitkering, moeilijker toegang tot minimumpensioen … Tegelijk wordt een aanval op de lonen voorbereid! 

Artikel uit maandblad De Linkse Socialist

https://nl.socialisme.be/99889/arizona-een-brutaal-project-tegen-onze-sociale-klasse-ons-organiseren-om-te-winnen

https://nl.socialisme.be/99868/jacht-op-wie-ziek-is-zonder-antwoord-op-waarom-aantal-zieken-toeneemt

Lonen onder vuur

Een indexsprong stelt de supernota niet voor, maar gepruts aan de index wel. Zo wordt in naam van ‘klimaatdoelstellingen’ voorgesteld om het gewicht van de prijs van fossiele brandstoffen zoals gas te verminderen in de korf. In 1994 werd de ‘gezondheidsindex’ als besparingsmaatregel doorgevoerd. In naam van onze gezondheid werd de prijs van enkele ongezonde producten uit de berekening gehaald (onder meer tabak waarop vervolgens steeds hogere taksen werden ingevoerd). Nu wordt het argument van het klimaat gebruikt om aan de index te prutsen. Daar staan in de nota uiteraard geen ernstige klimaatmaatregelen  tegenover. Bovendien wordt er onderhandeld over de mogelijkheid om bij een sterke inflatie boven de 4% de index deels uit te schakelen door een meer onregelmatige nettoverhoging van de lonen in te voeren. Op momenten dat de indexatie het meest nodig is, wordt het mechanisme dus ondergraven. 

Het opvoeren van de flexibiliteit van de werkenden zet de lonen verder onder druk. Er wordt onderhandeld over meer flexi-jobs, meer studentenarbeid, beperking van de definitie van ‘nachtarbeid’, meer mogelijkheden om op zondag en feestdagen te werken, afschaffing van de minimale arbeidsduur per dag, meer mogelijkheden tot overwerk zonder overloon …  

Om dat er allemaal door te krijgen, wil De Wever de verdeeldheid op de werkvloer vergroten. Vingers één per één breken is gemakkelijker dan geconfronteerd te worden met een vuist. Die basisregel geldt ook in de klassenstrijd. Meer individuele loonvorming, afbouw van sociaal overleg en de invoering van georganiseerd aandeelhouderschap van het bedrijf onder enkele werknemers. Via die laatste weg wordt bewust een orgaan naast en tegen de verkozen werknemersvertegenwoordiging opgezet. Vertegenwoordigers van een ‘coöperatie van werknemeraandeelhouders’ zouden in de raad van bestuur worden opgenomen, met uitsluiting van verkozen vertegenwoordigers in de ondernemingsraad. 

Een afbouw van het aantal paritaire comités, minder bescherming voor delegees en rechtspersoonlijkheid voor de vakbonden vervolledigen het plaatje waarin de organisatiekracht van de werkende klasse wordt ondermijnd. 

Koopkracht en pensioenen

Een verhoging van de BTW op basisproducten van 6% naar 9% wordt voorgesteld als een faire eenmaking van de tarieven van 6% en 12%. Voor wie elke dag op restaurant gaat, zal dat misschien kloppen. Het tarief van 12% vandaag geldt onder meer voor bereide maaltijden in de horeca. Het tarief van 6% geldt echter voor zowat alle basisproducten. Het aangepaste BTW-tarief moet tot 2 miljard euro opbrengen. Geld dat vooral uit onze zakken komt.

Betaal dat maar eens met een uitkering! Werklozen vallen na twee jaar terug op een niet-geïndexeerd leefloon, zieken worden opgejaagd, de welvaartsenveloppe om uitkeringen op te trekken wordt grotendeels afgebouwd en de toegang tot een minimumpensioen wordt beperkt. Wie voor de wettelijke leeftijd van 67 jaar op pensioen gaat, zou een verlaagd pensioenbedrag krijgen (een zogenaamde ‘malus’ die de komende jaren zou stijgen). De iets hogere ambtenarenpensioenen zouden verlaagd worden. Bij dit alles worden vrouwen extra hard getroffen. 

Op de pensioenen alleen wil De Wever 2 miljard euro besparen! 

Wie profiteert?

De afgelopen zes jaar is de rijkdom gecreëerd door werknemers in de grootste bedrijven die actief zijn in België met 45% gestegen. In dezelfde periode zijn de ‘uitgaven’ per werknemer in deze bedrijven met slechts 13% gestegen. Een steeds groter deel van de door ons geproduceerde waarde gaat naar hun winsten en wordt aan de aandeelhouders uitgedeeld in de vorm van dividenden. (1) De opeenvolgende regeringen gaven de grote bedrijven steeds meer cadeaus in de vorm van allerhande lastenverlagingen die ervoor zorgden dat de reële werkgeversbijdrage aan de sociale zekerheid sinds 1996 met een derde daalde van 34% tot 22%. (2) Langs alle kanten worden de winstmachines in de watten gelegd. 

De afgelopen 10 jaar is het loonaandeel als percentage van het Bruto Nationaal Product gedaald van ruim 51% naar 48,5%. Dit betekent dat van alle geproduceerde waarde een kleiner aandeel naar onze lonen gaat. Het gaat om 16 miljard euro per jaar. Dergelijke transfers van de werkende klasse naar de kapitalisten zullen de Arizona-onderhandelaars verder opvoeren en gemakkelijker maken. Tenzij we hen stoppen natuurlijk…

1. Zie: https://oxfambelgie.be/voor-elke-eu100-winst-betalen-de-grootste-bedrijven-belgie-eu73-uit-aan-hun-aandeelhouders
2. Denktank Minerva op Twitter, 11 september 2024

Het is onmogelijk om in de 600 woorden die ik heb voor dit artikel alle maatregelen uit de nota van De Wever op te sommen. Ik nodig iedereen uit om de analyses van de vakbonden, het dossier in deze krant of de nota zelf te lezen, want de uitdaging van de komende weken zal zijn om de ongekende omvang van de aanvallen die worden voorbereid te bespreken en onder de aandacht te brengen. We nemen best de tijd om met onze collega’s de voorstellen te ontleden en uit te leggen wat er gepland wordt. Dat is een eerste stap om hen bij de strijd te betrekken. 

Door Karim, delegee ACOD

De toekomstige regering hoopt ongetwijfeld verdeeldheid te zaaien door elk van haar doelwitten gefaseerd aan te vallen. Het voordeel van dit lek is dat hun plan om iedereen aan te vallen nu duidelijk is. Op het menu van de aanvallen: besparingen op de budgetten van de openbare diensten (al in een erbarmelijke staat), nieuwe aanvallen op de pensioenen (het opleggen van de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar is dus niet genoeg), leraren, werklozen (ga maar eens uitleggen aan de vele slachtoffers van collectieve afdankingen zoals bij Audi dat ze binnen twee jaar naar het OCMW moeten), het zorgpersoneel (hoe snel zijn de beloften na de Covid-crisis vergeten?!). Kortom, iedereen zal getroffen worden. 

De kapitalistische maatschappij plaatst alle werkenden voor de noodzaak van een verenigd front. Tegenover deze aanval van historische proporties moeten we actief nadenken over de opbouw van een verenigd front van strijd door onze klasse. Als we onze levensomstandigheden willen beschermen, is er geen andere optie dan de weg van de strijd op te gaan. 

De vele bedrijfssluitingen dragen bij aan dit sombere beeld en vragen om een dringende discussie in alle organisaties van de sociale beweging over een strategie van massale strijd tegen de toekomstige regering en voor het behoud van onze sociale verworvenheden. We zijn nogal sceptisch over de huidige strategie van de vakbondsstrijd bij Audi, we vrezen dat de strijd zal begraven worden voor hij echt begonnen is. 

Er is echter potentieel. Op maandag 16 september kwamen we met duizenden op straat om onze woede en actiebereidheid te laten zien. Personeel van de onderaannemers van Audi liepen vooraan. De toespraken van de vakbondsleiders leken moedeloos, ze gaven geen uitdrukking aan de actiebereidheid op de betoging. Er kwamen geen vooruitzichten, geen eisen die ons toelaten om een bredere eenheid in strijd op te bouwen waarmee we ons ook kunnen verzetten tegen de toekomstige Arizona-aanvallen. 

Kameraden, we staan tegenover een heersende klasse die haar belangen hardhandig zal verdedigen met een beleid dat een mix is van het slechtste van Thatcher en Trump. Kameraden, we moeten aan de slag. Discussiëren, druk zetten op onze vakbondsleiders, desnoods zonder hen acties op gang trekken. We kunnen het ons niet veroorloven om te verliezen. Samen kunnen we de aanvallen stoppen. 

Iemand wiens naam ik me niet herinner, schreef lang geleden dat “bedeesdheid bij de slaven leidt tot stoutmoedigheid bij de tirannen.” Laten we niet bedeesd zijn, maar de strijd aangaan!

https://shop.socialisme.be/product/de-linkse-socialist-oktober-2024-438-pdf

Op het congres van Vooruit moest Conner Rousseau zwaar uithalen naar N-VA om het Vlaams regeerakkoord te kunnen framen als iets waarmee erger vermeden werd. Hij beweerde veel van de “lelijke ideeën” van N-VA te hebben gestopt en tegelijk middelen afgedwongen te hebben voor welzijn en openbaar vervoer. Een nadere blik toont enkele vage sociale beloften, maar vooral veel rechts en verdelend venijn dat wel concreet is.

Sancties voor de ‘have-nots’, “zuurstof voor de markt” om hun winsten veilig te stellen

Het sanctionerende gehalte in dit Vlaamse regeerakkoord is opvallend. Het doet wat denken aan een keizer-koster-mentaliteit waarbij voor van alles en nog wat regels worden opgelegd. Tenminste voor wie niet als volwaardig wordt beschouwd: werklozen, vluchtelingen, sociaal huurders, anderstaligen … Daarbij wordt de toegang tot sociale rechten meer voorwaardelijk, individueler en in het bijzonder gelinkt aan taaleisen. Taalnationalisme als uitsluitingsmechanisme dus!

Het regeerakkoord pleit voor een “aanklampende bemiddeling en controle” van werklozen met snellere controles en sanctioneringen. Er moet sneller gestart worden met opleidingen. De rol van de VDAB daarin wordt beperkt tot de “regie” van het traject. “Enkel waar er geen privé of semipubliek opleidingsaanbod is, kan de VDAB dat zelf voorzien.” De private opleidingssector staat mooie tijden te wachten! Opvolging van werklozen kan ook meer op het lokale niveau gebeuren, waarbij de verplichte gemeenschapsdienst wordt uitgebreid onder de nieuwe naam van “samenlevingsjobs.” Het gaat om verplichte tewerkstelling na een jaar werkloosheid in taken voor lokale besturen, vzw’s en scholen aan 4,5 euro per uur bovenop de werkloosheidsuitkering. Waarom zouden lokale besturen nog personeel aan goede voorwaarden en lonen aanwerven als ze beroep kunnen doen op goedkoop dwangpersoneel? Het idee dat deze werkervaring een opstap is naar een reguliere job wordt op die manier ondermijnd.   

Gezien het federale voorstel om de werkloosheidsuitkering in de tijd te beperken, wil de nieuwe Vlaamse regering meer inzetten op arbeidsbemiddeling van leefloongerechtigden. In aansluiting op het federale voorstel van een jacht op langdurig zieken krijgt de VDAB de verplichting om 12.000 terug-naar-werktrajecten per jaar te realiseren, wat tegen 2029 moet toenemen tot 20.000. Het uitgangspunt is niet dat er minder langdurig zieken zullen zijn. Dat zou ook vreemd zijn met een beleid dat geen antwoorden biedt op de redenen waarom mensen ziek uitvallen.

Anderstaligen moeten van deze Vlaamse regering eveneens een tandje bijsteken. Anderstalige nieuwkomers met schoolgaande kinderen moeten aantonen dat ze een inspanning doen om Nederlands te leren. Zonder bewijs van deelname aan een cursus door minstens één ouder verliezen ze de schoolbonus. Dit is het eerste punt rond onderwijs in het akkoord. Pas erna wordt ingegaan op de positie van leerkrachten. Dit gebeurt in erg vage bewoordingen zoals het “opwaarderen van de maatschappelijke status van het beroep.” Allemaal goed en wel, maar om dat te doen is er geld nodig. Een massaal plan van publieke investeringen in opleiding, infrastructuur en voldoende personeel is niet te vinden in het regeerakkoord. Zo wordt rond de infrastructuur enkel gezegd dat het “investeringsritme aangehouden wordt.” Lees: er komen geen extra middelen. De noodzakelijke massale investeringen waar het onderwijspersoneel eerder dit jaar voor betoogde, komen er niet. In plaats van meer middelen voor het hoger onderwijs, wil de Vlaamse regering het aantal studenten beperken met verplichte starttoetsen. De sancties zijn concreet, de beloften vaag. Het is een rode draad in het regeerakkoord. Als de scholen via het CLB het lokale sociaal beleid kunnen contacteren als “ouders moeite hebben om hun verantwoordelijkheid op te nemen,” doet dit vermoeden dat het eerder gericht zal zijn op sancties dan op het aanbieden van hulp. In een op sancties gericht beleid zijn er op alle niveaus kleine politieagenten nodig.

Het opleggen van regeltjes wordt verder aangevuld met het optrekken van het verplichte taalniveau voor sociaal huurders of nog de aanzet tot een breder hoofddoekenverbod bij de Vlaamse overheid onder het mom dat elk contact “als neutraal” moet ervaren worden. Het opleggen van regels gebeurt natuurlijk niet overal. De mogelijkheden van bezwaar tegen vergunningen wil de regering inperken. De actiegroep Climaxi stelt vast: “De combinatie van weinig klimaatinvesteringen en een minder democratische wetgeving is zowel voor lokale dossiers als voor het internationale klimaat nefast.”

De winstbelangen staan centraal in het regeerakkoord en er wordt gepleit voor een KMO-vriendelijk beleid. Tegelijk wil de Vlaamse regering bedrijfssubsidies onder de loep nemen omdat deze een “rem kunnen zijn op ‘creatieve destructie’.” Ook bij het verdedigen van de winstmachines en het doorsluizen van publieke middelen daartoe, wordt de controle dus overgelaten aan de ‘vrije markt’. Het is een indicatie dat publieke investeringen geen sociaal doeleinde hebben, maar gericht worden op de belangen van de grote bedrijven. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de extra investeringen in openbare werken.

Wat met de sociale beloften?

De extra investeringen in welzijn zijn een trofee van CD&V en Vooruit. Er komen (voorwaardelijk) 10.000 plaatsen bij in de kinderopvang. Dat is minder dan nodig, maar een noodzakelijke stap vooruit. Voor de Vlaamse regering gaat het niet enkel om een sociale dienst, maar ook om een “belangrijk instrument om de combinatie tussen werk en privé ook praktisch werkbaar te maken.” Rond werkbaar werk wordt voor de rest amper iets concreet gezegd in het akkoord. Omdat de maatregel rond kinderopvang vooral daarop gericht is, wordt ook de voorrang voor werkenden bevestigd. 

De daling van de registratierechten voor de aankoop van een eerste eigen woning van 3 naar 2%, wordt voorgesteld als een maatregel om wonen meer betaalbaar te maken. De Wever had het echter meteen ook over “een stukje zuurstof voor de markt” omdat er “veel te weinig wordt gebouwd in Vlaanderen.” De connecties met de private projectontwikkelaars beperken zich duidelijk niet tot het lokale niveau. Het regeerakkoord stelt: “Als overheid faciliteren we de gezonde werking van de vastgoedmarkt en sturen we gericht bij waar nodig.” De noodzaak van een drastische uitbreiding van het aanbod van sociale huisvesting werd daarbij niet opgemerkt.

Als sociale maatregelen passen in de winstbelangen, zijn ze concreter in het regeerakkoord. Andere voorstellen blijven wel erg vaag. De belofte van Vooruit om alle schoolkinderen een gezonde maaltijd op school aan te bieden, is bijvoorbeeld sterk afgezwakt: “Als basisscholen en het betrokken lokale sociale beleid in collectieve ondersteuning willen voorzien rond gezonde maaltijden op school, kunnen ze een beroep doen op Vlaamse cofinanciering.”

Het gedeeltelijk herstel van de indexering van het groeipakket (de kinderbijslag) komt op een ogenblik dat de inflatie weer lager is, waardoor er voorlopig niets verandert. De sociale toeslag voor ouders met laag inkomen wordt niet geïndexeerd. En over het inhalen van het voorheen geleden verlies door de onvolledige indexering de afgelopen jaren, een verlies van 1 miljard euro, wordt uiteraard niets gezegd. CD&V mocht een trofee binnenhalen, maar het mocht niets kosten.

Rond het openbaar vervoer wordt in vage termen gesproken over uitbreiding van het aanbod. Inzake de noodzakelijke middelen wordt enkel gesteld dat de “investeringstoezeggingen uit het openbaredienstencontract met De Lijn nagekomen” worden. Meer middelen voor onderhoud en vervanging hebben als doel om “onze infrastructuur op peil te houden.” Tegelijk wordt de deur geopend voor fors duurdere tarieven. Met Annick De Ridder (N-VA) als nieuwe minister van Mobiliteit, is het duidelijk dat dienstverlening geen prioriteit zal zijn. De Ridder is een gekende en rabiate tegenstander van het openbaar vervoer. Twintig jaar geleden, toen ze nog liberaal parlementslid was, klaagde ze steen en been over de zogenaamd vele “lege bussen” die rondreden. Dat belooft dus weinig goeds.

De verlaging van successierechten kan overkomen als sociaal, aangezien steeds meer mensen voor hun oudere dag afhankelijk zijn van middelen die ze erven van hun ouders. Het is frustrerend dat daar een groot deel van verdwijnt via successierechten. De grootste bedragen van erfenissen zijn echter niet bij de werkende klasse te zoeken. De superrijken organiseren hun erfenissen veel efficiënter en hebben tal van achterpoortjes om op de veel grotere bedragen minder te moeten betalen. Dit versterkt en vergroot de ongelijkheid in de samenleving, erfenissen zijn voor superrijken doorgaans de belangrijkste bron van hun rijkdom. Het verlagen van successierechten zou volgens het regeerakkoord in eerste instantie gericht zijn op kleine en middelgrote erfenissen. Concreet is het nog niet en er wordt niets gezegd over hoe achterpoortjes voor de allerrijksten aangepakt worden. Dient een eventuele verlaging van onze erfbelasting als middel om het niet over de enorme ongelijkheidsmachine van het erfrecht tout court te moeten hebben?

De afschaffing van de jobbonus voor lage lonen treft 1 miljoen rechthebbenden op 2,5 miljoen werkenden. Die jobbonus was een paradepaardje van Open VLD en moest daarom verdwijnen. Met deze bonus werd het loon van werkenden aangevuld, zodat de werkgevers dat niet moesten doen. De bijpassing verdwijnt op termijn, enige druk op de werkgevers om zelf degelijke lonen te betalen is er niet. 

Over de dienstencheques zou er naast het regeerakkoord een informeel akkoord zijn om de prijs te verhogen en de fiscale aftrek af te schaffen. Dit maakt dienstencheques duurder. Slechts een beperkt deel hiervan zou gaan naar het loon van het personeel in de sector, dat nochtans al lang actie voert voor echte loonsverhogingen. 

Sterke oppositie nodig tegen zwakke regering

De onderhandelingen verliepen stroef, op het einde moest De Wever erbij gehaald worden om de laatste plooien glad te strijken. Er waren lekken over bitsige confrontaties, ook tussen N-VA’ers onderling (Demir versus Weyts en Demir versus De Ridder, waarbij De Wever moest tussenkomen).  ‘Sterke Jan’ Jambon is al lang gelost, niet enkel omdat Conner Rousseau daarop aandrong. Enkele N-VA-sterkhouders van de vorige Vlaamse regering deden het niet goed inzake voorkeurstemmen op 9 juni. Het verlies van N-VA bij de Vlaamse verkiezingen (opnieuw een daling met 4 zetels nadat er in 2019 ook al 8 zetels verloren gingen), maakt dat Vooruit en CD&V relatief meer gewicht hebben. Om zijn congres mee te krijgen, haalde Conner Rousseau zwaar uit naar N-VA. Tijdens de onderhandelingen aarzelde Sammy Mahdi (CD&V) niet om naar de media te stappen met zijn eisen. Zelfs indien het alsnog gelukt is om voor de gemeenteraadsverkiezingen te landen, is de kans klein dat dit een stabiele en samenhangende regering wordt.  

Bovendien is er een context van enorme tekorten en crisis op de terreinen waarvoor de Vlaamse regering bevoegd is. In De Standaard stelt Marc Reynebeau: “Onderfinanciering heeft al tal van Vlaamse kroonjuwelen, van onderwijs via zorg en sociale huisvesting tot openbaar vervoer, tot probleemgevallen gemaakt.” De PVDA merkt terecht op: “We zitten in een wooncrisis, het openbaar vervoer faalt en de tekorten in de zorg en het onderwijs zijn groot. Maar ondanks lange onderhandelingen leggen de N-VA, CD&V en Vooruit amper oplossingen op tafel. Wel komen ze met vage beloftes, zonder uit te doeken te doen waar ze gaan besparen.” 

Het ABVV zegt tevreden te zijn met de aangekondigde investeringen in zorg, kinderbijslag, openbaar vervoer en onderwijs, maar stelt zich “ook nog veel vragen” omdat “de budgetten en de concrete uitwerking vaag blijven.” Bij het ACV wordt gelijkaardig gereageerd, met de waarschuwing dat “de commercialisering van de zorg geen duidelijke halt wordt toegeroepen.” BBTK Social Profit verklaart “voorzichtig optimistisch” te zijn over zorg en welzijn. “Er wordt een ongezien grote investering in de Vlaamse social profit aangekondigd,” aldus BBTK, dat echter ook moet erkennen dat er nog geen exacte cijfers beschikbaar zijn. Over de asociale aanvallen in het regeerakkoord blijft het ondertussen veel te stil in de vakbondsreacties. 

De PVDA merkt op: “Wij gaan er de komende vijf jaar alles aan doen om de nodige investeringen in huisvesting, zorg, openbaar vervoer en het onderwijs af te dwingen.” Dat is een goede opstelling, die we best concretiseren met plannen inzake strijd. De uitdagingen zijn enorm, de tekorten blijven oplopen en deze regering zal die verder vergroten. Het regeerakkoord maakt duidelijk dat de deelnemende partijen ervan uitgaan dat de Arizona-regering op federaal niveau er komt. Dat betekent extra aanvallen op de werkende klasse en al wie het moeilijk heeft. De oppositie hiertegen mag niet beperkt worden tot sterke uitspraken, we moeten ons organiseren op elke werkplek en in elke buurt om doorheen strijd eisen rond onze noden te formuleren en te populariseren. Zo kunnen we een krachtsverhouding opbouwen waarmee we kunnen winnen. Als we dat niet doen, laten we ruimte aan allerhande valse profeten – van marketingboys tot extreemrechts vergif – die door verdeeldheid te zaaien de werkende klasse verzwakken.

Bij gebrek aan antwoord op het toenemend aantal mensen dat uitvalt wegens ziekte, is de jacht op de zieken geopend. Die jacht wordt uitgebreid tot al wie verdacht wordt van medeplichtigheid, van dokters tot ziekenfondsen. De nota van De Wever voorzag in een heel arsenaal aan maatregelen daartoe. 

Door Geert Cool

Niet beperkt tot langdurig zieken, iedereen wordt geraakt

De aanvallen zouden zo goed als iedereen treffen. Zo wil De Wever de carensdag terug invoeren. Die maatregel houdt in dat een eerste dag ziekte bij een korte arbeidsongeschiktheid niet uitbetaald wordt. Tien jaar na de afschaffing ervan – in het kader van de eenmaking van het statuut van arbeiders en bedienden – wil de N-VA het voor iedereen terug invoeren. De nota van De Wever stelt dat dit nodig is om “oneigenlijk gebruik van korte periodes van arbeidsongeschiktheid zonder medisch attest tegen te gaan.” Tegelijk wordt korte afwezigheid zonder doktersbriefje (wat mogelijk is in grote bedrijven) op de helling gezet: werkgevers kunnen van deze maatregel afwijken “voor het geheel of een deel van de werknemers.” De onderliggende boodschap is duidelijk: wie ziek thuis zit, is een profiteur en “oneigenlijk” afwezig. 

Net zoals er na de afschaffing van de carensdag op 1 januari 2014 geen toename was van het aantal ziektedagen, was dit ook na de afschaffing van de verplichting van een doktersbriefje niet het geval. De werkgevers klaagden dat meer werknemers zich één dag ziek melden. Bij de federale ambtenaren werd eveneens vastgesteld dat meer ambtenaren zich voor één dag ziek melden, maar tegelijk komen die sneller opnieuw werken en is het totaal aantal dagen ziekte van korte duur licht gedaald. Hetzelfde blijkt in de privé: volgens onderzoek van Attentia nam het kort ziekteverzuim in 2023 af tegenover 2022. Ook Acerta kwam tot de vaststelling dat het kort ziekteverzuim niet stijgt als gevolg van de afschaffing van het ziektebriefje voor 1 dag. (zie: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/01/05/ziekteverzuim-klimt-naar-recordhoogtes-werknemers-10-procent-va/) 

Anders geformuleerd: als de nota De Wever het geeft over oneigenlijk gebruik van korte periodes van arbeidsongeschiktheid zonder medisch attest, is dat niets anders dan stemmingmakerij en het verdacht maken van wie een dag ziek thuis blijft. 

Geen diagnose van waarom er toename is van aantal langdurig zieken

De strafste aanval in de nota van De Wever is die op de langdurig zieken. Zij moeten zo snel mogelijk terug aan het werk. Ongetwijfeld zijn er veel langdurig zieken die niet liever zouden willen dan een mogelijkheid om aan de samenleving bij te dragen. Het probleem zit echter meestal bij de kwestie van aangepast en haalbaar werk. Als werkenden uitvallen, komt dit doorgaans ofwel door fysieke gezondheidsproblemen ofwel door mentale overbelasting. Hierover zegt de nota van De Wever echter niets.

Van de bazen vraagt hij enkel in bijzonder vage termen dat ze een “werkomgeving” creëren “waar langdurig ziekteverzuim zo veel als mogelijk wordt vermeden.” Het blijft bij vriendelijk vragen en een tijdelijke niet nader bepaalde bijdrage aan het bedrag van de ziekte-uitkering die na de maand gewaarborgd loon wordt betaald. Die algemene regel zou meteen de sanctie vervangen die recent ingevoerd werd voor bedrijven met een groot aantal langdurig zieken. De verantwoordelijkheid van de bazen wordt dus veralgemeend en afgebouwd. 

Wel dreigt een sanctie voor werkgevers die niet snel genoeg een re-integratietraject opstarten om hun zieke personeel “met een arbeidspotentieel” terug aan de slag te krijgen. Niet dat de bazen zich daar echt zorgen over hoeven te maken: er wordt voorzien in een grotere rol voor de regionale bemiddelingsdiensten en er kan voor tewerkstelling naar andere bedrijven gekeken worden. Oh ja, de baas kan vanaf de eerste dag ziekte een re-integratietraject opstarten. 

Zieken die onvoldoende meewerken aan dit traject kunnen meteen gedurende zes maanden een deel van hun uitkering verliezen en nadien een nog groter deel indien geoordeeld wordt dat ze onvoldoende actief zijn inzake hun terugkeer naar de werkvloer. Kortom, als ze niet aan de slag gaan, komt dat omdat ze niet genoeg hun best doen. Zou de stress die dit alles met zich meebrengt een positief of een negatief medisch effect hebben op mensen met een burn-out of psychische problemen? 

Financiering van dokters en ziekenfondsen afhankelijk van hoeveel zieken ze arbeidsgeschikt verklaren

Om de druk nog verder op te voeren, komen de dokters in het vizier. Een ziekte-attest moet volgens De Wever vervangen worden door een “geschiktheidsattest” waarin een dokter aangeeft waartoe de patiënt wel geschikt is. Wat dit concreet inhoudt, is onduidelijk. Moet een behandelde arts een overzicht geven van mogelijke jobs of handelingen die iemand wel kan uitvoeren? Om te vermijden dat artsen niet meestappen in dit beleid, voorziet de nota van De Wever in de mogelijkheid om wie “significant meer en/of langere periodes van arbeidsongeschiktheid voorschrijft” aan te spreken en “financieel te responsabiliseren” (lees: te sanctioneren). De gegevens daartoe moeten op basis van datamining verzameld worden. Bescherming van privacy en van de relatie tussen dokter en patiënt? Daar doen we niet aan mee onder N-VA-bewind! 

Behalve de artsen worden ook de ziekenfondsen aangepakt. De Wever ziet een belangenconflict omdat adviserende geneesheren van de ziekenfondsen oordelen over de arbeidsongeschiktheid van leden van diezelfde ziekenfondsen. Het wil daarom de verantwoordelijkheid overdragen naar een nog nader te bepalen overheidsinstantie. In afwachting daarvan zou de financiering van de werkingskosten van de ziekenfondsen “meer afhankelijk” worden “van de mate waarin zij er effectief in slagen om langdurige zieken te re-integreren op de arbeidsmarkt.” Hiermee worden de adviserend artsen een kanjer van een belangenconflict opgelegd: de financiering van hun werking wordt afhankelijk van het aantal beslissingen die langdurig zieken arbeidsgeschikt verklaren. Een langdurig zieke arbeidsongeschikt verklaren, betekent snijden in de eigen werkingsmiddelen. Over de redenen waarom iemand arbeidsongeschikt is, wordt ondertussen uiteraard niet gesproken.  

De ziekenfondsen hebben vandaag nog een zekere onafhankelijke positie tegenover de overheid. Dat is verdacht en onaanvaardbaar voor de N-VA. Niet dat er cijfers kunnen voorgelegd worden van vermeende laksheid bij adviezen over arbeidsongeschiktheid. Het is het principe dat telt: de controle moet gebeuren door een instantie die veel directer de bevelen van de overheden, in het bijzonder van de N-VA, uitvoert. In dat kader moet de “focus verschuiven van een grotendeels medische benadering naar een multidisciplinaire en meer arbeidsmarktgerichte benadering.” Mensen die ziek zijn medisch benaderen, getuigt voor de N-VA van een verkeerde focus. Het gaat niet om het wegnemen van redenen waarom mensen ziek worden of om een genezingsproces. Neen, zieken zo snel mogelijk terug aan het werk krijgen is de enige doelstelling. Ook de financiering van de bemiddelingsdiensten zou daarop afgestemd worden: de nota heeft het over samenwerkingsakkoorden met een “ambitieuze doelstelling en groeipad” in het “actieve bereik van re-integratie naar werk” waarbij er ook sprake is van “resultaatgerichte financiering.”

Waarom stijgt het aantal langdurig zieken?

Volgens een studie van de Nationale Bank van België is de demografische evolutie van de werkenden een belangrijke factor. In 1999 was een kwart van de werkenden ouder dan 45 jaar, in 2019 ging het om 42%. (https://www.nbb.be/doc/ts/publications/economicreview/2024/ecorevi2024_h03.pdf) 

Hoe ouder de werkenden, hoe meer risico op uitval wegens ziekte. Meer dan driekwart van de langdurig zieken is 45 jaar of ouder. De sterkste toename van het aantal langdurig zieken is onder werkenden van 55 jaar en ouder. De belangrijkste redenen zijn psychische stoornissen (37,54%) en ziekten van het bewegingsapparaat en bindweefsel (31,88%). (https://www.vbo-feb.be/nl/nieuws/meer-dan-500-000-langdurig-zieken/)

Het pensioenbeleid van de opeenvolgende regeringen doet ons steeds langer werken. Dit leidt onvermijdelijk tot meer uitval wegens ziekte. Het komt er eigenlijk op neer dat ze ons doen werken tot we letterlijk niet meer kunnen. Om vervolgens wie uitvalt af te doen als luie profiteurs…

De steeds verder opgedreven productiviteit verhoogt de werkdruk, wat leidt tot meer burn-outs en depressies. Bijna een kwart van wie langdurig arbeidsongeschikt is, kampt met een burn-out of depressie. Tussen 2016 en 2021 was er een toename met 46% van de langdurige burn-outs en depressies. (https://www.riziv.fgov.be/nl/statistieken/statistieken-uitkeringen/langdurige-arbeidsongeschiktheid-hoeveel-langdurige-burn-outs-en-depressies-hoeveel-kost-dat-aan-uitkeringen) 

Hierover zwijgt de rechterzijde in alle talen. Het lot van wie ziek is, interesseert hen immers niet. De medische focus moet weg, de enige vraag is hoe die zieken terug aan de slag kunnen. Het probleem is overigens nog groter. Verschillende Arizona-voorstellen zullen het aantal burn-outs verder opdrijven. Op de gezondheidszorg wil De Wever bijvoorbeeld 300 miljoen euro besparen. Hoeveel extra zorgwerkers willen ze in een burn-out storten door onvoldoende middelen uit te trekken voor een degelijke zorgsector? 

Geen individuele kwestie, maar een maatschappelijk probleem

De bedrijven willen zo productief mogelijk personeel. Langdurig zieken horen daar niet bij, er is immers het risico op herval en mogelijk is er nood aan een overgangsperiode waarin de werknemer minder productief is. Het is ook die drang naar steeds meer productiviteit die de werkdruk verhoogt en aanleiding geeft tot een toename van het aantal burn-outs en andere mentale problemen. 

Dat de bazen niet staan te springen om zieken in dienst te nemen, blijkt onder meer uit het gebrek aan succes voor de maatregel van Vandenbroucke om hen een premie van 1000 euro te geven. Na zes maanden werden slechts 408 premies aangevraagd. (https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/algemeen/werkhervattingspremie-langdurig-zieken-werkt-niet/10555929.html)

De nota De Wever speelt in op en versterkt onbegrip over langdurig zieken. Van verwijten dat het ‘hun eigen schuld’ is tot beschuldigingen van luiheid. Dit onbegrip wordt in stand gehouden door de dominante visie die burn-out beperkt tot een louter individueel probleem. Voor de bazen en politieke verantwoordelijken is dat een interessante visie, zo blijft hun verantwoordelijkheid buiten schot. Het antwoord kan eveneens beperkt worden tot het individuele terrein, inclusief een steeds grotere nadruk op sancties. Op die manier wordt sociale bescherming omgevormd van iets algemeen geldend tot een individueel ‘privilege’. 

Klinisch psycholoog Paul Verhaeghe merkte jaren geleden al op: “De stoflong en de loodvergiftiging hebben plaats gemaakt voor stress gerelateerde aandoeningen die zowel het gezond zijn als het welzijn betreffen.” (https://m.standaard.be/cnt/dmf20131220_00897586) Daarmee legt hij terecht het verband tussen ziektes en de sociaaleconomische omgeving waarin ze voorkomen. Een dergelijk verband is voor De Wever en co taboe. Het resultaat is dat er geen correcte diagnose kan gesteld worden van het probleem en dat bijgevolg ook het antwoord niet kan werken. 

Een antwoord door de arbeidersbeweging

Het kapitalistische systeem maakt ons letterlijk ziek. De druk van de winstmachines levert hen fenomenale winsten op, voor ons houdt het werkomstandigheden in die niet vol te houden zijn. De Arizona-onderhandelaars leggen de verantwoordelijkheid bij wie uit de boot valt omdat zelfs over het zieke systeem spreken taboe is.

Bescherming van de gezondheid van werkenden is steeds een belangrijk strijdpunt van de arbeidersbeweging geweest. Opkomen voor een gezonde werk- en leefomgeving en voor degelijke lonen, lag zelfs aan de basis van de organisatie van de werkende klasse. 

Vandaag is er nood aan offensieve eisen voor betere arbeidsomstandigheden (zoals arbeidsduurvermindering zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen), toegang tot rustmomenten, verlaging van de werkdruk en strikte medische opvolging van problematische werksituaties. Daarnaast is er nood aan voldoende personeel en middelen in sectoren die vandaag een grote uitval kennen, zoals zorg, onderwijs en de welzijnssector. Een collectieve kwestie zoals de toename van het aantal burn-outs en langdurig zieken vraagt collectieve antwoorden waarvoor de arbeidersbeweging moet strijden. 

https://nl.socialisme.be/90902/burn-out-het-kapitalisme-brandt-ons-op